Wyrok z dnia 27 września 2006 r.
I UK 64/06

Jednorazowe odszkodowanie dla osoby najbliższej ubezpieczonego rol-
nika, niepodlegającej ubezpieczeniu, określone w art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy z
dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (jednolity tekst:
Dz.U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25 ze zm. w brzmieniu obowiązującym do 1 maja 2004
r.) przysługuje z tytułu wypadku przy pracy rolniczej zaistniałego w czasie obo-
wiązywania tego przepisu, chociażby osoba uprawniona wystąpiła z wnioskiem
już po jego uchyleniu.

Przewodniczący SSN Zbigniew Myszka, Sędziowie SN: Zbigniew Hajn, Jerzy
Kwaśniewski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 27 wrze-
śnia 2006 r. sprawy z odwołania Alicji W. przeciwko Kasie Rolniczego Ubezpieczenia
Społecznego-Oddziałowi Regionalnemu w C. o jednorazowe odszkodowanie z tytułu
wypadku przy pracy rolniczej, na skutek skargi kasacyjnej organu rentowego od wy-
roku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie z
dnia 16 listopada 2005 r. [...]

o d d a l i ł skargę kasacyjną.

U z a s a d n i e n i e

Decyzją z dnia 1 lipca 2004 r. Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego-
Oddział Regionalny w C. odmówiła Alicji W. prawa do jednorazowego odszkodowa-
nia z tytułu wypadku przy pracy rolniczej. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że
wnioskodawczyni nie jest osobą uprawnioną do tego świadczenia, gdyż w dniu zda-
rzenia nie podlegała ubezpieczeniu społecznemu rolników.
Odwołanie od powyższej decyzji wniosła Alicja W.
Wyrokiem z dnia 26 lipca 2005 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Częstochowie zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał
Alicji W. prawo do jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy rolni-
czej w dniu 5 sierpnia 2003 r. (27 % uszczerbku na zdrowiu). Wyrok wydano w opar-
ciu o następujące ustalenia. Decyzją z dnia 31 maja 2004 r. Prezes KRUS objął Ma-
riana W. (męża Alicji W.) ubezpieczeniem społecznym rolników (wypadkowym, cho-
robowym i macierzyńskim oraz emerytalno-rentowym) od 15 czerwca 2001 r. i zobo-
wiązał do zapłaty zaległych składek. Decyzją z dnia 21 czerwca 2004 r. rozłożono na
raty spłatę tych należności. Decyzją z dnia 8 września 2004 r. odmówiono umorzenia
odsetek od składek. Marian W. prowadzi gospodarstwo rolne położone we wsi K.
gmina W., którego jest właścicielem. Alicja W. pobiera zasiłek przedemerytalny. W
dniu 5 sierpnia 2003 r. małżonkowie wspólnie pracowali w gospodarstwie. Marian W.
zamierzał wyciągnąć ze stodoły przyczepę. W tym celu podjechał traktorem, aby
podpiąć do niego przyczepę. Do Alicji W. należało podpięcie dyszla przyczepy do
haka w traktorze. W trakcie tych czynności Alicja W. została przyciśnięta przez cofa-
ny traktor do przyczepy, na skutek czego doznała urazu wątroby z krwotokiem do
jamy brzusznej i złamania kości ramieniowej lewej. Z gospodarstwa zabrało ją po-
gotowie, które przewiozło ją do Zespołu Opieki Zdrowotnej we W. na Oddział Chirur-
gii. Przebywała tam do 22 sierpnia 2003 r. Kolejne leczenie szpitalne miało miejsce w
C. w Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym w okresie od 4 do 10 maja 2004 r. Następ-
stwami tego wypadku są: ,,blizna pooperacyjna z przepukliną w środkowej części
wielkości połowy pięści, widoczna asymetria fałdów tkanki podskórnej poniżej pępka
po stronie prawej, złamanie ręki leczone operacyjnie". Następstwa te oceniane we-
dług tabeli stanowiącej załącznik do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Spo-
łecznej z dnia 18 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym
lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, trybu postępowania przy ustalaniu tego
uszczerbku oraz postępowania o wypłatę jednorazowego odszkodowania (Dz.U. Nr
234, poz. 1974), pozostawiły uszczerbek na zdrowiu w wysokości 27 %; z powodu
uszkodzenia wątroby - 20%, a z powodu złamania kości ramieniowej lewej - 7%.
Stan zdrowia ubezpieczonej będący następstwem wypadku Sąd pierwszej in-
stancji ustalił w oparciu o opinię biegłego sądowego z zakresu chirurgii ogólnej Jacka
M. oraz zgromadzoną dokumentację lekarską. W związku z dowodem z opinii bie-
głego organ rentowy, zarzucił przedwczesność tego dowodu ze względu na ograni-
czenie zaskarżonej decyzji do ustalenia czy zdarzenie z dnia 5 sierpnia 2003 r. było
wypadkiem przy pracy rolniczej. Sąd pierwszej instancji stwierdził, że zdarzenie z
dnia 5 sierpnia 2003 r. spełnia wszystkie przesłanki wymagane dla wypadku przy
pracy rolniczej, stosownie do art. 11 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpiecze-
niu społecznym rolników (Dz.U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.). Kwestią sporną było
ustalenie, według jakiego stanu prawnego należało ocenić prawo wnioskodawczyni
do świadczeń z tytułu tego wypadku, czy - jak chciała wnioskodawczyni - według
stanu prawnego obowiązującego w dniu wypadku (5 sierpnia 2003 r.), czy też według
stanu prawnego obowiązującego w dniu złożenia wniosku o wypłatę jednorazowego
odszkodowania (15 czerwca 2004 r.), jak o to wnosił organ rentowy. Kwestia ta wią-
zała się z tym, że wnioskodawczyni nie podlegała ubezpieczeniu społecznemu rolni-
ków, a po 2 maja 2004 r. znowelizowane przepisy ustawy o ubezpieczeniu społecz-
nym rolników (art. 10 ust. 1) nie przewidywały już - inaczej niż poprzednio - przyzna-
nia jednorazowego odszkodowania osobie najbliższej ubezpieczonego rolnika.
Sąd pierwszej instancji nie podzielił poglądu KRUS co do zastosowania art. 10
pkt 1 ustawy z dnia 2 kwietnia 2004 r. Według Sądu w przepisie tym nie ma regulacji
dotyczącej spraw niewszczętych przed 2 maja 2004 r. Gdyby bowiem ustawodawca
chciał wyłączyć nabyte prawo osób - według dotychczasowego art.10 ust. 1 pkt 2
ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników - to sformułowałby wyraźnie takie ogra-
niczenie. Jednakże takiej sytuacji, która byłaby naruszeniem konstytucyjnej zasady
niedziałania prawa wstecz, nie ma w ustawie, a odmienne stanowisko organu rento-
wego sprzeczne jest z zasadą ochrony zaufania obywateli do państwa oraz stano-
wionego przezeń prawa, w tym zakazu retroaktywnego obowiązywania norm ograni-
czających prawa. Z tych przyczyn sporne zagadnienie Sąd pierwszej instancji roz-
strzygnął w ten sposób, że prawo do jednorazowego odszkodowania Alicji W. należy
oceniać na podstawie przepisów obowiązujących w dniu zdarzenia, które spowodo-
wały uszczerbek na zdrowiu, tj. w dniu wypadku.
W apelacji od powyższego wyroku wniesiono o jego zmianę i oddalenie od-
wołania, bądź o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do
ponownego rozpoznania. Wyrokowi zarzucono naruszenie prawa materialnego, tj.
art. 10 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym
rolników, przez przyjęcie, że jednorazowe odszkodowanie przysługuje osobie nie-
podlegającej ubezpieczeniu społecznemu rolników, która doznała stałego lub długo-
trwałego uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku przy pracy rolniczej, oraz
naruszenie art. 10 pkt 1 ustawy z dnia 2 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o ubez-
pieczeniu społecznych rolników, przez przyjęcie, że w sprawach o przyznanie jedno-
razowego odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy rolniczej zaistniałego przed
dniem wejścia w życie wskazanej ustawy, wszczętych po wejściu w życie tej ustawy,
stosuje się przepisy dotychczasowe. Nadto zarzucono naruszenie art. 46 ust. 1 pkt 2
i ust. 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Wyrokiem z dnia 16 listopada 2005 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Częstochowie - na podstawie art. 385 k.p.c. - oddalił apelację. Sąd
drugiej instancji podzielił w całości ustalenia faktyczne i podstawę prawną wyroku
Sądu pierwszej instancji Sąd ten stwierdził przede wszystkim, że przedmiotem za-
skarżonej decyzji było prawo do jednorazowego odszkodowania i taki też zakres
sprawy należał do sądu. W sytuacji, gdy organ rentowy odmówił ubezpieczonej
prawa do odszkodowania, zakresem postępowania odwoławczego są objęte wszyst-
kie przesłanki warunkujące prawo do tego świadczenia, w tym wysokość ustalanego
procentowo uszczerbku na zdrowiu. W postępowaniu sądowym sąd nie jest związa-
ny wymogami stwierdzenia wysokości uszczerbku na zdrowiu przez lekarza orzecz-
nika KRUS. Stwierdzenie wysokości uszczerbku na zdrowiu, w przypadku uznania,
że spełnione zostały przesłanki do nabycia prawa, jest nie tylko uprawnieniem ale i
obowiązkiem sądu w ramach prowadzonego postępowania.
Sąd drugiej instancji podkreślił, że ustawa z dnia 2 kwietnia 2004 r. o zmianie
ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz o zmianie niektórych innych
ustaw została ogłoszona w Dzienniku Ustaw z dnia 30 kwietnia 2004 r. i weszła w
życie z dniem 2 maja 2004 r. Z mocy tej ustawy zmieniono art. 10 ustawy o ubezpie-
czeniu społecznym rolników w ten sposób, że uchylono dotychczasowy pkt 2 ustępu
1, który stanowił podstawę rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji. Okres vacatio
legis tej ustawy wynosił w zasadzie tylko 1 dzień i to przypadający na dzień 1 maja,
który jest dniem wolnym od pracy, podobnie jak następujący po dniu wejścia w życie
ustawy dzień 3 maja 2004 r. W okresie od 4 do 10 maja 2004 r. ubezpieczona prze-
bywała w szpitalu. W takiej sytuacji przepis art. 16 powołanej ustawy z dnia 2 kwiet-
nia 2004 r. w zakresie w jakim wprowadza tak krótka vacatio legis dokonanych zmian
w części dotyczącej terminu, w jakim można dochodzić odszkodowania z tytułu ta-
kiego wypadku (art. 10 ustawy zmieniającej) jest, zdaniem Sądu drugiej instancji,
sprzeczny z zasadą demokratycznego państwa prawa, wynikającą z art. 2 Konstytu-
cji i musi być zakwestionowany przez sąd w trybie art. 8 ust. 2 Konstytucji. Sąd dru-
giej instancji wskazał, że zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogła-
szaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnychjednolity tekst: Dz.U.
z 2005 r. Nr 190, poz. 1606) akty normatywne, zawierające przepisy powszechnie
obowiązujące, ogłaszane w dziennikach urzędowych wchodzą w życie po upływie
czternastu dni od dnia ich ogłoszenia, chyba że dany akt normatywny określi termin
dłuższy. Z mocy ustępu 2 tego artykułu w uzasadnionych przypadkach akty norma-
tywne, z zastrzeżeniem ust. 3, mogą wchodzić w życie w terminie krótszym niż czter-
naście dni, a jeżeli ważny interes państwa wymaga natychmiastowego wejścia w ży-
cie aktu normatywnego i zasady demokratycznego państwa prawnego nie stoją temu
na przeszkodzie, dniem wejścia w życie może być dzień ogłoszenia tego aktu w
dzienniku urzędowym. Zdaniem Sądu drugiej instancji ,,nie istniał żaden uzasadniony
przypadek tak szybkiego wejścia w życie dokonanych zmian, w szczególności w za-
kresie możliwości dochodzenia odszkodowań z tytułu wypadków zaistniałych przed
dniem wejścia w życie znowelizowanego brzmienia ustawy o ubezpieczeniu społecz-
nym rolników".
Sąd drugiej instancji podkreślił, że mimo iż wypadek miał miejsce w dniu 5
sierpnia 2003 r. to z uwagi na fakt, że w tym okresie mąż odwołującej się nie był
jeszcze objęty ubezpieczeniem społecznym logiczne było, że nie składała ona wnio-
sku o świadczenie. Dopiero objęcie ubezpieczeniem małżonka Alicji W., z mocą
wsteczną, uprawniło ją do wystąpienia z wnioskiem o odszkodowanie. W takiej sytu-
acji niedochowanie terminu do złożenia wniosku wynikającego z art. 45 ust. 1 ustawy
o ubezpieczeniu społecznym rolników Sąd drugiej instancji uznał za usprawiedliwio-
ne w okolicznościach sprawy w rozumieniu art. 45 ust. 3 ustawy o ubezpieczeniu
społecznym rolników, którego brzmienie nie ulegało zmianom.
W ocenie Sądu drugiej instancji przepis art. 10 ustawy zmieniającej z dnia 2
kwietnia 2004 r. nie może być zastosowany w sposób restrykcyjny. Chociaż w dacie
wejścia w życie tej ustawy Alicja W. nie złożyła wniosku, to nie oznacza to, że nie ma
ona prawa do świadczenia na dotychczasowych zasadach. Z przepisu tego wynika
wyłącznie obowiązek stosowania przepisów dotychczasowych w sprawach wszczę-
tych i nie jest regulowana kwestia spraw, w których wnioski dotychczas nie zostały
złożone. W ocenie Sądu drugiej instancji data złożenia wniosku nie może przekreślać
ochrony ubezpieczeniowej w sytuacji gdy wnioskodawczyni została poszkodowana w
wypadku i przepisy obowiązujące w dacie zdarzenia uprawniały ją do otrzymania
odszkodowania.
W skardze kasacyjnej od powyższego wyroku Sądu drugiej instancji pełno-
mocnik KRUS wniósł o jego zmianę w całości i zmianę wyroku Sądu pierwszej in-
stancji przez orzeczenie o oddaleniu odwołania wnioskodawczyni, ewentualnie zaś o
uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu-Sądowi
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie do ponownego rozpoznania lub
uchylenie zaskarżonego wyroku w całości oraz poprzedzającego go wyroku Sądu
pierwszej instancji i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego
rozpoznania. Nadto wniesiono o zasądzenie od odwołującej się zwrotu kosztów po-
stępowania kasacyjnego według norm przepisanych prawem. Skarga kasacyjna
oparta została na obydwu podstawach z art. 3983 § 1 k.p.c. W ramach podstawy do-
tyczącej naruszenia przepisów prawa materialnego skarżący wskazał: a) naruszenie
art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym
rolników (jednolity tekst: Dz.U. z 1998 r. Nr 7 poz. 25, ze zm.) w brzmieniu obowią-
zującym do dnia 1 maja 2004 r., przez jego niewłaściwe zastosowanie. W ocenie
skarżącego w sprawie ma zastosowanie art. 10 ust. 1 powołanej ustawy ale w
brzmieniu obowiązującym od dnia 2 maja 2004 r.; b) naruszenie art. 10 pkt 1 ustawy
z dnia 2 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników
oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 91, poz. 873), przez jego błędną
wykładnię polegającą na przyjęciu, że przepis ten nie dotyczy spraw, w których wnio-
ski o jednorazowe odszkodowanie nie zostały złożone przed dniem 2 maja 2004 r., a
tym samym na uznaniu, że wnioskodawczyni Alicja W., mimo niezłożenia wniosku
przed tą datą ma prawo dochodzić świadczenia na dotychczasowych zasadach; c)
naruszenie art. 44 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecz-
nym rolników, przez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że dzień złoże-
nia wniosku o jednorazowe odszkodowanie, tj. 15 czerwca 2004 r., nie jest dniem
wszczęcia postępowania przed organem rentowym; d) naruszenie art. 8 ust. 2, art.
178 ust. 1 oraz art. 188 Konstytucji RP polegające na zakwestionowaniu przez Sąd
Okręgowy w Częstochowie art. 16 ustawy z dnia 2 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy
o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz o zmianie niektórych innych ustaw jako
niezgodnego z Konstytucją. W ocenie skarżącego nie pozwala na to art. 178 ust. 1
Konstytucji, gdyż organem właściwym do orzekania w tym zakresie jest Trybunał
Konstytucyjny.
W ramach podstawy dotyczącej naruszenia przepisów prawa procesowego
skarżący wskazał naruszenie art. 476 § 2 pkt 4 k. p. c. oraz art. 47714a k. p. c. pole-
gające na orzekaniu przez Sąd co do przedmiotu nieobjętego zakresem zaskarżonej
decyzji. Według skarżącego Sąd błędnie dopuścił dowód z opinii biegłego na oko-
liczność ustalenia uszczerbku na zdrowiu poniesionego przez wnioskodawczynię z
tytułu wypadku przy pracy rolniczej w sytuacji, gdy organ rentowy nie prowadził po-
stępowania w tym zakresie ze względu na fakt, że wnioskodawczyni nie spełniła
kryteriów formalnych.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Żaden z zarzutów obu podstaw skargi kasacyjnej nie jest zasadny. Wynika-
jące z pierwszej podstawy rozpatrywanej skargi kasacyjnej organu rentowego za-
gadnienie prawne było, przy niekwestionowanych okolicznościach faktycznych, za-
sadniczym problemem spornym sprawy, który Sądy obu instancji rozstrzygnęły zu-
pełnie odmiennie od stanowiska zajmowanego przez organ rentowy. Zagadnienie to i
dotyczące go stanowisko zaskarżonego wyroku, wnioskodawczyni oraz organu ren-
towego zostały zaprezentowane w części sprawozdawczej niniejszego uzasadnienia.
W syntetycznym skrócie zagadnienie to wyraża się w pytaniu o to jakie prawo ma
zastosowanie do wniosku Alicji W. o jednorazowe odszkodowanie - czy ma to być
art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, w brzmieniu obo-
wiązującym w dacie wypadku przy pracy rolniczej, na skutek którego wnioskodaw-
czyni doznała stałego uszczerbku na zdrowiu, czy raczej art. 10 ust. 1 tej ustawy w
brzmieniu wynikającym z ustawy z dnia 2 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o ubez-
pieczeniu społecznym rolników oraz zmianie niektórych innych ustaw, obowiązującej
od 2 maja 2004 r., to jest obowiązującej w dacie złożenia przez wnioskodawczynię
(w dniu 15 czerwca 2004 r.) wniosku o jednorazowe odszkodowanie. Odpowiedź na
to pytanie ma w sprawie znaczenie rozstrzygające, gdyż - stosownie do ustalonych
okoliczności faktycznych - zastosowanie przepisu obowiązującego w dacie wypadku
prowadzi do przyznania wnioskodawczyni jednorazowego odszkodowania, natomiast
zastosowanie wskazanego przepisu późniejszego powodowałoby bezzasadność
wniosku, bo według nowego prawa uchylony został w art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy o
ubezpieczeniu społecznym rolników ustalający prawo jednorazowego odszkodowa-
nia dla osoby najbliższej ubezpieczonego rolnika, niepodlegającej ubezpieczeniu,
jeżeli doznała ona stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu wskutek wypad-
ku przy pracy rolniczej, któremu uległa pomagając ubezpieczonemu rolnikowi, nie
będąc jego pracownikiem, w pracach związanych z prowadzeniem działalności rolni-
czej.

Wbrew zarzutom skargi kasacyjnej, stanowisko zajęte wwyroku a nie stanowi-
sko decyzji organu rentowego odpowiada prawu. Przede wszystkim należy podkre-
ślić, że ocena prawna wyroku opiera się na założeniu, że Alicja W. uzyskała prawo
do jednorazowego odszkodowania poprzez spełnienie określonych w ustawie prze-
słanek. Założenie to nie budzi zastrzeżeń, skoro obowiązujący w dacie zaistnienia
tych przesłanek przepis wyraźnie przesądzał o powstaniu z tego powodu prawa do
jednorazowego odszkodowania, stanowiąc, że ,,jednorazowe odszkodowanie przy-
sługuje". Tak więc wnioskodawczyni ,,przysługiwało" jednorazowe odszkodowanie w
dniu spełnienia jego warunków.

Ze względu na zarzuty rozpatrywanej podstawy skargi kasacyjnej trzeba także
zwrócić uwagę na to, że skarżący przypisuje niewłaściwe znaczenie prawne do
wniosku o świadczenie z ubezpieczenia społecznego, o którym mowa w art. 44 ust. 1
ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Stosownie do tego przepisu, prawo do
świadczeń z ubezpieczenia ustala się na wniosek osoby zainteresowanej. Nie chodzi
tu jednakże o kolejną materialno-prawną przesłankę prawa do świadczenia z ubez-
pieczenia, ale o postępowanie w sprawie jego ustalenia. Wniosek składa osoba za-
interesowana, której świadczenie przysługuje, a ,,ustalenie" prawa do świadczenia
przez właściwy organ nie konstytuuje tego prawa, bo wynika ono ze spełnienia prze-
widzianych w ustawie warunków. W tym znaczeniu decyzja ustalająca prawo do
świadczenia nie jest prawotwórcza, ale jedynie potwierdza to co wyniknęło już z
mocy ustawy. Na gruncie rozpoznawanej sprawy przedmiotem osądu była decyzja
organu rentowego wydana na skutek wniosku Alicji W. o ustalenie tego prawa, które
ona z mocy ustawy już miała. W tym kontekście rację ma Sąd Okręgowy, że odmowa
ustalenia prawa wnioskodawczyni do jednorazowego odszkodowania musiałaby
mieć podstawę ustawową, z której wynikałoby pozbawienie wnioskodawczyni po-
przednio uzyskanego prawa.

Takiej podstawy - wbrew stanowisku skarżącego - nie zawierają przepisy
ustawy z dnia 2 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rol-
ników oraz o zmianie niektórych ustaw. W żadnym z przepisów tej ustawy - jak to
przekonywająco wyjaśnił Sąd Okręgowy - nie ma normy prawnej stanowiącej o po-
zbawieniu nabytego już prawa do jednorazowego odszkodowania. Z art. 16 tej
ustawy, stanowiącego, że wchodzi ona w życie - z określonymi wyjątkami - z dniem 2
maja 2004 r., wynika, że nie działa ona wstecz, a więc między innymi, nie nakazuje
już przed 2 maja 2004 r. stosowania przepisu uchylającego w art. 10 ust. 1 ustawy o
ubezpieczeniu społecznym rolników - jego pkt 2. Dopiero po uchyleniu tego przepisu,
to jest najwcześniej od dnia 2 maja 2004 r., przestał obowiązywać omówiony wyżej
przepis ustalający z mocy prawa przysługiwanie jednorazowego odszkodowania
,,osobie najbliższej ubezpieczonemu rolnikowi, nie podlegającej ubezpieczeniu". W
rozpatrywanej sprawie bezprzedmiotowe jest zatem badanie zgodności z Konstytucją
powołanej ustawy z 2 kwietnia 2004 r., w zakresie ustanowionego w niej nieodpo-
wiedniego terminu wejścia w życie (vacatio legis), bo termin ten nie koliduje z rozpa-
trywaną w sprawie sytuacją, której skutki prawne nastąpiły przed wejściem w życie
ustawy z 2 kwietnia 2004 r.

Ze względu na przedstawioną wyżej sytuację uzyskania przez wnioskodaw-
czynię - z mocy ustawy - prawa do jednorazowego odszkodowania na skutek speł-
nienia warunków określonych w art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecz-
nym rolników, nie budzi wątpliwości zastosowana w zaskarżonym wyroku interpreta-
cja art. 10 pkt 1 ustawy z dnia 2 kwietnia 2004 r., że przepis ten w żadnym razie nie
stanowi podstawy do wyprowadzenia zeń normy prawnej pozbawiającej prawa już
nabytego. Nie ma bowiem usprawiedliwionych powodów do tego ażeby z przepisu
potwierdzającego zastosowanie przepisów dotychczasowych do spraw już toczących
się przed wejściem w życie nowelizacji wyprowadzać - w drodze wykładni rozsze-
rzającej - konsekwencje wykraczające poza określony zakres procesowy.

Stanowisko zaskarżonego wyroku w zakresie materialnoprawnych przesłanek
prawa do świadczenia z ubezpieczenia rolników z tytułu wypadku przy pracy znaj-
duje ponadto potwierdzenie w wykładni systemowej przepisów z tego zakresu. W
szczególności trzeba w tym kontekście zwrócić uwagę na zasadę wynikającą z art.
49a ust. 2 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z ty-
tułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. Nr 199, poz. 1673 ze zm.),
która podlega odpowiedniemu zastosowaniu do przyznawania świadczeń z ubezpie-
czenia rolników (por. art. 52 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników).
Chodzi mianowicie o zasadę, że do spraw o świadczenia z tytułu wypadków stosuje
się przepisy obowiązujące w dniu, w którym nastąpił wypadek.

Jeżeli chodzi o zarzuty drugiej podstawy skargi kasacyjnej, to bezzasadnie
skarżący dopatruje się orzekania co do przedmiotu nieobjętego zakresem zaskarżo-
nej decyzji z tego powodu, że organ rentowy w swej decyzji odmawiającej wniosko-
dawczyni jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy rolniczej nie
ustalił w postępowaniu administracyjnym stopnia doznanego przez wnioskodawczy-
nię uszczerbku na zdrowiu. Istotnie organ rentowy takich ustaleń nie dokonał, gdyż
bezpodstawnie - jak się okazało w postępowaniu sądowym - nie zastosował właści-
wych przepisów prawa materialnego. Jednakże zakres postępowania sądowego wy-
nikał z zakresu odwołania wnioskodawczyni od decyzji organu rentowego. Z kolei
przedmiotem zaskarżonej odwołaniem decyzji organu rentowego był określony wnio-
sek dotyczący określonego świadczenia należnego na podstawie wskazanych we
wniosku okoliczności faktycznych i prawnych. Wbrew zarzutowi skargi kasacyjnej nie
budzi zastrzeżeń ustalenie zaskarżonego wyroku, że jego podstawy (faktyczne i
prawne) dokładnie odpowiadają tak zakresowi odwołania jak i podstawom wniosku
rozpatrzonego w zaskarżonej decyzji organu rentowego.

Z powyższych przyczyn, uznając, że skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwio-
nych podstaw Sąd Najwyższy orzekł w myśl art. 39814 k.p.c.
========================================