Wyrok z dnia 9 maja 2007 r.
I UK 362/06

Obowiązek zapłaty odsetek od nieuiszczonych w terminie składek na
ubezpieczenie społeczne nie jest uzależniony od winy płatnika (art. 53 § 1
ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa, jednolity tekst: Dz.U.
z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm. w związku z art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 13 paź-
dziernika 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, jednolity tekst: Dz.U. z
2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zm.).

Przewodniczący SSN Zbigniew Hajn, Sędziowie SN: Roman Kuczyński (spra-
wozdawca), Romualda Spyt.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 9 maja
2007 r. sprawy z odwołania Antoniego M. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Spo-
łecznych-Oddziałowi w B. o wysokość składek, na skutek skargi kasacyjnej ubezpie-
czonego od wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 22 sierpnia 2006 r. [...]

o d d a l i ł skargę kasacyjną.

U z a s a d n i e n i e

Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w B. decyzją z dnia 25 stycznia
2006 r. wydaną w oparciu o przepisy ustawy z dnia 13 października 1998 r. o syste-
mie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm.) stwierdził, iż Antoni
M. z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, jest zobowiązany
do zapłaty nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne w łącznej kwocie
46.609,70 zł, w tym odsetki w kwocie 16.096,50 zł.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku po roz-
poznaniu odwołania Antoniego M., który nie kwestionował obowiązku opłacenia skła-
dek, a wnosił o odstąpienie od zapłaty odsetek w kwocie 16.086,50 zł, wyrokiem z
dnia 27 kwietnia 2006 r. zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił, iż wnioskodawca nie
jest zobowiązany do zapłaty odsetek od nieopłaconych składek na ubezpieczenie
społeczne, zdrowotne i Fundusz Pracy w kwocie 16.086,50 zł.
Apelację od wyroku wniósł organ rentowy, zarzucając wyrokowi naruszenie
przepisów art. 46 i 47 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i wniósł o zmianę
wyroku i oddalenie odwołania od zaskarżonej decyzji.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 22 sierpnia 2006 r. zmienił zaskarżony wyrok
i oddalił odwołanie. Sąd Apelacyjny stwierdził, iż stosownie do art. 47 i 46 ustawy
systemowej płatnik jest obowiązany składać deklaracje rozliczeniowe oraz obliczać i
opłacać należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy i na nim ciąży obowiązek
informowania organu rentowego o wszelkich zmianach w stosunku do danych wska-
zanych w zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych (art.44). Od nieopłaconych w ter-
minie składek należne są od płatnika składek odsetki za zwłokę, na zasadach i w
wysokości określonych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa,
jednolity tekst: Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm. (art.23 ust. 1 ustawy systemo-
wej). Powyższa ustawa nie uzależnia powstania obowiązku uiszczenia odsetek od
winy ubezpieczonego, tym samym Sąd Okręgowy stwierdzając, że ubezpieczony nie
ponosi winy za opóźnienie w uiszczeniu należnych składek i nie ciąży na nim obo-
wiązek opłacenia od tych zaległości odsetek za zwłokę - naruszył przepisy ustawy
systemowej dotyczące opłaty składek oraz odsetek za zwłokę.
Na powyższe rozstrzygnięcie ubezpieczony wniósł skargę kasacyjną powołu-
jąc się na naruszenie prawa materialnego - art. 23 ustawy o systemie ubezpieczeń
społecznych, poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że przy obciążaniu płatnika
odsetkami od zaległości w opłacaniu składek nie uwzględnia się winy płatnika w po-
wstaniu zaległości oraz art. 44, 46 i 47 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych,
poprzez błędne ich zastosowanie.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna okazała się nieuzasadniona. W niniejszej sprawie spór do-
tyczył kwestii ustalenia charakteru prawnego odsetek za zwłokę określonych w art.
23 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Ubezpieczony wywodził w skardze,
iż ustawodawca używając w treści wyżej wskazanego przepisu określenia "za
zwłokę" wskazał tym samym okoliczność, którą należy brać pod uwagę przy obcią-
żaniu płatnika należnościami ubocznymi, tj. obowiązek badania winy po stronie płat-
nika. Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym tę sprawę z takim stanowiskiem się
nie zgadza. Po pierwsze, przepis art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r.
o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi, że od nieopłaconych w terminie skła-
dek należne są od płatnika odsetki za zwłokę, na zasadach i w wysokości określo-
nych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa. Z kolei w ustawie
Ordynacja podatkowa w Dziale III Zobowiązania Podatkowe, Rozdział 6 - Odsetki za
zwłokę i opłata prolongacyjna (art. 53 - art. 58) określenie ,,odsetki za zwłokę" usta-
wodawca wiąże z sytuacją, kiedy podatnik lub inny podmiot zobowiązany do świad-
czenia podatku (należności) nie uiści podatku w terminie płatności. Takie opóźnienie
w spłacie podatku ustawodawca nazywa ,,zwłoką". Przepis art. 53 § 1 Ordynacji po-
datkowej stanowiący o obowiązku pobrania odsetek za zwłokę w przypadku istnienia
zaległości w opłacaniu podatków, w ogóle nie zajmuje się zagadnieniem, z czyjej
winy zaległości te powstały. Oznacza to, że w każdej sytuacji faktycznej istnienie
zaległości podatkowych rodzi dla podatnika następstwa w postaci obowiązku świad-
czenia od nich odsetek za zwłokę (wyrok NSA z dnia 23 stycznia 1985 r., SA/Lu
282/85, POP 1992 nr 1, poz. 27). Po drugie, ustawa o systemie ubezpieczeń poza
wskazaniem w treści art. 23 terminu ,,odsetki za zwłokę" w żaden sposób nie określa
charakteru prawnego tych należności. Ponadto w ustawie tej przyjęto zasadę samo-
obliczania składki, skoro zgodnie z art. 46 ust. 1 płatnik składek jest obowiązany we-
dług zasad wynikających z przepisów ustawy obliczać, potrącać z dochodów ubez-
pieczonych, rozliczać oraz opłacać należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy,
a rozliczenie składek, o których mowa w ust. 1, następuje w deklaracji rozliczeniowej
według ustalonego wzoru (ust. 2). Właśnie ze względu na samoobliczeniową metodę
ustalania należnych składek ubezpieczeniowych, nie można przypisać winy za czas
opóźnienia organowi rentowemu. Z tych zatem względów chybione są całkowicie
zarzuty, że opieszałość w działaniu organu rentowego mogła mieć jakikolwiek wpływ
na powstanie zaległości składkowej i związanych z tym odsetek za zwłokę. Ubezpie-
czony będący zarazem płatnikiem składek nie może winą za swe nieprawidłowe
działanie w zakresie samodzielnego obliczania należnych składek ubezpieczenio-
wych obarczać organu rentowego, któremu art. 24 ust. 4 ustawy o systemie ubezpie-
czeń społecznych przyznaje co najmniej 10 letni okres na sprawdzenie prawidłowego
obliczenia składek przez płatnika i w razie wykrycia nieprawidłowości ustalenia decy-
zją administracyjną tych składek w prawidłowej wysokości. Na marginesie należy
wskazać, że ubezpieczony wykłada termin ,,zwłoka" w spełnieniu obowiązku uiszcze-
nia składek ubezpieczeniowych w oparciu o przepisy prawa cywilnego. Istotnie
ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.)
posługuje się pojęciem ,,opóźnienia się ze spełnieniem świadczenia" oraz jego kwali-
fikowaną formą w postaci ,,zwłoki w spełnieniu świadczenia". Taka konstrukcja wy-
stępuje w art. 481 k.c. Zgodnie z powołanym przepisem w przypadku opóźnienia się
ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas
opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następ-
stwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi (§ 1), natomiast w
razie zwłoki dłużnika wierzyciel może nadto żądać naprawienia szkody na zasadach
ogólnych (§ 3). Z analizy tego przepisu jednoznacznie wynika, że przy świadczeniach
pieniężnych za opóźnienie w świadczeniu bez względu na winę dłużnika wierzycie-
lowi przysługuje prawo do żądania odsetek za czas opóźnienia. Zwłoka jako kwalifi-
kowana forma opóźnienia, będąca następstwem okoliczności, za które dłużnik od-
powiada, jedynie dodatkowo otwiera drogę do odpowiedzialności odszkodowawczej
dłużnika za szkodę. Należy jednak stwierdzić, że w ustawie o systemie ubezpieczeń
społecznych nie wprowadzono analogicznego rozwiązania, jak w art. 481 k.c. Po-
nadto odsetki za opóźnienie na podstawie wyżej powołanego przepisu należne są
bez względu na kwestię zawinienia. Skoro ani ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. -
Ordynacja podatkowa, ani ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubez-
pieczeń społecznych nie posługują się pojęciem ,,opóźnienia" w spłacie należności
podatkowych w rozumieniu art. 481 k.c., to nie można obowiązku ich zapłaty uzależ-
niać od winy ubezpieczonego tylko dlatego, że ustawodawca posłużył się terminem
,,zwłoka" dla określenia sytuacji, w której płatnik składek opóźnia się ze spełnieniem
należnego świadczenia. Tym samym Sąd Apelacyjny stwierdzając, że kwestia winy
za opóźnienie w uiszczeniu należnych składek nie ma wpływu na obowiązek opłace-
nia odsetek za zwłokę od zaległości składkowych, nie naruszył wyżej wskazanych
przepisów ustawy systemowej.
Z powyższych względów na podstawie art. 39814 k.p.c. orzeczono jak w sen-
tencji wyroku
========================================