Uchwała z dnia 6 marca 1998 r.
III ZP 50/97

Przewodniczący SSN: Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Józef
Iwulski (sprawozdawca), Maria Mańkowska.

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Witolda Bryndy,
w sprawie z powództwa Barbary J.-S. przeciwko Poradni Psychologiczno-Pedago-
gicznej w T. o zapłatę, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 6 marca 1998 r.
zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Toruniu postanowieniem z dnia 13 listopada 1997 r. [...] do
rozstrzygnięcia w trybie art. 390 KPC

Czy po skreśleniu przepisu § 2 art. 292 KP dokonanym ustawą z 2 lutego
1996 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr
24, poz. 110) ustał obowiązek uwzględnienia z urzędu przedawnienia przez Sąd
Pracy ?

p o d j ą ł następującą uchwałę:

Po upływie terminu przedawnienia roszczenia ze stosunku pracy ten,
przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokoje-
nia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia (art. 292 KP).


U z a s a d n i e n i e

Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Toruniu przedsta-
wił rozpatrywane zagadnienie prawne w następującym stanie sprawy. Powódka
Barbara J.-S. była zatrudniona w pozwanej Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej
w T. w okresie od 1 września 1990 r. do 31 marca 1997 r. na stanowisku psycho-
loga. Z dniem 1 kwietnia 1993 r. wstrzymano jej wypłatę dodatku za pracę w trud-
nych warunkach. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Toruniu wyrokiem z dnia 30 czerwca
1997 r. [...], oddalił powództwo o zapłatę tego dodatku. Zdaniem Sądu Rejonowego

- 2 -

w okresie objętym pozwem obowiązywało zarządzenia Ministra Edukacji Narodowej
z dnia 29 kwietnia 1993 r. zmieniające zarządzenie w sprawie wynagradzania
nauczycieli, które pomijało nauczycieli poradni psychologiczno-pedagogicznych, jako
uprawnionych do pobierania dodatku za trudne warunki pracy. Nadto Sąd Rejonowy
uwzględnił z urzędu, że roszczenie jest częściowo przedawnione.
Sąd Wojewódzki powziął wątpliwości co do tej wykładni. Podniósł, że w no-
wym brzmieniu art. 292 KP budzi wątpliwości, czy w sprawach ze stosunku pracy
przedawnienie należy uwzględniać z urzędu, czy na zarzut pozwanego. Z jednej
strony skreślono bowiem przepis § 2, a z drugiej utrzymano sformułowanie, że rosz-
czenia przedawnionego nie można dochodzić.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Do wejścia w życie ustawy z dnia 2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy - Kodeks
pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 24, poz. 110 ze zm.) art. 292 § 2
KP stanowił, że organ powołany do rozstrzygania sporów (sąd pracy) uwzględnia
upływ przedawnienia z urzędu. Może jednak nie uwzględnić upływu przedawnienia,
jeżeli opóźnienie w dochodzeniu roszczenia jest usprawiedliwione wyjątkowymi oko-
licznościami i nie jest nadmierne. Oznaczało to, że regulacje prawne dotyczące
uwzględniania upływu przedawnienia były co do roszczeń ze stosunków pracy od-
mienne niż określone w Kodeksie cywilnym. Ustawą z dnia 28 lipca 1990 r. o zmia-
nie ustawy - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55, poz. 321) wprowadzono bowiem nowe
brzmienie art. 117 § 2 KC, z którego w sposób niewątpliwy wynika, że w prawie cy-
wilnym przedawnienie roszczenia jest uwzględniane wyłącznie na zarzut procesowy
pozwanego. Przepis ten stanowi bowiem, że po upływie przedawnienia ten, prze-
ciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba
że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Przy nowelizacji Kodeksu pracy
skreślono przepis art. 292 § 2 KP. Jednoznacznym zamierzeniem ustawodawcy przy
dokonaniu tej zmiany było dostosowanie konstrukcji przedawnienia uregulowanego
Kodeksem pracy do art. 117 KC. Stwierdzało to wyraźnie uzasadnienie projektu,
według którego w ten sposób, także na gruncie prawa pracy zostanie przywrócona
zasada, iż tylko dłużnik może uchylić się od zaspokojenia roszczenia, podniesieniem

- 3 -

zarzutu jego przedawnienia. To zamierzenie nie zostało zrealizowane w sposób
znajdujący jednoznaczne odzwierciedlenie w treści przepisu, wobec utrzymania
poprzedniego brzmienia art. 292 § 1 KP (bez oznaczenia §), który stanowi, że rosz-
czenia przedawnionego nie można dochodzić. Skoro roszczenia nie można docho-
dzić, to można bronić poglądu, iż oznacza to utrzymanie w dalszym ciągu zasady
uwzględniania przez sąd przedawnienia z urzędu. Nie byłby to jednak pogląd
słuszny. Byłby on sprzeczny z wyraźną wolą ustawodawcy, a nadto zakładałby jego
nieracjonalne działanie. Oznaczałby bowiem, że w istocie nie wprowadzono żadnej
zmiany treści przepisu, mimo iż ustawodawca wyraźnie chciał to uczynić oraz doko-
nał zmiany przepisów i to tak jednoznacznej, jak skreślenie jednej jego części. Dąże-
nie ustawodawcy do ujednolicenia zasad uwzględniania przedawnienia w prawie
pracy i w prawie cywilnym było przy tym racjonalne i powszechnie postulowane w
doktrynie. Wobec tego przy wykładni art. 292 KP należy dać pierwszeństwo woli
ustawodawcy, działającego racjonalnie i zgodnie z postulowanymi kierunkami zmian,
a nie niezbyt precyzyjnej treści przepisu.
Prowadzi to do udzielenia odpowiedzi jak w sentencji uchwały.

========================================