Wyrok z dnia 4 listopada 2004 r.
I PK 463/03

Opóźnienie w zapłacie wynagrodzenia za projekt racjonalizatorski samo
przez się nie stanowi czynu niedozwolonego powodującego szkodę wynikającą
ze zmian w systemie podatkowym.

Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Jerzy
Kwaśniewski (sprawozdawca), Herbert Szurgacz.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 listopada 2004 r.
sprawy z powództwa Mieczysława T. przeciwko Kopalniom i Zakładom Przetwórczym
Siarki S. w T. w likwidacji o zapłatę, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Ape-
lacyjnego w Rzeszowie z dnia 8 maja 2003 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


Wyrokiem z dnia 20 listopada 2002 r. Sąd Okręgowy w Tarnobrzegu po po-
nownym rozpoznaniu sprawy z powództwa Mieczysława T. przeciwko Kopalniom i
Zakładom Przetwórczym Siarki ,,S." w T. w likwidacji o zapłatę kwoty 21.642,40 zł
zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 2.171,77 zł z ustawowymi odsetkami
od dnia 1 grudnia 1994 r. do dnia zapłaty, w pozostałej części powództwo oddalił
oraz zasądził od pozwanego na rzecz powoda 550 zł tytułem zwrotu kosztów postę-
powania. Sąd Okręgowy ustalił, iż projekt racjonalizatorski pod nazwą ,,modernizacja
systemu opomiarowania rozliczeniowego energii elektrycznej w stacjach GPZ-1 i
GPZ w M. dla zmniejszenia kosztów zakupu energii", decyzją pozwanego, jako pro-
jekt racjonalizatorski został przyjęty do stosowania. Projekt ten polegał na wymianie
istniejącego opomiarowania na nowocześniejsze, produkcji firmy L.G., w zakresie
możliwości sumowania zakupionej mocy i energii w układzie wielostrefowym z
uwzględnieniem rozliczenia w czasie rzeczywistym per saldo energii wprowadzonej
(sprzedanej) do sieci E. z produkcji własnej i następnie odkupionej. W myśl opraco-
wania i wyliczeń autorów efekty ekonomiczne miały wynikać ze zmiany parametrów
przyłączy sieci E. i cen zakupu energii elektrycznej oraz z likwidacji sprzedaży energii
do sieci. W obowiązującym wówczas systemie rozliczeń energia wyprodukowana
przez ,,S." i wprowadzona do sieci E., była przez E. kupowana i następnie sprzeda-
wana ,,S.". Różnica cen była niekorzystna dla ,,S.", a korzystna dla ,,E.". Pomysł twór-
ców miał ten stan rzeczy wyeliminować. W ich zamierzeniu efekty (oszczędności) nie
miały więc polegać na zmniejszeniu zużycia energii czy kosztów materialnych jej
produkcji, ale na zmniejszeniu globalnej mocy umownej (zamówionej), zmniejszeniu
globalnej mocy obrachunkowej, likwidacji opłat za zużycie energii biernej, ujednolice-
niu taryfy cen dla zakupu energii czynnej, likwidacji sprzedaży energii elektrycznej
dla sieci E. po cenach niższych i jednocześnie w tym samym czasie zakupu ,,tej sa-
mej energii" po cenach wyższych na innych przyłączach. Po dokonaniu koniecznych
uzgodnień w Zakładzie Energetycznym oraz zakupie przez pozwane przedsiębior-
stwo aparatury pomiarowej firmy L.G., do dnia 15 lipca 1992 r. połączono i skojarzo-
no aparaturę pomiarową z obu stacji, tj. GPZ-I i GPZ M., kończąc w ten sposób reali-
zację wniosku racjonalizatorskiego. Z dniem 1 października 1992 r., rozpoczęto nali-
czać efekty dla ustalenia wynagrodzenia należnego autorom wniosku. Bezsporną
okazała się okoliczność, iż pierwszy okres rozliczeniowy kończy się z dniem 30
września 1993 r., a drugi z dniem 30 września 1994 r. Zgodnie z opinią biegłego
Bogdana D., Sąd przyjął, iż dla wyliczenia efektów z wdrożenia projektu współautor-
stwa powoda niezbędne jest ustalenie efektów będących wynikiem myśli twórczej ich
rozwiązania. Według Sądu Okręgowego ,,nowością" było zastosowanie sumatora
bilansującego energię w poszczególnych strefach, było to twórcze przystosowanie
dla potrzeb zakładu znanego rozwiązania i urządzenia. Do efektów zastosowania
projektu zaliczono korzyści wynikające z zastosowania funkcji sumatora bilansujące-
go energię w poszczególnych strefach, eliminującego niekorzystną sprzedaż energii
do sieci E., ze sprzedaży energii do Kopalni M., oraz z obniżenia mocy zamówionej i
obrachunkowej, w części wynikającej z zastosowania sumatora bilansującego. Do
takich efektów uwzględnianych przy obliczaniu należnego twórcom wynagrodzenia
nie można natomiast zaliczyć korzyści wynikających z ujednolicenia taryfy zakupowej
i z obniżenia mocy zamówionej i obrachunkowej w części wynikającej z zastosowa-
nia typowych sumatorów mocy oraz z tytułu likwidacji opłat za zużycie energii biernej
z uwagi na symboliczny rozmiar. Sąd uwzględnił ustalenie, że bezpośrednio przed
wdrożeniem projektu i niezależnie od niego prowadzono w pozwanym przedsiębior-
stwie określone działania w kierunku wyeliminowania niekorzystnej sprzedaży do E.
energii wyprodukowanej we własnej elektrociepłowni. Nie była sporna między stro-
nami ilość energii elektrycznej pobranej i oddanej na poszczególnych przyłączach,
szczegółowo wyliczona w opinii biegłych. Stawki opłat za zakupioną w okresie rozli-
czeniowym energię elektryczną były sztywne i wynikały z cenników Ministerstwa Fi-
nansów. Ceny sprzedaży energii do sieci ustalono w oparciu o stosowną informację
uzyskaną w Zakładzie Energetycznym. Taryfą do rozliczeń na okres 1 października
1992 r. do 31 grudnia 1992 r. była taryfa A3, a za pozostały okres, do 30 września
1994 r., taryfa A23 (w związku ze zmianą taryf). Sąd Okręgowy w ślad za opinią bie-
głego Bogdana D. przyjął jednak, że począwszy od 1 grudnia 1992 r., w związku z
gwałtownie pogarszającą się sytuacją pozwanego przedsiębiorstwa, skutkującą
znacznym obniżeniem ilości zakupionej energii, bez względu na wdrożenie przed-
miotowego projektu, i tak doszłoby do zmiany taryfy na taryfę A21. Wychodząc z po-
wyższych przesłanek Sąd Okręgowy ustalił, że efekt netto (stanowiący różnicę po-
między efektem brutto i nakładami) za oba okresy rozliczeniowe wyniósł łącznie
5.130.975.267 zł (przed denominacją). Wynagrodzenie twórców stanowi 5% efektu
netto i wynosi 256.548.763 zł (przed denominacją). Udział powoda Mieczysława T. w
tym wynagrodzeniu wynosił 29%, co po denominacji, za pierwszy okres rozliczenio-
wy daje kwotę 3.161,12 zł, a za drugi okres kwotę 235,63 zł (4.043,16 ). W tej sytua-
cji powodowi należy się dalsza kwota w wysokości 2.171,77 zł z ustawowymi odset-
kami od 1 grudnia 1994 r. Sąd Okręgowy przy wyliczeniu efektów posłużył się meto-
dą przyjętą w opinii biegłego Bogdana D. opartą na założeniu, że trzeba brać pod
uwagę stan jaki by istniał gdyby projektu nie wdrożono. Sąd nie podzielił natomiast
stanowiska powoda opierającego się na założeniu, że pozwane przedsiębiorstwo
pozostałoby nadal przy archaicznym systemie rozliczeń za energię elektryczną i nie
spowodowałoby - bez przedmiotowego projektu - zmiany tego systemu.

Wyrok powyższy, w części oddalającej powództwo i rozstrzygającej o kosz-
tach procesu, został zaskarżony apelacją powoda, który zarzucił: 1) naruszenie art.
415 k.c. przez przyjęcie przez Sąd pierwszej instancji, że powodowi nie przysługuje
roszczenie o naprawienie szkody odpowiadającej wielkości zaliczki na podatek do-
chodowy od osób fizycznych, potrącanej przez płatnika od wynagrodzenia za projekt
racjonalizatorski, 2) § 10 ust. 3 i następnych załącznika do zarządzenia Ministra -
Kierownika Urzędu Postępu Naukowo-Technicznego i Wdrożeń z dnia 31 stycznia
1986 r. (M.P. Nr 12, poz. 87) przez przyjęcie, że projekt powoda był stosowany łącz-
nie z innymi projektami lub przedsięwzięciami techniczno-organizacyjnymi przez co
przynosi on efekty łączne, 3) niewyjaśnienie wszystkich okoliczności sprawy, 4) na-
ruszenia przepisów postępowania, które miały istotny wpływ na wynik sprawy: a)
przez niedopuszczenie dowodu z zeznań świadków S.K. i Z.L., b) art. 232 k.p.c.
przez niedopuszczenie z urzędu dowodu z opinii nowego biegłego, a w szczególno-
ści instytucji naukowo-technicznej wobec prezentowania diametralnie różnych sta-
nowisk przez biegłych sądowych w zakresie mającym podstawowe znaczenie dla
rozstrzygnięcia sprawy, c) art. 233 § 1 k.p.c., polegające na przekroczeniu przez Sąd
zasady swobodnej oceny dowodów przez przyjęcie, że projekt nie przynosi efektów
w zakresie ograniczenia mocy umownej i obrachunkowej oraz że w przypadku nieza-
stosowania projektu powoda, pozwany stosowałby taryfę A21, d) art. 386 § 5 k.p.c.,
przez pominięcie przez Sąd Okręgowy oceny prawnej dokonanej przez Sąd Apela-
cyjny w odniesieniu do występowania w projekcie efektów łącznych, e) art. 158 § 1
k.p.c. w przedmiocie nieścisłości w protokole rozprawy, między innymi przez pomi-
nięcie treści pytań strony powodowej oraz twierdzeń i wniosków strony powodowej, a
także uchylanie pytań kierowanych do biegłego, f) art. 98 § 3 k.p.c. przez nie-
uwzględnienie w zasądzonych dla powoda kosztach procesu kosztów dojazdu peł-
nomocnika na rozprawy.
Apelacja powoda zawierała wniosek o uzupełnienie postępowania dowodowe-
go przez dopuszczenie dowodu z przesłuchania w charakterze świadków Zdzisława
L. i Stanisława K. na okoliczność określenia rodzaju taryfy jaką stosowałby pozwany
w okresach obliczeniowych w przypadku niezastosowania projektu powoda oraz czy
zastosowanie projektu wpłynęło na ujednolicenie taryf zakupowych i ograniczenie
opłat za moc zamówioną i obrachunkową. Ewentualnie powód wniósł o dopuszcze-
nie dowodu z opinii nowego biegłego sądowego.

Wyrokiem z dnia 8 maja 2003 r. Sąd Apelacyjny w Rzeszowie oddalił apelację
powoda oraz nie obciążył powoda kosztami postępowania apelacyjnego poniesiony-
mi przez stronę pozwaną.

Sąd Apelacyjny uznał, że wszystkie zarzuty apelacji są bezzasadne. W odnie-
sieniu do zarzutów dotyczących zakresu postępowania dowodowego, Sąd Apelacyj-
ny podkreślił, że możliwość dopuszczenia dowodu z urzędu należy wykluczyć w sy-
tuacji, gdy strony są reprezentowane przez profesjonalnych pełnomocników. W sytu-
acji, gdy powód nie był zadowolony z wyników postępowania dowodowego i nadal
podtrzymywał swoją tezę, iż projekt racjonalizatorski przynosi pozwanemu efekty w
zakresie zniżki opłat za moc umowną i obrachunkową oraz że pozwana w okresach
obliczeniowych nadal stosowałaby taryfę A23, powinien zgłosić na te okoliczności
odpowiedni wniosek dowodowy, czego jednak nie uczynił. W sytuacji, gdy w przewi-
dzianym do tego postępowaniu powód nie zgłosił dalszych dowodów, to nie może on
następnie zarzucać naruszenia art. 232 k.p.c. Ponadto powód nie wykazał, że nie
mógł wnioskowanego dowodu powołać przed Sądem pierwszej instancji ani też, że
potrzeba jego powołania wynikła później. Z tych względów Sąd Apelacyjny, na pod-
stawie art. 381 k.p.c., oddalił wniosek powoda o przeprowadzenie w postępowaniu
apelacyjnym dowodu z opinii nowego biegłego. Podzielając zasadność oddalenia
przez Sąd pierwszej instancji wniosku dotyczącego świadków Stanisława K. i Zdzi-
sława L. Sąd Apelacyjny wskazał, że powód domagał się powołania tych świadków
na okoliczności wymagające wiadomości specjalnych, które były przedmiotem opinii
biegłych. Wobec niewykazania w apelacji, iż potrzeba powołania tego wniosku wyni-
kła później Sąd Apelacyjny na podstawie art. 381 k.p.c. także ten wniosek oddalił.

Rozważając zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Sąd stwierdził, że wbrew za-
rzutowi Sąd pierwszej instancji ocenił wiarygodność i moc zgromadzonych w sprawie
dowodów, według własnego przekonania i na podstawie wszechstronnego rozważe-
nia zebranego materiału. Sąd ten przeanalizował poszczególne dowody w konfronta-
cji z pozostałymi i wyjaśnił z jakich względów, budując podstawę faktyczną swojego
rozstrzygnięcia, oparł się na opinii biegłego Bogdana D.

Odnosząc się do zarzutów naruszenia prawa materialnego, podniesiono w
uzasadnieniu wyroku Sądu drugiej instancji, że rozpatrywany projekt racjonalizatorski
polegał na stworzeniu nowego rozwiązania o charakterze technicznym, niebędącego
wynalazkiem lub wzorem użytkowym, a dotyczącego sposobu pomiaru i kontroli,
które to rozwiązanie przyniosło wymierny efekt ekonomiczny o charakterze oszczęd-
nościowym (por. art. 79 lit. c ustawy z dnia 19 października 1972 r. o wynalazczości,
Dz.U. Nr 43, poz. 272 w brzmieniu obowiązującym w dacie wdrożenia projektu do
stosowania). Istotą unormowań zawartych w powołanych w apelacji przepisach § 10 i
§ 11 załącznika do zarządzenia z 31 stycznia 1986 r. było określenie sposobu usta-
lenia wielkości efektów uwzględniającego wyłącznie efekty wywołane stosowaniem
projektu, a więc z eliminacją tych, których przy uwzględnieniu zasad przyczynowości
z projektem połączyć nie można. Na gruncie rozpoznawanej sprawy istotnym utrud-
nieniem była konieczność uwzględnienia czynników o charakterze obiektywnym
(istotnej zmiany warunków ekonomicznych w jakich znalazło się pozwane przedsię-
biorstwo bezpośrednio po przyjęciu projektu do stosowania) oraz przyjęcia w związku
z tym pewnych założeń o charakterze hipotetycznym (chodziło o założenie, że w no-
wej sytuacji ekonomicznej pozwane przedsiębiorstwo zachowując się racjonalnie
przyjęłoby określone rozwiązanie oszczędnościowe, również w sytuacji, gdyby
przedmiotowy projekt nie znalazł zastosowania). Zaakceptowana przez Sąd opinia
biegłego Bogdana D. czynniki te uwzględniła w sposób należyty, adekwatnie do rea-
liów gospodarczych w jakich działało pozwane przedsiębiorstwo. Zdaniem Sądu
Apelacyjnego stanowisko to zasługuje na pełną aprobatę. Sąd Apelacyjny stwierdził,
że wnioski prawne jakie wyciągnął Sąd pierwszej instancji z ustaleń faktycznych,
poczynionych w oparciu o opinię biegłego D., nie dają się skutecznie zakwestiono-
wać z punktu widzenia powołanych w apelacji przepisów prawa. Co do zarzutu doty-
czącego naruszenia art. 415 k.c. przez nieuwzględnienie straty powoda wynikającej z
niewypłacenia mu wynagrodzenia w czasie, w którym nie podlegało ono podatkowi
dochodowemu. Sąd Apelacyjny podkreślił, że samo opóźnienie w zapłacie należnego
powodowi wynagrodzenia nie może być utożsamiane z winą w rozumieniu przepisów
o czynach niedozwolonych. Ponadto pozwany nie może ponosić odpowiedzialności
za dokonane przez ustawodawcę zmiany systemu podatkowego.

Od powyższego wyroku Sądu Apelacyjnego kasację złożył powód, wnosząc o
uchylenie tego wyroku w całości oraz o uchylenie wyroku Sądu pierwszej instancji (w
części dotyczącej pkt II i III) i przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi pierwszej
instancji do ponownego rozpoznania, w tym również orzeczenia o kosztach postępo-
wania kasacyjnego. Skarżący zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego: 1)
art. 415 k.c. - przez jego niezastosowanie w zakresie roszczenia powoda o napra-
wienie szkody wynikającej stąd, że gdyby pozwany zapłacił powodowi należne mu
wynagrodzenie w dniu jego wymagalności, powód nie poniósłby szkody z tytułu pod-
dania tego wynagrodzenia obowiązkowi podatkowemu, 2) § 10 ust. 3 i § 11 załączni-
ka do zarządzenia MKUPNTiW z dnia 31 stycznia 1986 r. w związku z art. 382 § 2
k.p.c. przez usankcjonowanie stanowiska Sądu pierwszej instancji przez Sąd Apela-
cyjny, że projekt powoda był stosowany łącznie z innymi projektami lub przedsię-
wzięciami techniczno-organizacyjnymi przez co przynosi on efekty łączne; 3) art. 83
oraz art. 85 ust. 2 ustawy z dnia 19 października 1972 r. o wynalazczości przez ich
błędną wykładnię. Zdaniem skarżącego, projekt racjonalizatorski nie będąc wynalaz-
kiem może zawierać wszelkie zapożyczenia elementów znanych rozwiązań, które w
twórczym zestawieniu dają nowe i przydatne do stosowania rozwiązania w przedsię-
biorstwie, poddane obowiązkowi wynagrodzenia.
Procesowa (por. art. 3931 pkt 2 k.p.c.) podstawa kasacji zawiera zarzuty naru-
szenia: a) art. 382 k.p.c. w związku z art. 224 § 1 k.p.c. w związku z art. 233 § 1
k.p.c., w związku z art. 316 k.p.c., przez odmowę dopuszczenia w sprawie dowodu z
opinii biegłego sądowego i zamknięcie przez Sąd rozprawy mimo braku dostatecz-
nego wyjaśnienia sprawy oraz wydanie orzeczenia wbrew stanowi rzeczy istniejące-
mu w chwili zamknięcia rozprawy, z naruszeniem zasady wszechstronnego rozwa-
żenia materiału dowodowego, b) art. 386 § 6 k.p.c., przez orzeczenie wbrew ocenie
prawnej i wskazaniom co do dalszego postępowania wyrażonym w uzasadnieniu
poprzednio wydanego w sprawie drugiej instancji wyroku Sądu Apelacyjnego w Rze-
szowie z dnia 30 września 1999 r. [...] uchylającego wydany w pierwszej instancji
wyrok w części oddalającej powództwo i przekazującego sprawę Sądowi pierwszej
instancji do jej ponownego rozpoznania, c) art. 382 k.p.c. w związku z art. 224 § 1
k.p.c., przez rozstrzygnięcie w sprawie mimo braku wyjaśnienia przed Sądem pierw-
szej instancji, czy ZPZ ,,M." faktycznie uległ likwidacji w trzecim kwartale 1993 r., czy
też funkcjonował co najmniej do końca drugiego okresu rozliczeniowego, czy ceny
zakupu energii od energetyki zawodowej przyjęte do obliczeń przez biegłego, na
których oparł swe orzeczenie Sąd Okręgowy zawierają wszystkie składniki opłat, czy
pozwany sprzedawał kopalni Machów energię własną, d) art. 382 k.p.c. w związku z
art. 224 § 4 k.p.c. w związku z art. 233 § 1 k.p.c. przez przychylenie się do stanowi-
ska Sądu pierwszej instancji odmawiającego przesłuchania świadków S.K. i Z.L.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Roszczenie, którego dochodził powód na podstawie art. 415 k.c., jest odrębne
od pozostałych dochodzonych w sprawie roszczeń o zasądzenie od strony pozwanej
wynagrodzenia za stosowanie projektu racjonalizatorskiego i odsetek za opóźnienie
w zapłacie tego wynagrodzenia. W podstawie zaskarżonego wyroku w zakresie rosz-
czenia opartego na art. 415 k.c. zawarte zostały ustalenia, że nie zachodzą przesłan-
ki zastosowania tego przepisu. Za stratę powoda polegającą na poddaniu w drodze
ustawodawczej - dochodu z tytułu wynagrodzenia za projekt racjonalizatorski podat-
kowi dochodowemu nie ponosi odpowiedzialności pozwany. Strata ta nie wynikła
bowiem z winy pozwanego (nie była zamierzona bezpośrednie ani objęta innym jego
zamiarem) i nie pozostaje w normalnym związku przyczynowym z opóźnieniem w
spełnieniu świadczenia pieniężnego (art. 361 k.c.). Podstawom wyroku, także doty-
czącym braku okoliczności faktycznych, niezbędnych dla zastosowania art. 415 k.c.
(winy nie szkody), wnoszący kasację przeciwstawia jedynie bezpodstawny pogląd,
jakoby było oczywiste, że opóźnienie w realizacji zobowiązania pieniężnego samo
przez się stanowi czyn niedozwolony i powoduje szkodę wynikającą ze zmiany w
systemie podatkowym. Kasacja nie wyjaśniając takiego stanowiska całkowicie pomija
to, że z tego samego zdarzenia (opóźnienie w spełnieniu zobowiązania pieniężnego)
skarżący dochodził i uzyskał (w zakresie uwzględnionego powództwa) zaspokojenie
roszczenia odsetkowego opartego na przepisach określających odpowiedzialność za
niewykonanie zobowiązania dotyczącego świadczenia pieniężnego (por. zwłaszcza
zasadę wynikającą z art. 481 k.c.).

Jeżeli chodzi o przedstawione w kasacji zarzuty dotyczące naruszenia przepi-
sów prawa materialnego w zakresie dochodzonego przez powoda wynagrodzenia za
projekt racjonalizatorski, to bezpodstawność tych zarzutów wynika stąd, że chociaż
skarżący powołuje się na błędną wykładnię, to tak określony zarzut uzasadnia nie-
adekwatnie, przez porównywanie (subsumcję) norm prawnych, nie z podstawami
zaskarżonego wyroku, ale z twierdzeniami faktycznymi powoda, które nie zostały
potwierdzone wynikami procesu i nie zostały przez Sąd ustalone. Pozostając nato-
miast na gruncie podstawy faktycznej zaskarżonego wyroku, której ustaleniami Sąd
Najwyższy jest związany (por. art. 39311 § 2 k.p.c.), należy stwierdzić, że podstawa
prawna zaskarżonego wyroku dokładnie spełnia wyrażone w kasacji założenia inter-
pretacyjne wskazanych przepisów. Tak więc w odniesieniu do wskazanych w kasacji
art. 83 oraz art. 85 ust. 2 ustawy o wynalazczości zaskarżony wyrok odpowiada in-
terpretacji tych przepisów, na które powołuje się skarżący. W szczególności z uza-
sadnienia zaskarżonego wyroku jasno wynika, że Sąd określał istotę i zakres rozwią-
zania wynalazczego, o które w sprawie chodzi, według cech projektu racjonalizator-
skiego, nie wymagając spełnienia warunków wynalazku (por. wskazane wyżej prze-
pisy oraz art. 10 ustawy o wynalazczości). W szczególności dotyczy to elementu no-
wości, który był rozpatrywany w odniesieniu do stanu pozwanego przedsiębiorstwa, a
nie do obiektywnego stanu techniki; tak samo wymagania w zakresie elementu twór-
czości były odnoszone do konkretnej sytuacji przedsiębiorstwa bez kwestionowania
zasady, że projekt racjonalizatorski może polegać na twórczym przystosowaniu zna-
nych rozwiązań do potrzeb przedsiębiorstwa. Uwagi podobne do powyższych, odno-
szą się także do przepisów prawa materialnego zastosowanych w zaskarżonym wy-
roku w odniesieniu do przesłanek należnego powodowi wynagrodzenia, w szczegól-
ności zakresu efektów uzyskanych przez stosowanie przedmiotowego projektu. Je-
żeli chodzi o ocenę prawną zaskarżonego wyroku Sądu drugiej instancji, taką samą
jak ustalenia Sądu pierwszej instancji, to opiera się ona na zastosowaniu obowiązu-
jących w czasie stosowania projektu przepisów ustawowych, w szczególności art. 98
ust. 2 obowiązującej wówczas ustawy z dnia 19 października 1972 r. o wynalazczo-
ści. W związku z tym nie budzi zastrzeżeń zasadnicze założenie tej oceny prawnej,
że podstawą do ustalenia wysokości należnego powodowi wynagrodzenia nie były
jakieś efekty zobiektywizowane, które wyliczyli zainteresowani twórcy według danych
z chwili opracowania projektu, lecz wyłącznie ,,efekty uzyskane przez stosowanie
projektu wynalazczego". Chodziło przecież - na tle spornych stanowisk stron procesu
- o wyjaśnienie skonkretyzowanego stanu faktycznego, o uchwycenie rzeczywistych
,,efektów" wynikających z istoty i zakresu projektu, z tego, że ten projekt był zastoso-
wany przez przedsiębiorstwo znajdujące się w określonej kondycji w określony kon-
kretnie sposób i jakie wówczas z tego wyniknęły korzyści. Należało więc - tak jak to
zrobiły Sądy - wyjaśnić skonkretyzowany co do warunków przedsiębiorstwa, w czasie
stosowania projektu rzeczywisty stan uzyskanych efektów pozostających w normal-
nym (adekwatnym) związku przyczynowym ze stosowaniem projektu. Dla tego uza-
sadnionego celu słusznie uwzględniono okoliczności dotyczące zakresu działalności
gospodarczej przedsiębiorstwa diametralnie innego od stanu rzeczy z chwili poprze-
dzającej zastosowanie projektu.

Nie ma racji skarżący, który nie kwestionując ustawowych podstaw prawnych
zaskarżonego wyroku, zarzucił naruszenie wskazanych w kasacji przepisów aktu
wykonawczego, który określa zasady podziału efektów uzyskiwanych z równocze-
snego stosowania kilku projektów (§ 10 ust. 3 załącznika do powołanego zarządze-
nia z dnia 31 stycznia 1986 r.). Zarzut ten jest bezpodstawny, gdyż z uzasadnienia
zaskarżonego wyroku oraz z uzasadnienia poprzedzającego ten wyrok orzeczenia
Sądu pierwszej instancji jasno wynika, że Sądy w żadnym razie nie przyjmowały sy-
tuacji stosowania kilku projektów i występującej w związku z tym potrzeby dokonania
odpowiedniego podziału efektów wynikających ze stosowania oprócz projektu
przedmiotowego, jakiegoś jeszcze innego. Takiej sytuacji nie było, natomiast - o
czym już wyżej była mowa - Sądy szczegółowo wyjaśniały to, jak w konkretnych wa-
runkach zastosowania jego jedynego projektu, którego powód był współautorem,
ustalić tego efekty z wyłączeniem skutków niezależnych od projektu, a wynikających
ze zwykłego toku funkcjonowania przedsiębiorstwa, a zwłaszcza jego działań organi-
zacyjnych i związanych z istotną zmianą warunków ekonomicznych przedsiębior-
stwa. Wbrew zarzutowi kasacji, oderwanej bezzasadnie od podstawy zaskarżonego
wyroku, ocena prawna tego wyroku jest odpowiednia do wskazanego w kasacji § 11
załącznika do zarządzenia z dnia 31 stycznia 1986 r., w którym zawarte są dyrektywy
takiego obliczenia efektów ażeby eliminować czynniki niezwiązane ze stosowaniem
projektu wynalazczego, w szczególności zmiany wprowadzone w wyniku stosowania
innych przedsięwzięć techniczno-organizacyjnych.

Bezzasadne są również zarzuty ,,procesowej podstawy" kasacji (art. 3931 pkt 2
k.p.c.). Zasadniczej wadliwości postępowania sądowego upatruje skarżący w tym, że
nie zostali przesłuchani - wnioskowani przez powoda - świadkowie S.K. i Z.L. oraz że
Sąd pierwszej instancji nie przeprowadził z urzędu dowodu z opinii kolejnego biegłe-
go. Rozpatrując ten zarzut w kontekście wskazanych w kasacji przepisów Kodeksu
postępowania cywilnego (art. 382, art. 224 § 1, art. 233 § 1, art. 316, art. 224 § 4)
trzeba przede wszystkim zwrócić uwagę na to, że to nie te przepisy stanowiły pod-
stawę kwestionowanych rozstrzygnięć. Skarżący bezpodstawnie wskazuje na przepi-
sy (w tym art. 224 § 4 k.p.c., którego nie ma w Kodeksie postępowania cywilnego),
których rozpatrywanie miałoby sens dopiero po wykazaniu, że wadliwe były kwestio-
nowane postanowienia dowodowe. Wskazanymi wnioskami dowodowymi Sąd dru-
giej instancji zajmował się - jak to przedstawiono w części wstępnej niniejszego uza-
sadnienia - na podstawie art. 385 k.p.c. i art. 381 k.p.c. Zgodnie z pierwszym z tych
przepisów, po stwierdzeniu bezzasadności zarzutów apelacji dotyczących oddalenia
wniosku powoda o przesłuchanie dwóch wskazanych świadków i dotyczących nie-
przeprowadzenia z urzędu dowodu z opinii biegłego, Sąd Apelacyjny apelację powo-
da, jako bezzasadną oddalił. Ponadto na rozprawie poprzedzającej wydanie wyroku -
na podstawie art. 381 k.p.c. - Sąd Apelacyjny oddalił wniosek powoda o przeprowa-
dzenie tych dowodów w postępowaniu apelacyjnym. Jeżeli kasacja nie zarzuca na-
ruszenia przepisów stanowiących podstawę rozstrzygnięć o dowodach, o które cho-
dzi skarżącemu, to - ze względu na rozpatrywanie przez Sąd Najwyższy sprawy w
granicach skonkretyzowanych podstaw kasacji (por. art. 39311 § 1 k.p.c.) - bez-
przedmiotowe jest rozpatrywanie hipotetycznych konsekwencji gołosłownego twier-
dzenia skarżącego jakoby pominięte dowody mogły mieć znaczenie dla wyjaśnienia
spornych okoliczności sprawy. Z kolei, jeżeli kasacja uniemożliwia rozpatrzenie kwe-
stii dotyczącej zakresu postępowania dowodowego, to nie mają żadnego oparcia
bezzasadne zarzuty co do rzekomego niewyjaśnienia sprawy oraz naruszenia przez
Sąd drugiej instancji art. 382 k.p.c. nakazującego orzekanie na podstawie materiału
zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym.

Wreszcie bezzasadny jest zarzut naruszenia art. 386 § 6 k.p.c. poprzez rze-
kome naruszenie oceny prawnej, którą zawiera wyrok Sądu Apelacyjnego w Rze-
szowie z dnia 30 września 1999 r. Kwestia ta, na skutek apelacji powoda od wyroku
Sądu Okręgowego w Tarnobrzegu z dnia 20 listopada 2002 r., była rozpatrywana
przez Sąd drugiej instancji w zaskarżonym kasacją wyroku. Sąd ten w przekonywa-
jącym wywodzie stwierdził, że Sąd Okręgowy nie naruszył wcześniejszej oceny
prawnej Sądu drugiej instancji zalecającej zintegrowane (łączne) ustalenie korzyści
uzyskanych przez pozwane przedsiębiorstwo na skutek zastosowania projektu, któ-
rego powód był współautorem. Kwestia ta wiąże się z problemem wynikającym z
oceny zarzutów materialnoprawnej podstawy kasacji. Odwołując się do uwag doty-
czących tej podstawy należy stwierdzić, że po pierwsze, ocena prawna zaskarżone-
go wyroku jest zgodna z prawem materialnym, po drugie, nie narusza ona istoty
wcześniejszej oceny prawnej. W zaskarżonym wyroku zachowano bowiem zasadę
ustalenia efektów z zastosowania przedmiotowego projektu, bez ograniczania jego
zakresu, natomiast uwzględniono tylko te korzyści uzyskane przez przedsiębiorstwo,
które rzeczywiście na zasadzie związku przyczynowo - skutkowego należało z tym
projektem łączyć. Wreszcie, w związku z tym zarzutem kasacji należy zauważyć, że
naruszenie art. 386 § 6 k.p.c., które nie spowodowałoby niezgodności wyroku z pra-
wem, nie mogłoby stanowić skutecznej podstawy kasacyjnej (por. wyrok Sądu Naj-
wyższego z 6 kwietnia 1998 r., I CKN 595/97, OSNC 1998 nr 12, poz. 211).

Uznając bezzasadność kasacji Sąd Najwyższy orzekł stosownie do art. 39312
k.p.c.
========================================