Wyrok z dnia 16 czerwca 2004 r.
I PK 433/03

1. Wykładnia historyczna postanowienia układu zbiorowego pracy nie
powinna ograniczać się do jego wcześniejszego brzmienia, z pominięciem
brzmienia ustalonego później.
2. Realizacja przewidzianego w art. 328 § 2 k.p.c. obowiązku przytoczenia
przepisów prawa będących podstawą wyroku - w odniesieniu do postanowień
układu zbiorowego pracy - polega na podaniu ich dosłownej treści.

Przewodniczący SSN Józef Iwulski, Sędziowie SN: Andrzej Wasilewski,
Kazimierz Jaśkowski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 czerwca 2004 r.
sprawy z powództwa Jerzego G. i Tadeusza T. przeciwko Fabryce Papieru ,,P." SA w
P. o wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, na skutek kasacji strony pozwanej od
wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Jeleniej Górze
z dnia 9 kwietnia 2003 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok w pkt I, II w części dotyczącej zażalenia oraz w
pkt III i w tym zakresie sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu-Sądowi Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Jeleniej Górze do ponownego rozpoznania.

U z a s a d n i e n i e


Pozwana Fabryka Papieru ,,P." SA w P. w sprawie z powództwa Jerzego G. i
Tadeusza T. o wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych wniosła kasację
od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Jeleniej
Górze z dnia 9 kwietnia 2003 r. [...]. Zaskarżonym wyrokiem w pkt I podwyższono
zasądzone na rzecz każdego z powodów wynagrodzenie za pracę w godzinach nad-
liczbowych w okresie od kwietnia 1998 r. do stycznia 2000 r., w pkt II oddalono ich
dalej idącą apelację oraz zażalenie pozwanej dotyczące kosztów postępowania i w
pkt III zasądzono na rzecz powodów zwrot kosztów procesu w instancji odwoławczej.
Przyczyną zmiany przez Sąd Okręgowy wyroku Sądu pierwszej instancji była inna
kwalifikacja prawna dodatku otrzymywanego przez powodów na podstawie pkt 2 roz-
działu 5 załącznika nr 1 do zakładowego układu zbiorowego pracy. Zdaniem Sądu
Rejonowego to ryczałtowe dodatkowe wynagrodzenie było wynagrodzeniem za
pracę w godzinach nadliczbowych. Z tego względu, zasądzając na rzecz powodów
wynagrodzenie za przeciętnie 51 godzin nadliczbowych w każdym miesiącu wskaza-
nego okresu, od kwoty należnego wynagrodzenia z przewidzianym w układzie zbio-
rowym 100% dodatkiem odjął on kwotę wypłaconego ryczałtu i zasądził kwoty tak
obliczonej różnicy. Natomiast Sąd Okręgowy uznał, że ten ryczałt nie jest wynagro-
dzeniem za pracę w godzinach nadliczbowych i dlatego podwyższył zasądzone
kwoty o jego wartość.

W kasacji pozwana - po ograniczeniu na rozprawie zakresu zaskarżenia -
wniosła o zmianę wyroku Sądu Okręgowego w pkt I, II w części dotyczącej zażalenia
oraz w pkt III przez orzeczenie co do istoty sprawy, ewentualnie o uchylenie tego
wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.
Zdaniem pozwanej, Sąd Okręgowy dokonał błędnej wykładni przepisu pkt 2 rozdziału
5 załącznika nr 1 do zakładowego układu zbiorowego pracy przez przyjęcie, że do-
datkowe ryczałtowe wynagrodzenie nie ma charakteru ryczałtu za pracę w godzinach
nadliczbowych.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Kasacja jest uzasadniona. W spornym okresie rozdział 5 załącznika nr 1 do
układu zbiorowego określający zasady wynagradzania kierowców, stanowił, że:
1. Kierowcy przysługuje wynagrodzenie zasadnicze według tabeli stawek oso-
bistego zaszeregowania określonej w punkcie 3 niniejszego załącznika.
2. Kierowcom przysługuje dodatkowe wynagrodzenie w formie ryczałtu, za
każdy dzień pracy polegającej na prowadzeniu samochodu. Ryczałt ten wynosi 1,2%
stawki miesięcznego wynagrodzenia za każdy dzień tej pracy.
3. Za prace zastępcze nie związane bezpośrednio z prowadzeniem samocho-
du, wykonywane poza normami czasu pracy wynikającymi z przepisów ogólnych,
kierowcy przysługuje wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych, lub czas
wolny od pracy zgodnie z art. 8 Porozumienia.
W tym brzmieniu obowiązywał on od lutego 1995 r. do dnia 20 stycznia 2000 r.
Po tej dacie zmieniono jedynie pkt 2, który otrzymał brzmienie:
2. Kierowcom przysługuje dodatkowe wynagrodzenie w formie ryczałtu za
pracę w godzinach nadliczbowych polegającą na prowadzeniu samochodu. Ryczałt
ten wynosi 2,4% stawki miesięcznego wynagrodzenia za każdy dzień tej pracy.

Jak widać, zmiana polegała na podwyższeniu omawianego ryczałtu i wyraź-
nym określeniu, że przysługuje on za pracę w godzinach nadliczbowych.

Uznając, że ten ryczałt, w spornym okresie, nie był wynagrodzeniem za pracę
w godzinach nadliczbowych, Sąd drugiej instancji odwołał się do postanowień zakła-
dowego systemu wynagradzania, obowiązujących w okresie wcześniejszym, to jest
od listopada 1994 r. do lutego 1995 r. Według § 1 protokołu dodatkowego z dnia 1
listopada 1994 r., uzupełniającego ten system wynagradzania:
1. Zaszeregowanie kierowców do odpowiedniej kategorii zaszeregowania ure-
gulowane jest w załączniku nr 3 do systemu, obowiązującym od 28 kwietnia 1994 r.
2. Każdy kierowca, który w danym miesiącu przepracował więcej niż połowę
tego miesiąca przewożąc ładunki ma prawo do dodatku za uciążliwość pracy w wy-
sokości ustalonej w § 2 punkt 3 protokołu dodatkowego nr 3 z dnia 1 października
1994 r. do systemu, tak jak dla pracowników utrzymania ruchu.
3. Ustalone w ten sposób wynagrodzenie jest wynagrodzeniem ryczałtowym
za faktycznie przepracowany czas pracy przy pracach przewozowych, wynikający z
potrzeb Fabryki na te prace.
4. Za ewentualne prace zastępcze nie związane bezpośrednio z kierowaniem
pojazdem samochodowym wykonywane poza normami czasu pracy wynikającymi z
przepisów ogólnych pracownikowi przysługuje wynagrodzenie za pracę w godzinach
nadliczbowych lub czas wolny od pracy zgodnie z art. 7 systemu.
Na tej podstawie Sąd drugiej instancji stwierdził, że skoro przepisy obowiązu-
jące u pozwanej do lutego 1995 r. przewidywały dla kierowców ryczałt wyłącznie z
tytułu świadczenia określonej pracy, bez powiązania z czasem świadczonej pracy,
oderwanie przepisów płacowych regulujących wynagrodzenie za pracę w godzinach
nadliczbowych od czasu pracy nie pozwala na traktowanie tego ryczałtu jako wyna-
grodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych.

Sąd Najwyższy nie podziela tego poglądu. Sąd drugiej instancji argumentuje
przy pomocy wykładni historycznej, ale odwołuje się tylko do przepisów obowiązują-
cych przed spornym okresem. Bezzasadnie natomiast pomija przepisy w brzmieniu
obowiązującym po tym okresie. Wskazują one jednoznacznie, że omawiany ryczałt
dotyczy pracy w godzinach nadliczbowych. Nadto, nie jest w pełni uzasadnione
twierdzenie Sądu drugiej instancji, że w okresie przed lutym 1995 r. ryczałt dla kie-
rowców nie był powiązany z czasem świadczonej pracy (co trafnie podniesiono w
kasacji). Przysługiwał on bowiem tylko wtedy, gdy kierowca przepracował więcej niż
połowę miesiąca przy przewozie ładunków. Mimo nazwania go w tym okresie ,,dodat-
kiem za uciążliwość pracy", był on powiązany z czasem jej wykonywania, a tylko
częściowo z rodzajem pracy. Poza tym, nie można z tej regulacji wyciągać zbyt dale-
ko idących wniosków, gdyż we wstępie do protokołu dodatkowego z dnia 1 listopada
1994 r. stwierdzono, że wprowadza on ,,tymczasowe zasady wynagradzania kierow-
ców transportu ciężarowego".

Systematyka wszystkich trzech kolejnych regulacji wynagradzania kierowców
jest taka sama. W punkcie 1 określony jest sposób ich zaszeregowania, punkt ostatni
reguluje świadczenia za pracę zastępczą wykonywaną w godzinach nadliczbowych.
Skoro zatem w pkt 2 spornej regulacji nie określono wyraźnie za co przysługuje
omawiany ryczałt, to należy wnosić, że jest on świadczeniem za pracę w godzinach
nadliczbowych przy prowadzeniu pojazdu.

Jest oczywiste, że każda wykładnia prawa musi opierać się na dosłownym
brzmieniu przepisów. Przepisy prawne na ogół ogłaszane są w powszechnie dostęp-
nych publikatorach. Dlatego obowiązek sądu ,,wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku
z przytoczeniem przepisów prawa" (art. 328 § 2 k.p.c.) często może być spełniony
przez podanie tylko numeru przepisu w określonym akcie prawnym lub opisanie tre-
ści tego przepisu. Sytuacja jest inna w odniesieniu do aktów niepublikowanych, na
przykład układów zbiorowych pracy. Postanowienia układu zbiorowego powinny być
powołane w uzasadnieniu w ich dosłownym brzmieniu. Ułatwia to stronom (zwłasz-
cza pracownikowi) zaskarżenie wyroku, a sądowi wyższej instancji kontrolę jego
zgodności z niepublikowanymi źródłami prawa pracy (układami zbiorowymi pracy,
porozumieniami zbiorowymi opartymi na ustawie, regulaminami i statutami - art. 9
k.p.).

Z tych względów na podstawie art. 39313 § 1 k.p.c. orzeczono jak w sentencji.
========================================