Wyrok z dnia 14 grudnia 2006 r.
I UK 144/06

Okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewi-
dziane składki, podlegają uwzględnieniu także przy ustalaniu spełnienia warun-
ków prawa do renty rodzinnej (art. 65 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednolity tekst:
Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.).

Przewodniczący SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec, Sędziowie SN:
Zbigniew Myszka, Herbert Szurgacz (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 14 grudnia
2006 r. sprawy z odwołania Marka Ł. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziałowi w C. o rentę, na skutek skargi kasacyjnej organu rentowego od wy-
roku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 25 listopada 2005 r. [...]

o d d a l i ł skargę kasacyjną.

U z a s a d n i e n i e

Wyrokiem z dnia 8 kwietnia 2004 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Częstochowie zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych-Oddziału w C. z dnia 5 stycznia 2004 r., odmawiającą wnioskodawcy
Markowi Ł. przyznania prawa do renty rodzinnej w ten sposób, że przyznał wniosko-
dawcy prawo do renty. Sąd pierwszej instancji, opierając się na treści przepisów art.
65, 67 i 68 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U Nr 162, poz. 1118 ze zm., obecnie jednolity tekst:
Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) przyjął, że odwołujący się Marek Ł. jest
osobą uprawnioną do renty rodzinnej po zmarłym Witoldzie Ł. Uprawnienie do renty
z tytułu niezdolności do pracy reguluje art. 57 powołanej ustawy. W myśl jej art. 65
ust. 2 przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie
niezdolna do pracy. W sprawie bezsporne jest, iż Witold Ł. w okresie od dnia 13
października 1993 r. do dnia 13 października 2003 r. legitymował się wymaganym 5
letnim okresem składkowym i nieskładkowym, jak również to, że niezdolność do
pracy powstała później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania okresów, o których mowa
w art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Równocześnie jednak
ust. 2 art. 57 przewiduje, iż przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do ubezpieczonego,
który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla
kobiety i 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy. Zgodnie z art.
10 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 przy ustalaniu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy
uwzględnia się także okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono
przewidziane w odrębnych przepisach składki, jeżeli okresy składkowe i nieskładko-
we, ustalone na zasadach określonych w art. 5 - 7 są krótsze od okresu wymagane-
go do przyznania renty w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu. Sąd
pierwszej instancji podkreślił, że art. 57 ustawy o emeryturach i rentach z FUS doty-
czy ustalenia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Okres składkowy i nie-
składkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet lub 25 lat dla mężczyzn wymie-
niony w art. 57 ust. 2 jest okresem koniecznym do pominięcia wymogu określonego
w art. 57 ust. 1 pkt 3. Jest także jednym z okresów wymaganych do przyznania
prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy w określonej w nim sytuacji. Dlatego
też, według oceny tego Sądu, przy braku wyraźnego unormowania i wyłączenia w
tym zakresie także tu ma zastosowanie art. 10 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i nie można ograniczać
jego stosowania tylko do okresów, o których mowa w jej art. 57 ust. 1 pkt 2 w
związku z art. 58.
Wyrokiem z dnia 25 listopada 2005 r. Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Katowicach oddalił apelację Zakładu Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziału w C. Zdaniem Sądu , do 25 letniego okresu składkowego i nieskład-
kowego, o którym mowa w art. 57 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emerytu-
rach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, można zaliczyć okresy podle-
gania ubezpieczeniu społecznemu rolników, za które opłacono składki( art. 10 ust 1
ustawy).
Skargę kasacyjną od powyższego wyroku złożył Zakład Ubezpieczeń Spo-
łecznych-Oddział w C. Zarzucił naruszenie art. 65 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz błędną
wykładnię art. 57 ust. 2 w związku z art. 10 ust. 1 pkt 1 ust. 2, przy uwzględnieniu art.
57 ust. 1 tej ustawy i przyznanie ubezpieczonemu prawa do renty rodzinnej po
zmarłym Witoldzie Ł., w sytuacji gdy w chwili śmierci nie legitymował się on co naj-
mniej 25 - letnim okresem składkowym i nieskładkowym, a zatem nie spełniał
wszystkich warunków wymaganych do uzyskania renty z tytułu niezdolności do
pracy. Zdaniem skarżącego zachodzi potrzeba wykładni przepisów prawnych budzą-
cych poważne wątpliwości, tj. art. 57 ust. 2 w związku z art. 10 ust. 1 pkt 1 i ust. 2
ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych, co do możliwości uzupełnienia 25-letniego okresu składkowe-
go i nieskładkowego okresem opłacania składek na ubezpieczenie spo-
łeczne rolników. Wskazując na powyższe wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku
i oddalenie odwołania ubezpieczonego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 65 ust. 1 ustawy o e. i r. z FUS renta rodzinna przysługuje
uprawnionemu członkowi rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo
do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymaga-
ne do uzyskania jednego z tych świadczeń. W rozpoznawanej sprawie ojciec wnio-
skodawcy nie miał ustalonego prawa do renty z tytułu niezdolności pracy. Na gruncie
niespornych okoliczności faktycznych istota sporu sprowadza się do dwu kwestii.
Pierwsza dotyczy interpretacji przesłanek prawa do renty po zmianie ustawy o eme-
ryturach i rentach z FUS dokonanej ustawą z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie so-
cjalnej (Dz.U. Nr 135, poz. 1268 ze zm.). W myśl wprowadzonego tą ustawą do art.
57 nowego ustępu 2, przepisu ustępu 1 pkt 3 nie stosuje się do ubezpieczonego,
który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla
kobiety i 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy. Wymieniony
przepis był niejednolicie wykładany, również w znaczeniu, jakie nadaje mu skarżący
organ rentowy. W uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 23
marca 2006 r., I UZP 5/05 (OSNP 2006 nr 19-20, poz. 305), Sąd Najwyższy stwier-
dził, że renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który udo-
wodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety lub
25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy (art. 57 ust. 2 ustawy o
e. i r. z FUS), bez potrzeby wykazywania przewidzianego w art. 58 ust. 2 tej ustawy
pięcioletniego okresu składkowego i nieskładkowego przypadającego w ciągu ostat-
niego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania
niezdolności do pracy. Sąd Najwyższy w składzie orzekającym przedstawioną inter-
pretację całkowicie podziela. Przedstawiona wykładnia wymaga jednak uzupełnienia
o kwestię, czy wymieniony przepis znajduje zastosowanie do sytuacji, w której
zmarły był częściowo niezdolny do pracy, ale z mocy art. 65 ust. 2 ustawy o e. i r. z
FUS przy ocenie jego prawa do renty przyjmuje się, że osoba ta (zmarły) była całko-
wicie niezdolna do pracy.
W związku z podniesioną kwestią wymaga podkreślenia, że art. 65 ust. 2 od-
nosi się do przesłanek prawa do renty rodzinnej w postaci spełnienia przez zmarłego
warunków do uzyskania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Zgodnie z tym
przepisem przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowi-
cie niezdolna do pracy. Oznacza to, iż osoba ta, w świetle przepisów regulujących
warunki uzyskania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, musi być trakto-
wana jako osoba całkowicie niezdolna do pracy; również w świetle przepisu art. 57
ust. 2.
Dla spełnienia warunków wymaganych do uzyskania prawa do renty poza cał-
kowitą niezdolnością do pracy, wymagany jest staż ubezpieczeniowy, dla mężczyzn
wymiarze 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych. W kwestii możliwości uzu-
pełnienia stażu pracy okresami ubezpieczenia społecznego rolników art. 10 ustawy o
e. i r. z FUS stanowi, że okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opła-
cono przewidziane w odrębnych przepisach składki uwzględnia się także przy usta-
laniu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, jeżeli okresy składkowe i nie-
składkowe ustalone na zasadach określonych w jej art. 5-7 są krótsze od okresu
wymaganego do przyznania renty, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego
okresu. Wymieniony przepis odnosi się do ustalania przesłanek prawa do renty z
tytułu niezdolności do pracy. Należy zatem przyjąć, iż okresy ubezpieczenia społecz-
nego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki,
podlegają uwzględnieniu także przy ustalaniu spełnienia przesłanek prawa do renty
rodzinnej.
Skoro więc skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionych podstaw, na
podstawie art. 39814 k.p.c. należało orzec o jej oddaleniu.
========================================