Wyrok z dnia 26 listopada 2003 r.
I PK 491/02

Zarządca ustanowiony na podstawie art. 45a ustawy z dnia 25 września
1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (jednolity tekst: Dz.U. z 1991 r. Nr
18, poz. 80 ze zm.) jest uprawniony do powołania zastępcy dyrektora przedsię-
biorstwa.

Przewodniczący SSN Barbara Wagner, Sędziowie SN: Zbigniew Myszka,
Herbert Szurgacz (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 26 listopada 2003 r.
sprawy z powództwa Janiny M. przeciwko Bielskim Zakładom Obuwia ,,B." w B.-B. o
przywrócenie do pracy, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgo-
wego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Bielsku-Białej z dnia 28 marca 2002
r. [...]

I. z m i e n i ł zaskarżony wyrok i poprzedzający go wyrok Sądu Rejonowego-
Sądu Pracy w Bielsku Białej z dnia 23 października 2001 r. [...] w ten sposób, że po-
wództwo oddalił;
II. nie obciążył powódki kosztami postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e

Powódka Janina M., zatrudniona w B. Zakładach Obuwia ,,B." od 1971 r., zo-
stała w dniu 1 października 1994 r. powołana na stanowisko dyrektora do spraw
handlu i marketingu. Organem powołującym był zarządca -manager tego przedsię-
biorstwa. W dniu 28 czerwca 2001 r. ten sam zarządca-manager odwołał powódkę z
zajmowanego stanowiska z jednoczesnym oświadczeniem o rozwiązaniu stosunku
pracy za 3-miesięcznym wypowiedzeniem, bez podania przyczyn rozwiązania sto-
sunku pracy. W okresie trwającego wypowiedzenia powódka wystąpiła do Sądu Re-
jonowego-Sądu Pracy w Bielsku-Białej o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne.
Zdaniem powódki, jej zatrudnienie miało charakter zatrudnienia na podstawie umowy
o pracę, a nie powołania na stanowisko. Rozwiązanie stosunku pracy wymagało
podania przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie umowy o pracę, co nie miało
miejsca. Naruszenie przez pracodawcę art. 30 § 4 k.p. uzasadnia roszczenie o ubez-
skutecznienie rozwiązania stosunku pracy.
Toczący się między stronami spór koncentrował się na kwestii charakteru za-
trudnienia powódki. Wbrew twierdzeniom powódki, strona pozwana dowodziła, że jej
zatrudnienie miało charakter zatrudnienia na podstawie powołania na stanowisko.
Sąd Pracy w Bielsku-Białej wyrokiem z dnia 23 października 2001 r. przywrócił po-
wódkę do pracy. Zdaniem Sądu, z zajmowanym przez powódkę stanowiskiem dy-
rektora pionu, nie wiązało się uprawnienie do zarządzania przedsiębiorstwem i re-
prezentowania go na zewnątrz, w związku z czym jej stanowisko nie miało charakte-
ru stanowiska dyrektora przedsiębiorstwa ani zastępcy dyrektora. Stosunek pracy
powódki należy traktować jako ,,przekształcony z dniem wejścia w życie ustawy z
dnia 2 lutego 1996 r., a więc z dniem 2 czerwca 1996 r. w stosunek pracy na pod-
stawie umowy o pracę na czas nieokreślony". Brak podania w piśmie zwalniającym
przyczyny wypowiedzenia uzasadniał przywrócenie powódki do pracy.
W apelacji od powyższego wyroku strona pozwana zarzuciła, że wprawdzie
formalnie stanowisko powódki zostało określone jako ,,dyrektor ds. handlu i marketin-
gu", to jednak przy uwzględnieniu zakresu obowiązków i organizacyjnego usytuowa-
nia tego stanowiska w strukturze przedsiębiorstwa, odpowiadało ono stanowisku za-
stępcy dyrektora przedsiębiorstwa. Wyrokiem z dnia 28 marca 2002 r. Sąd Okręgowy
w Bielsku-Białej oddalił apelację. Sąd podzielił ustalenia i ich ocenę prawną dokona-
ne przez Sąd Pracy. Dodatkowo wskazał, że statut pozwanego przedsiębiorstwa,
przewidujący możliwość tworzenia stanowiska dyrektora pionu, był sprzeczny z art.
36 ustawy o przedsiębiorstwach państwowych w związku z czym właściwy sąd powi-
nien był odmówić jego rejestracji. Wadliwy statut nie może stanowić podstawy do
tworzenia stanowisk nieprzewidzianych ustawą o przedsiębiorstwach państwowych
oraz powołania na stanowisko w trybie art. 36 tej ustawy. Tym samym stosunek
pracy powódki jako nieobjętej treścią art. 68 k.p. po nowelizacji uległ przekształceniu
w stosunek pracy na podstawie umowy o pracę.
Kasacja strony pozwanej została oparta na zarzucie naruszenia art. 68, 69 i
70 k.p. przez błędne przyjęcie, iż stosunek pracy powódki był stosunkiem na podsta-
wie umowy o pracę na czas nieokreślony, a nie na podstawie powołania na stanowi-
sko, a odwołanie ze stanowiska wymagało uzasadnienia oraz na zarzucie naruszenia
art. 8 ustawy z dnia 26 lutego 1996 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy przez przyję-
cie, iż nowelizacja Kodeksu pracy dokonana tą ustawą spowodowała przekształcenie
stosunku pracy powódki w zatrudnienie na podstawie umowy o pracę. Zdaniem skar-
żącej, za przyjęciem zatrudnienia powódki na podstawie powołania przemawia akt
powołania jej przez zarządcę-managera BZO ,,B." na stanowisko dyrektora do spraw
handlu i marketingu, ujawnienie w rejestrze przedsiębiorstw w rubryce 4, w której
wpisuje się dyrektora i jego zastępców, oznaczenie stanowiska powódki w statucie i
przyznanie jej w nim prawa zastępowania zarządcy-managera w czasie jego nie-
obecności. Stanowisko powódki było stanowiskiem, o którym mowa w art. 44 ustawy
o przedsiębiorstwach państwowych; przepis art. 44 jest przepisem odrębnym w ro-
zumieniu art. 68 k. p.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja została oparta na usprawiedliwionych podstawach. W szczególności
trafny jest zarzut kasacji naruszenia art. 68 k.p. przez przyjęcie, iż stosunek pracy
powódki nie był stosunkiem pracy na podstawie powołania na stanowisko.
Nie ulega wątpliwości, że art. 44 ustawy o przedsiębiorstwach państwowych,
według którego zastępcę dyrektora przedsiębiorstwa państwowego i głównego księ-
gowego powołuje i odwołuje dyrektor przedsiębiorstwa za zgodą rady pracowniczej,
stanowi podstawę prawną do zawiązania stosunku pracy na podstawie powołania w
rozumieniu art. 68 k.p., zarówno przed nowelizacją tego przepisu dokonaną ustawą
nowelizującą z dnia 26 lutego 1996 r., jak i po tej nowelizacji. W pierwotnym brzmie-
niu przepis ten miał treść: Nawiązanie stosunku pracy z kierownikiem zakładu pracy i
jego zastępcą następuje na podstawie powołania przez właściwy organ.
Po nowelizacji art. 68 § 1 uzyskał brzmienie: ,,stosunek pracy nawiązuje się na
podstawie powołania w przypadkach określonych w odrębnych przepisach albo w
przepisach wydanych na podstawie art. 298".
Zagadnienie, które wymaga wyjaśnienia na tle spornej sprawy sprowadza się
do odpowiedzi na pytania, po pierwsze, jaką pozycję prawną w przedsiębiorstwie
państwowym ma zarządca-manager, w szczególności, czy przysługuje mu przewi-
dziana dla dyrektora przedsiębiorstwa kompetencja do zatrudniania na podstawie
powołania zastępcy dyrektora przedsiębiorstwa (i głównego księgowego) oraz po
drugie, czy powódka została powołana na stanowisko zastępcy dyrektora (zarządcy-
managera) przez ustanowionego zarządcę-managera pozwanego przedsiębiorstwa.
Stosownie do art. 45a ust. 1 ustawy o przedsiębiorstwach państwowych organ
założycielski może powierzyć zarządzanie przedsiębiorstwem państwowym osobie
fizycznej lub prawnej. Zarządca (osoba działająca w jego imieniu, jeśli zarządcą jest
osoba prawna) jest umocowany do składania wszelkich oświadczeń woli w imieniu
zarządzanego przedsiębiorstwa. W myśl art. 45b ust. 1 ustawy z chwilą objęcia obo-
wiązków przez zarządcę organ założycielski odwołuje dyrektora przedsiębiorstwa, a
zarządca przejmuje kompetencję organów samorządu załogi i dyrektora przedsię-
biorstwa, z wyjątkiem prawa sprzeciwu wobec decyzji organu założycielskiego. Za-
rządca przejmuje też kompetencje dyrektora przedsiębiorstwa i organów samorządu
załogi z wyjątkami, o których mowa w art. 45b ust. 3 ustawy: prawa sprzeciwu wobec
decyzji organu założycielskiego, przyjmowania i zatwierdzania sprawozdania finan-
sowego, dokonania podziału na fundusze wygospodarowanego zysku przez przed-
siębiorstwo oraz zasad wykorzystania tych funduszy. Wymienione wyjątki nie podle-
gają interpretacji rozszerzającej. Oznacza to, iż przejęcie przez zarządcę-managera
kompetencji dyrektora przedsiębiorstwa obejmuje również przewidziane art. 44
ustawy o przedsiębiorstwach państwowych prawo powoływania zastępcy dyrektora
oraz głównego księgowego.
Za przyjęciem, iż powódka została powołana na stanowisko zastępcy dyrekto-
ra przedsiębiorstwa w rozumieniu art.44 ustawy o przedsiębiorstwach państwowych
w związku z czym jej stosunek pracy został nawiązany na podstawie powołania, o
którym mowa w art. 68 k.p., przemawia przede wszystkim okoliczność zastosowania
przez zarządcę-managera w stosunku do powódki aktu powołania na stanowisko, co
mieściło się w jego kompetencjach; nazwa stanowiska nie przesądza o jego charak-
terze. Ponadto na taki charakter tego aktu wskazuje ujawnienie powódki w rejestrze
przedsiębiorstw w rubryce obejmującej dyrektora przedsiębiorstwa i zastępców dy-
rektora, przydzielenie powódce zakresu kompetencji obejmującego - w myśl statutu -
między innymi zastępowanie zarządcy-managera w czasie jego nieobecności, bez
ograniczeń co do zakresu tego zastępstwa. Przywołanie w tym miejscu statutu
przedsiębiorstwa nie oznacza, iżby w statucie należało upatrywać źródła powołania
powódki na stanowisko. Podstawę tę stanowi art. 45b w związku z art. 44 ustawy o
przedsiębiorstwach państwowych.
Argumentacja powódki w istocie odwołuje się do nazwy zajmowanego stano-
wiska, w której nie posłużono się określeniem zastępcy dyrektora przedsiębiorstwa, a
właściwie - zastępcy zarządcy-managera. W świetle powyższych rozważań, argu-
mentacja ta nie może zostać uznana za przekonującą. W konsekwencji, też nie
można uznać za trafne stanowiska, iż odwołaniu ze stanowiska i wypowiedzeniu
umowy o pracę powinno towarzyszyć podanie przyczyn odwołania (wypowiedzenia).
Zgodnie z art. 70 k.p. pracownik zatrudniony na podstawie powołania może być w
każdym czasie - niezwłocznie lub w określonym terminie - odwołany ze stanowiska
przez organ, który go powołał. Odwołanie jest równoznaczne z wypowiedzeniem
umowy o pracę i poza zachowaniem formy pisemnej nie wymaga podania przyczyn
odwołania.
Z przytoczonych motywów na podstawie art. 39315 k.p.c. orzeczono jak w
sentencji wyroku.
========================================