Postanowienie z dnia 11 października 1995 r.
I PRN 69/95

Jeżeli warunkiem cofnięcia przez pracownika rewizji jest zawarcie ugody
pozasądowej to sąd rewizyjny obowiązany jest zapoznać się z treścią ugody i
dokonać jej oceny z punktu widzenia przesłanek z art. 393 § 2 i art. 469 w związku
z art. 4777 k.p.c.

Przewodniczący SSN: Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Józef Iwulski
(sprawozdawca), Janusz Łętowski,

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Jana Szewczyka, po rozpoznaniu w dniu
11 października 1995 r. sprawy z powództwa Rejonowego Urzędu Poczty w S.
przeciwko Helenie P. o zapłatę 7.603.000 zł., na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra
Sprawiedliwości [...] od postanowienia Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Lublinie z dnia 29 grudnia 1994 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę Sądowi Wojewódz-
kiemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie do ponownego
rozpoznania.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Siedlcach wyrokiem z dnia 15 września 1994 r., [...],
zasądził od pozwanej Heleny P. na rzecz Rejonowego Urzędu Poczty w S. kwotę 7 603
000 zł z ustawowymi odsetkami i kosztami procesu, tytułem zwrotu nienależnie
pobranej części nagrody jubileuszowej i odprawy emerytalnej.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie wyrokiem z
dnia 29 grudnia 1994 r., [...], rozpatrując sprawę w wyniku złożenia rewizji przez
pozwaną, umorzył m.in. postępowanie rewizyjne uznając za dopuszczalne cofnięcie tej
rewizji.
Wyrok Sądu Wojewódzkiego zaskarżył rewizją nadzwyczajną Minister Spra-
wiedliwości, który zarzucił rażące naruszenie art. 3 § 2 i art. 393 § 2 k.p.c. przez błędne
uznanie, iż w sprawie doszło do cofnięcia przez pozwaną rewizji. Zdaniem skarżącego
oświadczenie pozwanej, że cofa rewizję pod warunkiem zawarcia ugody pozasądowej
mogło być uznane co najwyżej za zapowiedź gotowości jej cofnięcia w przyszłości.
Minister Sprawiedliwości zarzucił nadto, że Sąd Wojewódzki umorzył postępowanie
rewizyjne bez zapoznania się z treścią ewentualnej ugody pozasądowej, a więc bez
przeprowadzenia przewidzianej w art. 393 § 2 k.p.c. kontroli czynności strony pod
kątem naruszenia prawa, zasad współżycia społecznego i usprawiedliwionego interesu
strony. Minister Sprawiedliwości zarzucił także naruszenie interesu Rzeczypospolitej
Polskiej przez przedwczesne wydanie orzeczenia obciążającego byłego pracownika
wielomilionowym zobowiązaniem.
Na rozprawie przed Sądem Najwyższym prokurator wniósł o uwzględnienie
rewizji nadzwyczajnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Na rozprawie przed Sądem rewizyjnym w dniu 6 grudnia 1994 r. strony oś-
wiadczyły, że istnieje możliwość zawarcia ugody pozasądowej i zobowiązały się po-
wiadomić Sąd w terminie 10 dni o wynikach pertraktacji ugodowych. Pozwana równo-
cześnie oświadczyła, że "cofa rewizję pod warunkiem zawarcia ugody pozasądowej". W
tej sytuacji przewodniczący zamknął rozprawę, a Sąd odroczył ogłoszenie wyroku do
dnia 20 grudnia 1994 r. W tym terminie orzeczenia jednak nie ogłoszono i odroczono tę
czynność do dnia 29 grudnia 1994 r., kiedy zostało wydane zaskarżone postanowienie.
W tym czasie do Sądu wpłynęły dwa pisma strony powodowej. W pierwszym z nich
pełnomocnik strony powodowej zawiadomił Sąd, że w dniu 13 grudnia 1994 r. "pozwana
w czasie rozmowy zobowiązała się spłacić tylko należność główną pod warunkiem
rozłożenia jej na raty". W drugim z tych pism pełnomocnik strony powodowej
oświadczył, że cofa pozew w części dotyczącej odsetek oraz kosztów procesu. W
wyniku tych czynności stron Sąd Wojewódzki w dniu 29 grudnia 1994 r. ogłosił
postanowienie, w którym uchylił wyrok Sądu Rejonowego w części dotyczącej odsetek i
kosztów procesu i w tym zakresie postępowanie umorzył. Nadto umorzył postępowanie
rewizyjne w części dotyczącej należności głównej i zniósł wzajemnie koszty
postępowania rewizyjnego.
W tym stanie rzeczy należy uznać, że rewizja nadzwyczajna jest zasadna, gdyż
w rzeczywistości doszło do rażącego naruszenia prawa przez podjęcie orzeczenia
przedwczesnego i nieadekwatnego do prawidłowej oceny czynności procesowych stron.
Zgodnie z art. 393 § 2 k.p.c. w razie cofnięcia rewizji sąd rewizyjny, jeżeli uzna, że
cofnięcie jest dopuszczalne, umarza postępowanie rewizyjne i orzeka o kosztach, jak
przy cofnięciu pozwu. Warunkiem umorzenia postępowania rewizyjnego jest więc
złożenie przez składającego rewizję oświadczenia o jej cofnięciu. Czynność ta jako
czynność procesowa strony zmierzająca do zakończenia procesu nie może być uza-
leżniona od warunku, który czyniłby samo zakończenie procesu niepewnym (por. uch-
wałę pełnego składu Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego z dnia
20 grudnia 1969 r., III PZP 43/69, - OSNCP 1970 z. 3 poz. 40). Cofnięcie rewizji musi
być więc jednoznaczne i bezwarunkowe. Oświadczenie o cofnięciu rewizji pod
warunkiem zawarcia ugody pozasądowej (tak jak to uczyniła pozwana) nie jest w istocie
takim cofnięciem, lecz tylko zapowiedzią dokonania tego w przyszłości. Za cofnięcie
rewizji mogło być w tej sytuacji uznane dopiero złożenie przez pozwaną oświadczenia o
podtrzymaniu tej czynności procesowej po zawarciu ugody pozasądowej. Do złożenia
takiego oświadczenia jednakże nie doszło, gdyż nie można w tym przedmiocie uznać za
wystarczające złożenie oświadczenia przez drugą ze stron procesu. Zresztą z
oświadczenia strony powodowej także nie wynikało aby między stronami doszło do
zawarcia ugody pozasądowej, skoro strony prowadziły jedynie rozmowy, w których
pozwana uzależniała gotowość zapłaty należności głównej od rozłożenia jej na raty.
Podstawowym błędem Sądu Wojewódzkiego było więc umorzenie postępowania
rewizyjnego mimo braku oświadczenia o cofnięciu rewizji. Stanowi to rażące naruszenie
art. 393 § 2 k.p.c.
Umorzenie postępowania rewizyjnego było także przedwczesne z uwagi na brak
przeprowadzenia kontroli dopuszczalności cofnięcia rewizji z punktu widzenia
ewentualnego naruszenia prawa, zasad współżycia społecznego i naruszenia słusz-
nego interesu pracownika. W tym zakresie miał bowiem zastosowanie oprócz art. 393 §
2 k.p.c. także przepis art. 469 k.p.c. w związku z art. 4777 k.p.c., który nakazuje kontrolę
w tym aspekcie cofnięcia przez pracownika środka odwoławczego. Jeżeli motywacją
cofnięcia rewizji przez pracownika (także pozwanego) jest zawarcie ugody
pozasądowej, to rzeczą sądu rewizyjnego jest zapoznanie się z treścią tej ugody i jej
ocena w omawianym zakresie. Sąd Wojewódzki takiej oceny nie dokonał, co również
stanowi rażące naruszenie prawa.
Dodatkowo należy stwierdzić, że także uchylenie wyroku Sądu Rejonowego i
umorzenie postępowania w zakresie odsetek nie było prawidłowe. Na takie cofnięcie
pozwu nie wyraziła bowiem zgody pozwana, a brak było oświadczenia strony po-
wodowej o zrzeczeniu się roszczenia (art. 203 § 1 w zw. z art. 393 § 1 k.p.c.). Prawid-
łowy sposób postępowania w razie cofnięcia pozwu poza rozprawą wskazuje w takiej
sytuacji art. 203 § 3 k.p.c., którego Sąd Wojewódzki nie zastosował.
Umorzenie postępowania rewizyjnego bez złożenia oświadczenia o cofnięciu
rewizji, a także bez kontroli dopuszczalności takiego cofnięcia, w okolicznościach spra-
wy należy ocenić jako naruszenie interesu Rzeczypospolitej Polskiej. Zapadło bowiem
orzeczenie naruszające podstawowe zasady postępowania cywilnego i prowadzące do
przedwczesnego usankcjonowania obciążenia byłego pracownika znaczącą dla niego
należnością pieniężną. Z tego względu rewizja nadzwyczajna podlegała uwzględnieniu
na zasadzie art. 422 § 2 k.p.c., mimo złożenia jej po terminie określonym w art. 421 § 2
k.p.c.
Wobec powyższego orzeczono jak w sentencji.

========================================