Wyrok z dnia 16 lutego 2005 r.
I PK 173/04

Zatrudnianie wcześniej zwolnionych pracowników po upływie okresu, w
którym istnieje obowiązek ponownego zatrudnienia określony w art. 12 ustawy
z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracowni-
kami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (jednolity tekst:
Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz. 980 ze zm.), nie oznacza, że pracodawca dobrowol-
nie wydłuża ten okres.

Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Zbigniew
Hajn (sprawozdawca), Herbert Szurgacz.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 lutego 2005 r. sprawy
z powództwa Jadwigi K. przeciwko ,,A.P." SA w A. o nawiązanie stosunku pracy, na
skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Krakowie z dnia 23 marca 2004 r. [...]

o d d a l i ł kasację, nie obciążając powódki kosztami postępowania kasacyj-
nego.

U z a s a d n i e n i e

W pozwie powódka wniosła o ponowne nawiązanie z nią stosunku pracy przez
pozwaną. Pozwana Spółka wniosła o oddalenie powództwa w całości.
Wyrokiem z 26 marca 2003 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Wadowicach odda-
lił powództwo. Sąd Rejonowy ustalił, że powódka była zatrudniona u strony pozwanej
na stanowiskach przewijacza przędzy, pomocy przędzarza i konserwatora maszyn.
Stosunek pracy ustał 31 sierpnia 2001 r. wskutek rozwiązania umowy o pracę na
podstawie art. 10 ust. 1 ustawy o zwolnieniach grupowych. Powódka dwukrotnie, tj.
17 czerwca i 24 września 2002 r., zgłosiła pozwanej zamiar powrotu do pracy. Po-
zwana Spółka zatrudniła 31 sierpnia 2002 r. 9 osób przebywających poprzednio na
urlopach wychowawczych, które zgłosiły powrót do pracy, a nadto przyjęła do pracy
na stanowisko przewijacza przędzy 4 inne pracownice, których stosunki pracy ustały
z przyczyn leżących po stronie pracodawcy. Osoby te złożyły w ustawowym terminie
oświadczenia o gotowości podjęcia pracy, a ich zatrudnienie było wskazane na sku-
tek zwiększenia zamówień. Ponieważ zainteresowanych podjęciem pracy było 209
osób, w tym zdecydowana większość posiadała kwalifikacje do wykonywania czyn-
ności przewijacza przędzy, pracodawca zastosował dodatkowe kryteria zatrudniania,
między innymi sytuację rodzinną. Powódka zgłosiła gotowość do zatrudnienia w
ustawowym terminie oraz posiadała kwalifikacje do zajmowania stanowiska pracy.
Takie same warunki spełniały jednak również inne zatrudnione pracownice, mające
dodatkowo na utrzymaniu po troje dzieci.
W ocenie Sądu Rejonowego, powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie,
pomimo że powódka spełniła przesłanki z art. 12 ustawy o zwolnieniach grupowych.
Wobec znacznej liczby pracowników z tej samej grupy zawodowej, którzy ubiegali się
o ponowne zatrudnienie, pozwana była uprawniona do stosowania dodatkowych
kryteriów kwalifikacyjnych, w szczególności uwzględnienia sytuacji rodzinnej. Z
uwagi na to, że zatrudnione pracownice miały na utrzymaniu dzieci, w przeciwień-
stwie do powódki, uprawnione było zatrudnienie ich, a roszczenie powódki było bez-
zasadne.
W apelacji powódka zaskarżyła wyrok Sądu Rejonowego w całości i wniosła o
uwzględnienie powództwa, ewentualnie o uchylenie tego wyroku i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania. Strona pozwana wniosła o oddalenie apelacji.
Sąd Okręgowy apelację oddalił. Sąd ten stwierdził, że Sąd Rejonowy uchybił
obowiązkowi zapewnienia, aby odpis każdego ze złożonych przez jedną ze stron
pism procesowych z załącznikami był doręczony stronie przeciwnej tak, aby mogła
ona zapoznać się z ich treścią i merytorycznie ustosunkować się do niej przed wyda-
niem wyroku. Część dokumentów złożonych przez stronę pozwaną została wpraw-
dzie ujawniona przez Sąd pierwszej instancji, ale odpisy ich nie były wydane stronie
powodowej. Uchybienie to mogłoby mieć znaczenie dla oceny orzeczenia Sądu Re-
jonowego, gdyby istniały uzasadnione podstawy do stwierdzenia, że na ich skutek
doszło do nieważności postępowania w związku z pozbawieniem strony możliwości
obrony jej praw lub do wydania orzeczenia niezgodnego z prawem materialnym.
Sytuacja taka jednak nie zaistniała, a wyrok Sądu Rejonowego odpowiada prawu
materialnemu i jest uzasadniony, nawet jeśli orzekać o roszczeniu powódki jedynie
na podstawie faktów niespornych i tych z ustalonych przez Sąd Rejonowy, jakich w
apelacji się nie kwestionuje. Następnie Sąd Okręgowy wskazał, że art. 12 ustawy z
28 grudnia 1989 r. nie pozwala na przyjęcie wykładni, zgodnie z którą nałożono nim
na pracodawcę obowiązek ponownego zatrudnienia pracownika wcześniej zwolnio-
nego z pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, w każdym czasie po zwolnieniu,
jeżeli tylko zgłosi on zamiar powrotu do pracy w ciągu roku od rozwiązania stosunku
pracy. Nie można przyjąć, że wolą ustawodawcy było wykreowanie nieograniczone-
go w czasie obowiązku ponownego zatrudnienia pracownika. Dlatego za Sądem
Najwyższym i uzasadnieniem jego wyroku z 21 września 2001 r., I PKN 781/00
(OSNP 2003 nr 18, poz. 432) należy przyjąć, że zawity termin jednego roku od roz-
wiązania stosunku pracy odnosi się do obu stron stosunku pracy w tym sensie, że
pracownik zwolniony z przyczyn dotyczących zakładu pracy może skutecznie do-
magać się powrotu do pracy w terminie jednego roku od rozwiązania stosunku pracy
pod warunkiem, że w okresie tego roku pracodawca ponownie zatrudniał lub zatrud-
nia pracowników w tej samej grupie zawodowej. Dlatego, zgłaszane przez pełno-
mocnika zastrzeżenie co do prawidłowości ustalenia przez Sąd liczby osób zatrud-
nionych przez pozwaną po 31 sierpnia 2002 r. nie mogły mieć wpływu na wynik pro-
cesu. Nie można także podzielić poglądu, że powrót pracowników z urlopu wycho-
wawczego po 31 sierpnia 2001 r. oznaczał ponowne zatrudnianie pracowników w tej
samej grupie zawodowej w rozumieniu art. 12 ustawy z 28 grudnia 1989 r. Osoby te
pozostawały bowiem w zatrudnieniu, a jedynie okresowo nie świadczyły pracy. Fakty
mające oparcie w materiale dowodowym niezakwestionowanym apelacją dowodzą w
tej sprawie, że po dacie, w jakiej ustał stosunek pracy powódki, pierwsze zatrudnie-
nie osoby spoza grona byłych pracowników, o jakich mowa w art. 12 ustawy z 28
grudnia 1989 r., w grupie zawodowej, w której powódka poprzednio była zatrudniona,
nastąpiło po 31 sierpnia 2002 r., tj. po upływie roku licząc od daty rozwiązania sto-
sunku pracy między stronami. W tych okolicznościach roszczenie powódki nie mogło
zostać uwzględnione, niezależnie od tego, czy i ile osób w grupie zawodowej powód-
ki pozwany zatrudnił spoza grona byłych pracowników.
W kasacji powódka zaskarżyła wyrok Sądu Okręgowego w całości, zarzucając
mu naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 128 k.p.c., przez ustalenie, że uchy-
bienia obowiązkowi zapewnienia doręczenia stronie powodowej pism procesowych z
załącznikami nie miały znaczenia dla oceny orzeczenia Sądu pierwszej instancji, a
wyrok, pomimo tych uchybień, jest zgodny z prawem materialnym i uzasadniony.
Ponadto powódka podniosła naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 12
ustawy z 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracowni-
kami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, przez błędne ustale-
nie, że pozwany nie miał obowiązku jej zatrudnienia, ponieważ w okresie roku od jej
zwolnienia nie zatrudniał ponownie pracowników w jej grupie zawodowej.
W uzasadnieniu kasacji skarżąca wskazała między innymi, że rażące naru-
szenie zasad postępowania w zakresie art. 128 k.p.c., wbrew twierdzeniu Sądu
Okręgowego, uniemożliwiło stronie powodowej weryfikację przedstawionych doku-
mentów w aspekcie spełnienia jednej z przesłanek art. 12 ustawy z 28 grudnia 1989
r., a mianowicie ponownego przyjmowania pracowników w grupie zawodowej po-
wódki. Pozbawiło to powódkę możliwości obrony swoich twierdzeń i naruszyło jej
prawa procesowe, tym bardziej, że nie była ona w procesie reprezentowana przez
pełnomocnika zawodowo wykonującego zastępstwo procesowe, lecz przez przed-
stawiciela związku zawodowego. Sąd Okręgowy w sposób dowolny i sprzeczny z
przebiegiem postępowania przed Sądem pierwszej instancji ustalił, że uchybienia
dotyczące postępowania nie miały znaczenia dla oceny orzeczenia i że wyrok Sądu
Rejonowego odpowiada prawu materialnemu i jest uzasadniony. Tak nie jest, ponie-
waż wskutek pozbawienia powódki możliwości zajęcia stanowiska co do zgłoszonych
dowodów, nie zostały rozstrzygnięte podstawowe dla oceny roszczenia przesłanki
wynikające z art. 12 ustawy z 28 grudnia 1989 r. Naruszenie prawa materialnego
polegało zdaniem skarżącej na błędnej interpretacji art. 12 ustawy z 28 grudnia 1989
r. w aspekcie powołanego w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z 21 września
2001 r. (I PKN 781/00). Prezentowany w tym orzeczeniu pogląd ma zastosowanie
tylko wtedy, gdy pracodawca stosuje zasadę, że skorzystać z uprawnień pracowni-
czych gwarantowanych art. 12 można pod warunkiem, że w okresie roku od zwolnie-
nia ponownie zatrudnieni są pracownicy w tej samej grupie zawodowej. Jak wynika z
materiału dowodowego oraz pism i oświadczeń pozwanej, zrezygnowała ona z tej
zasady dobrowolnie, gdyż przyjmowała do pracy pracowników zwolnionych w trybie
ustawy z 28 grudnia 1989 r., pomimo że przesłanki z art. 12 nie były spełnione. Przy-
znała nawet, że stosowała specjalne kryteria przyjęć do pracy zwolnionych wcześniej
pracownic, których nie spełniała powódka. Skoro pozwana przyjęła inne, dogodniej-
sze dla pracowników zasady stosowania art. 12 ustawy, trudno uznać argumentację
Sądu Okręgowego za słuszną. Skarżąca stwierdziła również, że faktycznie praco-
dawca wykazał, iż zatrudniał zwolnione wcześniej pracownice na podstawie art. 12
ustawy, pomimo że minął rok od rozwiązania z nimi stosunku pracy. Powódka wnio-
sła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania, lub zmianę wyroku w całości i uwzględnienie powództwa.
W odpowiedzi na kasację strona pozwana wniosła o oddalenie kasacji i zasą-
dzenie od powódki na jej rzecz kosztów postępowania kasacyjnego według norm
przepisanych, w tym kosztów zastępstwa prawnego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja nie ma usprawiedliwionych podstaw. Nieuzasadniony okazał się za-
rzut naruszenia przepisów postępowania, tj. art. 128 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem,
,,do pisma procesowego należy dołączyć jego odpisy i odpisy załączników dla dorę-
czenia ich uczestniczącym w sprawie osobom, a ponadto, jeżeli w sądzie nie złożono
załączników w oryginale, po jednym odpisie każdego załącznika do akt sądowych."
Zdaniem skarżącej naruszenie to nastąpiło przez ustalenie, że uchybienia obowiąz-
kowi zapewnienia doręczenia stronie powodowej pism procesowych z załącznikami
nie miały znaczenia dla oceny orzeczenia Sądu pierwszej instancji, a wyrok pomimo
tych uchybień jest zgodny z prawem materialnym i jest uzasadniony. Należy wszakże
wskazać, że zarzut ten dotyczy postępowania przed Sądem pierwszej instancji. Sta-
wianie w kasacji zarzutów obrazy przepisów normujących postępowanie przed są-
dem pierwszej instancji nie jest wprawdzie wykluczone, ale mogą one być skuteczne
tylko wówczas, gdy łączą się z zarzutami skierowanymi przeciwko sądowi odwoław-
czemu. Skarżący powinien w takiej sytuacji wykazać, że sąd drugiej instancji, z naru-
szeniem przepisów normujących postępowanie apelacyjne, nie wziął pod rozwagę
uchybienia procesowego popełnionego przez sąd pierwszej instancji lub nieprawi-
dłowo je ocenił, co mogło mieć wpływ na wynik sprawy, pomimo wytknięcia tego
uchybienia w apelacji. Obok wymienienia przepisów naruszonych przez sąd pierw-
szej instancji, muszą być wtedy, w ramach podstawy kasacyjnej, wymienione także
przepisy naruszone przez sąd rozpoznający apelację (por. np.: postanowienie Sądu
Najwyższego z 4 października 2002 r., III CKN 584/99, LEX nr 57228; wyrok Sądu
Najwyższego z 20 sierpnia 2001 r., I PKN 580/00, OSNP 2003 nr 14, poz. 332).
Takich przepisów skarżąca w podstawach kasacji nie wskazała. W tej sytuacji Sąd
Najwyższy jest związany ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżo-
nego wyroku, w tym ustaleniem, że pozwany pracodawca rozpoczął zatrudnianie w
grupie zawodowej powódki po upływie roku od rozwiązania z nią umowy o pracę, co
zostało przyznane w kasacji. Zgodnie z art. 12 ustawy z 28 grudnia 1989 r. o szcze-
gólnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn doty-
czących zakładu pracy (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz. 980 ze zm.), za-
kład pracy powinien ponownie zatrudnić pracownika, z którym rozwiązał stosunek
pracy z przyczyn określonych w art. 1 ust. 1, w razie ponownego zatrudniania pra-
cowników w tej samej grupie zawodowej, jeżeli pracownik zgłosi zamiar powrotu do
zakładu pracy w ciągu roku od rozwiązania stosunku pracy. Sąd Najwyższy w obec-
nym składzie akceptuje stanowisko, do którego odwołał się także Sąd Okręgowy w
uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, że pracownik zwolniony z pracy z przyczyn
dotyczących pracodawcy może skutecznie zgłosić zamiar powrotu do pracy w termi-
nie jednego roku od rozwiązania stosunku pracy pod warunkiem, że w okresie tego
roku pracodawca ponownie zatrudnia pracowników w tej samej grupie zawodowej
(zob. wyrok Sądu Najwyższego z 21 września 2001 r., I PKN 781/00, OSNP 2003 nr
18, poz. 432). Stanowisko to, jak wynika z uzasadnienia kasacji, akceptuje również
skarżąca, stwierdzając jednak, że strona pozwana, przyjmując do pracy zwolnionych
niespełniających przesłanek z art. 12, zrezygnowała z tej zasady dobrowolnie, co
więcej sama przyznała, że stosowała specjalne kryteria przyjęć do pracy zwolnionych
wcześniej pracownic, których nie spełniała powódka. W takiej sytuacji, zdaniem skar-
żącej, skoro pozwana przyjęła inne, dogodniejsze dla pracowników zasady stosowa-
nia art. 12 ustawy, to trudno uznać argumentację Sądu Okręgowego za słuszną. W
ocenie Sądu Najwyższego twierdzenie to nie jest przekonujące. Z faktu, że praco-
dawca, po upływie rocznego okresu, w którym na podstawie art. 12 ustawy z 28
grudnia 1998 r. był obowiązany do ponownego zatrudnienia pracownika, z którym
rozwiązał stosunek pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, zatrudnia zwolnio-
nych wcześniej pracowników, nie można wyprowadzić wniosku, że dobrowolnie wy-
dłuża okres swojego związania obowiązkami wynikającymi z tego przepisu.
Wobec powyższego Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie art.
39312 k.p.c., a o kosztach postępowania kasacyjnego - na podstawie art. 102 k.p.c.
========================================