Uchwała z dnia 7 lutego 2001 r.
III ZP 37/00


Przewodniczący: SSN Kazimierz Jaśkowski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Katarzyna Gonera, Walerian Sanetra.

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Iwony
Kaszczyszyn, w sprawie z powództwa Natalii K. przeciwko Urzędowi Statystycznemu
w W. o wynagrodzenie, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 7 lutego 2001 r.
zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Siedlcach postanowieniem z dnia 27 października 2000 r. [...] do
rozstrzygnięcia w trybie art. 390 KPC


Czy w stosunku do mianowanego pracownika Urzędu Statystycznego w S.,
który na skutek reorganizacji urzędów statystycznych (włączenia Urzędu Statystycz-
nego w S. do Urzędu Statystycznego w W.) stał się pracownikiem Urzędu Staty-
stycznego w W. ma zastosowanie art. 231 § 5 KP ?

p o d j ą ł następującą uchwałę:

Przepis art. 231 § 5 KP nie uzasadnia obniżenia wynagrodzenia miano-
wanego pracownika zlikwidowanego urzędu statystycznego, który został prze-
jęty przez inny urząd statystyczny i nadal jest pracownikiem mianowanym.

U z a s a d n i e n i e


Podane w sentencji uchwały zagadnienie prawne powstało w następującej
sytuacji. Powódka Natalia K. była mianowanym pracownikiem Urzędu Statystyczne-
go w S. Na mocy zarządzenia nr 4 Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia
15 października 1998 r. (Dz.Urz. GUS Nr 14, poz. 94) Urząd Statystyczny w S. został
zlikwidowany i od dnia 1 stycznia 1999 r. stał się Oddziałem Urzędu Statystycznego
w W. Nastąpiło zatem przejście zakładu pracy na innego pracodawcę w rozumieniu
art. 231 § 1 KP i powódka stała się z mocy prawa pracownikiem Urzędu Statystycz-
nego w W. Była nadal pracownikiem mianowanym. Pismem z dnia 22 marca 1999 r.
pozwany zaproponował powódce nowe, niższe wynagrodzenie przy zachowaniu
dotychczasowych warunków pracy. Powódka nie wyraziła zgody na obniżenie wyna-
grodzenia i wystąpiła z powództwem przeciwko pracodawcy o zasądzenie kwot sta-
nowiących różnicę między wynagrodzeniem uprzednio otrzymywanym a wypłacanym
przez pracodawcę w wysokości określonej w jego piśmie z dnia 22 marca 1999 r.
Sąd pierwszej instancji uwzględnił powództwo. Sąd ten przyjął, że na podstawie
mającej wówczas zastosowanie do powódki ustawy z dnia 16 września 1982 r. o
pracownikach urzędów państwowych (Dz.U. Nr 31, poz. 214 ze zm.) nie można było
obniżyć jej wynagrodzenia. Sąd nie podzielił poglądu strony pozwanej, iż miała ona
prawo zaproponować powódce niższe wynagrodzenie na podstawie art. 231 § 5 KP.
Stanowiłoby to bowiem dyskryminację pracowników z przejętych urzędów w porów-
naniu z pracownikami zatrudnionymi już uprzednio w pozwanym Urzędzie.

Uzasadniając swoje wątpliwości prawne Sąd Okręgowy stwierdził, że skoro
ustawa o pracownikach urzędów państwowych nie reguluje sytuacji pracowników w
razie przejęcia jednego urzędu przez drugi, to należy stosować art. 231 KP. Literalna
wykładnia art. 231 § 5 KP prowadzi do wniosku, że postępowanie pozwanego było
zgodne z prawem. Taka wykładnia jest jednakże niezgodna z celem tego przepisu,
którym jest uregulowanie sytuacji, w której nie jest możliwe zachowanie dotychcza-
sowego statusu pracowników zatrudnionych na podstawie mianowania lub powoła-
nia. Ponieważ powódka nadal była pracownikiem mianowanym, to bezcelowe było
proponowanie jej nowych warunków pracy i płacy, skoro nie prowadziło to do nawią-
zania umownego stosunku pracy. Zdaniem Sądu Okręgowego możliwa i uzasadnio-
na jest taka wykładnia art. 10 ust. 1a ustawy o pracownikach urzędów państwowych,
która przez użyte w tym przepisie pojęcie ,,reorganizacji urzędu" będzie rozumiała
także przejęcie jednego urzędu państwowego przez inny urząd państwowy. Nie nale-
ży bowiem ograniczać pojęcia urzędu do konkretnej jednostki organizacyjnej, powin-
no się je rozumieć jako całą strukturę powołaną do wykonywania określonych zadań
państwowych. Przy tej wykładni art. 10 ust. 1a ustawy o pracownikach państwowych
przepis art. 231 § 5 KP nie ma w sprawie zastosowania.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Sąd Okręgowy trafnie podniósł, iż ocena dopuszczalności obniżenia na pods-
tawie art. 231 § 5 KP wynagrodzenia mianowanego pracownika urzędu statystyczne-
go przejętego w całości przez inny urząd statystyczny wymaga rozstrzygnięcia
dwóch kwestii. Pierwszą z nich jest zagadnienie, czy sprawa ta jest uregulowana w
ustawie o pracownikach urzędów państwowych. Odpowiedź pozytywna na to zagad-
nienie oznacza niedopuszczalność stosowania w tym zakresie Kodeksu pracy (art. 5
KP). W razie odpowiedzi negatywnej powstaje kwestia właściwej wykładni przepisu
art. 231 § 5 KP.

W odniesieniu do pierwszej z tych kwestii Sąd Najwyższy nie podziela sugestii
Sądu Okręgowego, że przejęcie w całości jednego urzędu statystycznego przez inny
urząd statystyczny mieści się w pojęciu ,,reorganizacji urzędu" (art. 10 ust. 1a ustawy
o pracownikach urzędów państwowych). Sąsiednie przepisy art. 10 tej ustawy wy-
raźnie przez ,,urząd" rozumieją wyodrębnioną jednostkę organizacyjną. Stanowią one
bowiem (ust. 2-4) o przeniesieniu pracownika za jego zgodą lub bez, do innego
urzędu w tej samej lub innej miejscowości. Nadto należy podzielić argumenty Sądu
Najwyższego podniesione w wyroku z dnia 10 sierpnia 2000 r., I PKN 768/99 (nie
opublikowanym) przemawiające za różnym zakresem regulacji w art. 231 KP i w art.
10 ustawy o pracownikach urzędów państwowych. W przepisie art. 231 KP zasadą
jest zachowanie dotychczasowego stosunku pracy, a w art. 10 tej ustawy nie chodzi
o przejście zatrudniającego pracownika zakładu pracy na innego pracodawcę, lecz o
zmianę warunków pracy urzędnika państwowego. W sprawie tej, dotyczącej sytuacji
mianowanych pracownic Urzędu Statystycznego w G.W., przejętych przez Urząd
Statystyczny w Z.G., Sąd Najwyższy uznał, że stosuje się do nich art. 231 KP.

Według art. 231 § 5 KP pracodawca, z dniem przejęcia zakładu pracy lub jego
części, jest obowiązany zaproponować nowe warunki pracy i płacy pracownikom
świadczącym dotychczas pracę na innej podstawie niż umowa o pracę i wskazać
termin, nie krótszy niż 7 dni, do którego pracownicy mogą złożyć oświadczenie o
przyjęciu lub odmowie przyjęcia proponowanych warunków. W razie nieuzgodnienia
nowych warunków pracy i płacy dotychczasowy stosunek pracy rozwiązuje się z
upływem okresu równego okresowi wypowiedzenia, liczonego od dnia, w którym pra-
cownik złożył oświadczenie o odmowie przyjęcia proponowanych warunków lub od
dnia, do którego mógł złożyć takie oświadczenie. Sąd Okręgowy trafnie przyjął, że
literalna wykładnia tego przepisu jest niezgodna z jego celem. Oznaczałaby ona ko-
nieczność zaproponowania mianowanemu pracownikowi zawarcia umowy o pracę,
mimo, że u nowego pracodawcy jest możliwa kontynuacja zatrudnienia na podstawie
mianowania. Nie o to chodzi w tym przepisie. Funkcją art. 231 jest ochrona trwałości
stosunków pracy pracowników zatrudnionych w zakładzie pracy, który przeszedł na
innego pracodawcę. Pracownicy zatrudnieni na podstawie umowy o pracę mogą
kontynuować zatrudnienie w tej formie u każdego nowego pracodawcy. Natomiast
zatrudnienie na podstawie mianowania, powołania lub wyboru jest możliwe tylko u
niektórych pracodawców. Stąd też, dla ochrony trwałości tych stosunków pracy, zos-
tał nałożony na pracodawcę obowiązek zaproponowania pracownikom zawarcia
umowy o pracę. Jeżeli natomiast - tak jak w niniejszej sprawie - mianowany pracow-
nik urzędu statystycznego po przejęciu jego zakładu pracy przez inny urząd statys-
tyczny nadal pozostaje pracownikiem mianowanym, to nowy pracodawca nie może
na podstawie art. 231 § 5 KP składać mu propozycji nowych, niższych warunków wy-
nagradzania. Nie mamy bowiem w ogóle do czynienia z zawarciem umowy o pracę,
o której mowa w tym przepisie.

Z tych względów, dostosowując odpowiedź do stanu faktycznego sprawy,
orzeczono jak w sentencji.
========================================