Wyrok z dnia 22 czerwca 2005 r.
I UK 350/04

Warunkiem nabycia prawa do emerytury na podstawie § 12 rozporządze-
nia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pra-
cowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym cha-
rakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) jest nie tylko wykazanie wymaganego
okresu zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat działalności twórczej lub arty-
stycznej, lecz także osiągnięcie wieku emerytalnego, zróżnicowanego w zależ-
ności od rodzaju tej działalności (solistka-wokalistka, artystka chóru).

Przewodniczący SSN Maria Tyszel (sprawozdawca), Sędziowie SN: Józef
Iwulski, Zbigniew Myszka.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 czerwca 2005 r.
sprawy z odwołania Danuty M.-C. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-
Oddziałowi w K. o prawo do emerytury, na skutek kasacji ubezpieczonej od wyroku
Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 27 maja 2004 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie wyrokiem z
dnia 20 lutego 2003 r. [...] oddalił odwołanie Danuty M.-C. od decyzji Zakładu Ubez-
pieczeń Społecznych-Oddziału w K. z dnia 27 czerwca 2001 r., odmawiającej jej
przyznania prawa do emerytury z tytułu pracy twórczej. Za podstawę faktyczną tego
wyroku Sąd ten przyjął następujące ustalenia. Danuta M.-C., urodzona 3 czerwca
1955 r., była zatrudniona w okresie od 11 września 1974 r. do 31 sierpnia 1989 r. w
Operze i Operetce w K., ostatnio w charakterze chórzystki. Od 1 października 1978 r.
do 30 czerwca 1994 r. była objęta ubezpieczeniem z tytułu działalności artystycznej,
równocześnie pomiędzy 1 października 1978 r. a 31 grudnia 1982 r. współpracowała
z Teatrem Regionalnym w K. jako solistka-śpiewaczka w ramach umowy zlecenia.
Decyzją z dnia 23 lipca 1997 r. Komisja do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twór-
ców przy Ministrze Kultury i Sztuki ustaliła, że wnioskodawczyni od dnia 4 września
1978 r. jako artystka chóru, rozpoczęła działalność artystyczną, którą kontynuowała
od 1 stycznia 1983 r. jako piosenkarka (solistka-śpiewaczka). W okresie od 1 paź-
dziernika 1994 r. do 31 października 2001 r. ubezpieczona pobierała rentę z tytułu
niezdolności do pracy, a w okresie od 1 stycznia 2001 r. do 30 maja 2001 r. prowa-
dziła działalność gospodarczą jako twórca. W tym stanie faktycznym, Sąd Okręgowy
uznał, że ubezpieczona nie spełniła wszystkich przesłanek wymaganych do nabycia
emerytury na podstawie art. 32 w związku z art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity
tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm., zwanej dalej ustawą o FUS), w związku
z § 12 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku eme-
rytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach tub w szczegól-
nym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm., zwanego dalej rozporządzeniem w
sprawie wieku emerytalnego).
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie, oddalając
apelację ubezpieczonej wyrokiem z dnia 27 maja 2004 r. [...], uznał ustalenia Sądu
pierwszej instancji za prawidłowe, a podstawę prawną zaskarżonego wyroku - za
trafną.
Kasację od wyroku Sądu Apelacyjnego złożyła wnioskodawczyni, która skar-
żąc w całości wyrok, wniosła o jego uchylenie ,,ze zniesieniem postępowania" i prze-
kazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia
o kosztach postępowania kasacyjnego, ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku i
,,przyznanie wnioskodawczyni emerytury twórczej z uwzględnieniem kosztów postę-
powania kasacyjnego zgodnie z przepisanymi normami". Kasację oparto na podsta-
wie naruszenia przepisów art. 46 ust. 1 w związku z art. 33 ustawy o FUS w brzmie-
niu obowiązującym przed 1 lipca 2004 r. Zdaniem wnoszącej kasację, Sąd drugiej
instancji dokonał błędnej wykładni powyższych przepisów, opierając rozstrzygnięcie
wyłącznie o przepis art. 33 ustawy o FUS. Jako okoliczność uzasadniającą rozpo-
znanie przedmiotowej kasacji, wskazano, iż ,,w sprawie występuje istotne zagadnie-
nie prawne (...) czy art. 33 w związku z art. 32 ust. 4 ustawy o FUS w brzmieniu obo-
wiązującym przed 1 lipca 2004 r. odwołuje się również do warunków określonych w §
12 ust. 1 pkt 2 i 3 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego".

Rozpoznając kasację w granicach zaskarżenia, Sąd Najwyższy zważył, co na-
stępuje:

Ustalenia faktyczne stanowiące podstawę zaskarżonego wyroku są w sprawie
bezsporne, a podniesiony zarzut błędnej wykładni art. 46 ust. 1 w związku z art. 33
ustawy o FUS jest bezzasadny. Wprawdzie trafny jest pogląd kasacji, że w rozpo-
znawanej sprawie przepisy te, dopuszczające przyznawanie emerytury na warun-
kach art. 32 i 33 niektórym osobom urodzonym po 31 grudnia 1948 r., a przed dniem
1 stycznia 1969 r., miały zastosowanie w sprawie, jednakże odmienny pogląd wyra-
żony w zaskarżonym wyroku nie ma istotnego znaczenia dla merytorycznego roz-
strzygnięcia, a wyrok ten mimo błędnego uzasadnienia odpowiada prawu. Na czym
miałby polegać błąd w ich wykładni, tego autorka kasacji nie wyjaśniła ani jednym
zdaniem, więc Sąd Najwyższy zarzut ten pozostawia poza swymi rozważaniami.
Nieusprawiedliwiony natomiast jest kasacyjny zarzut naruszenia zaskarżonym
wyrokiem art. 33 ustawy o FUS (w brzmieniu sprzed 1 lipca 2004 r.) przez jego
błędną wykładnię. Przepis ten, stanowiący, że osoby urodzone przed dniem 1 stycz-
nia 1949 r., ubezpieczone z tytułu działalności twórczej lub artystycznej, mają prawo
do emerytury w wieku określonym dla pracowników wykonujących działalność twór-
czą lub artystyczną, poprzez art. 46 ust. 1 ustawy o FUS, nie miał zastosowania w
sprawie. Kasacja pomija, że przepis ten jednoznacznie odnosi się do osób ,,ubezpie-
czonych z tytułu działalności twórczej lub artystycznej", czyli do niebędących pra-
cownikami, osób podlegających ubezpieczeniu wynikającemu z ustawy z dnia 27
września 1973 r. o zaopatrzeniu emerytalnym twórców i ich rodzin (jednolity tekst:
Dz.U. z 1983 r. Nr 31, poz. 145 ze zm., zwanej dalej ustawą o z.e.t.), podczas gdy
przedmiotem sporu w rozpoznawanej sprawie, a więc i zaskarżenia kasacyjnego nie
było prawo wnioskodawczyni do emerytury z tego tytułu, ale z tytułu zatrudnienia w
szczególnym charakterze. Trafnie więc Sąd Apelacyjny zastosował w sprawie art. 32,
a nie art. 33 ustawy o FUS. Nie ma to wprawdzie znaczenia w rozpoznawanej spra-
wie, jednakże Sąd Najwyższy zwraca uwagę, że zrównanie w art. 33 ustawy o FUS
wieku emerytalnego wszystkich osób prowadzących działalność twórczą lub arty-
styczną niezależnie od tytułu ich ubezpieczenia, nie oznacza, że ustawodawca od-
stąpił od spełnienia przez nich warunku posiadania wymaganego okresu tej działal-
ności. Przyczyną nowelizacji z dniem 1 lipca 2004 r. art. 33 ustawy o FUS była - wy-
nikająca z utraty mocy powołanej wyżej ustawy o z.e.t. - potrzeba określenia warun-
ków powstania prawa do emerytury osób ubezpieczonych na jej podstawie.
Niektóre rodzaje działalności twórczej lub artystycznej, z upoważnienia usta-
wowego z art. 14 ustawy o z. e. t., zostały objęte § 12 rozporządzenia w sprawie
wieku emerytalnego, dopuszczającym możliwość przyznania pracownikom wykonu-
jącym taką działalność emerytury w wieku niższym od określonego w ustawie. Do
tego rozporządzenia odsyła również art. 32 ustawy o FUS. Stosownie do ust. 3 pkt 3
w związku z ust. 4 tego przepisu, wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk oraz
warunki, na podstawie których osobom wykonującym działalność twórczą przysłu-
guje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Wa-
runkiem nabycia prawa do emerytury na podstawie § 12 rozporządzenia jest nie tylko
wykazanie wymaganego okresu zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat działalności
twórczej lub artystycznej, lecz także ukończenie określonego wieku emerytalnego,
zróżnicowanego w zależności od rodzaju tej działalności. Zgodne więc z tym przepi-
sem jest stanowisko Sądu Apelacyjnego, że skoro wnioskodawczyni nie wykazała 15
lat działalności artystycznej w charakterze solistki, to nie może uzyskać emerytury w
wieku przewidzianym dla tej działalności.
Skład orzekający podziela pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w wyroku z 28
lutego 1997 r., ll UKN 98/96 (OSNAPiUS 1997 nr 22, poz. 442), że brak jest podstaw
do uzupełniania okresu działalności artystycznej w charakterze solistki-wokalistki
okresem działalności w charakterze artystki chóru. Zróżnicowanie wieku emerytal-
nego tych dwóch rodzajów działalności artystycznej jest uzasadnione ich różnym
stopniem trudności i jego wpływem na zdolność do kontynuowania tej działalności.
Przedstawione w kasacji zagadnienie prawne jest nieadekwatne do rozpo-
znawanej sprawy ponieważ połączono w nim dwie normy prawne o odmiennym za-
kresie podmiotowym.
Nie ma to też istotnego znaczenia dla niniejszego rozstrzygnięcia, jednakże
Sąd Najwyższy nie może nie zwrócić uwagi na wadliwość obydwu wniosków kasa-
cyjnych. Są one nie tylko wadliwe, lecz i niezrozumiałe. Pierwszy, o uchylenie za-
skarżonego wyroku ,,ze zniesieniem postępowania", ponieważ w kasacji nie przed-
stawiono żadnej przesłanki nieważności postępowania, a drugi, o jego zmianę i orze-
czenie co do istoty sprawy ,,w przypadku, gdyby podstawa naruszenia przepisów po-
stępowania okazała się nieuzasadniona", dlatego że w kasacji nie podniesiono żad-
nego zarzutu, w ramach podstawy z art. 3931 pkt 2 k.p.c.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312 k.p.c.
orzek, jak w sentencji wyroku.
========================================