Uchwała z dnia 2 lutego 2001 r.
III ZP 36/00


Przewodniczący SSN Józef Iwulski (sprawozdawca), Sędziowie SN: Roman
Kuczyński, Zbigniew Myszka.

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Piotra
Wiśniewskiego, w sprawie z powództwa Konrada W. przeciwko Przedsiębiorstwu
Budowy Maszyn ,,M." w P. o wynagrodzenie, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym
dnia 2 lutego 2001 r. zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Okręgowy-Sąd
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi postanowieniem z dnia 9 czerwca 2000 r.
[...] do rozstrzygnięcia w trybie art. 390 KPC:


Czy pod pojęciem użytym w art. 1 ust. 3 ustawy z dnia 24 września 1981 r. o
przedsiębiorstwach państwowych (jednolity tekst: Dz.U. Nr 18/91, poz. 80 z później-
szymi zmianami) ,,zachowuje prawo do dotychczasowego wynagrodzenia oraz in-
nych uprawnień" należy rozumieć wynagrodzenie kwotowe, które dyrektor otrzymał
bezpośrednio przed zawieszeniem w czynnościach, czy też obowiązujące w tej dacie
zasady ustalania wynagrodzenia polegające na kwartalnej podwyżce płacy zasadni-
czej o procent wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w przedsiębiorstwie ?

p o d j ą ł następującą uchwałę:

W okresie zawieszenia w czynnościach dyrektor przedsiębiorstwa pańs-
twowego zachowuje prawo do wynagrodzenia w wysokości otrzymywanej bez-
pośrednio przed zawieszeniem (art. 41 ust. 3 ustawy z dnia 25 września 1981 r.
o przedsiębiorstwach państwowych, jednolity tekst: Dz.U. z 1991 r. Nr 18, poz.
80 ze zm.).

U z a s a d n i e n i e

Powód Konrad W. domagał się zasądzenia na jego rzecz od pozwanego
Przedsiębiorstwa Budowy Maszyn Drogowych "M." w P. kwoty 3 797,00 zł tytułem
wyrównania wynagrodzenia za pracę za miesiące październik i listopad 1999 r.
Wyrokiem z dnia 6 marca 2000 r. [...] Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Pabianicach
oddalił powództwo. Sąd ustalił, że powód był zatrudniony w pozwanym przedsię-
biorstwie państwowym w okresie od 1 września 1959 r. do 30 listopada 1999 r., przy
czym od 15 lutego 1990 r. na stanowisku dyrektora. Zgodnie z § 2 ust. 2 regulaminu
wynagradzania przedsiębiorstwa, zasady wynagradzania dyrektora określała
uchwała rady pracowniczej z dnia 11 grudnia 1991 r., w której wnioskowano, aby w
przyszłości wynagrodzenie zasadnicze dyrektora było podwyższane co kwartał o
procent przyrostu przeciętnego wynagrodzenia w przedsiębiorstwie, wyliczony po-
przez porównanie poprzednich kwartałów. Wysokość wynagrodzenia powoda była
obliczana w ten sposób do dnia 1 października 1998 r., kiedy to po raz ostatni zos-
tało ono podwyższone. W dniu 8 lipca 1999 r. rada pracownicza podjęła uchwały o
zawieszeniu powoda w czynnościach dyrektora na okres do 6 miesięcy, bez obo-
wiązku świadczenia pracy oraz o wystąpieniu do organu założycielskiego o wyraże-
nie zgody na odwołanie dyrektora. Po rozpatrzeniu sprzeciwu powoda oraz stanowi-
ska organu założycielskiego, uchwałą z dnia 30 lipca 1999 r. rada pracownicza
utrzymała w mocy uchwały podjęte w dniu 8 lipca 1999 r. W związku z tym w dniu 12
sierpnia 1999 r. tymczasowy kierownik pozwanego przedsiębiorstwa złożył powodowi
wypowiedzenie umowy o pracę. Średnie miesięczne wynagrodzenie zasadnicze
powoda w 1999 r. wynosiło 6 689,63 zł brutto. Przyrost średniego wynagrodzenia w
pozwanym przedsiębiorstwie w III kwartale 1999 r. w stosunku do II kwartału 1999 r.
wynosił 28,38%. W październiku i listopadzie 1999 r., mimo przyrostu średniego
wynagrodzenia w przedsiębiorstwie wynikającego z porównania III i II kwartału, po-
wód nie otrzymał podwyżki w kwocie 1 898 zł brutto miesięcznie. Sąd pierwszej ins-
tancji zważył, iż zgodnie z art. 41 ust. 3 ustawy z dnia 25 września 1981 r. o przed-
siębiorstwach państwowych (jednolity tekst: Dz.U. z 1991 r. Nr 18, poz. 80 ze zm.) w
okresie zawieszenia w czynnościach dyrektor przedsiębiorstwa zachowuje prawo do
dotychczasowego wynagrodzenia oraz inne uprawnienia wynikające ze stosunku
pracy. Zdaniem Sądu, przez dotychczasowe wynagrodzenie należy rozumieć wyna-
grodzenie otrzymywane poprzednio, tj. do czasu podjęcia decyzji o zawieszeniu. W
konsekwencji przepis ten stanowi gwarancję niepogarszania sytuacji płacowej dy-
rektora zawieszonego w pełnieniu funkcji. Sąd Rejonowy zwrócił także uwagę na
fakt, iż w okresie zawieszenia, pracownikowi odwołanemu następnie ze stanowiska,
należne wynagrodzenie wypłaca się bez uwzględniania zmian w zasadach wyna-
gradzania lub w wysokości składników wynagrodzenia wprowadzonych po dniu za-
wieszenia. W ocenie Sądu Rejonowego za przyjęciem takiej wykładni przemawia
także treść § 5 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja
1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania
pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, od-
praw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewi-
dzianych w Kodeksie pracy (Dz.U. Nr 62, poz. 289 ze zm.).
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi, rozpoznając
apelację powoda od tego wyroku, przedstawił Sądowi Najwyższemu rozpoznawane
zagadnienie prawne. Sąd drugiej instancji wywiódł, że z prawidłowych ustaleń fak-
tycznych Sądu pierwszej instancji wynika, iż stosunek pracy powoda nawiązany zos-
tał na podstawie powołania. Zasady, tryb powoływania i odwoływania dyrektorów
przedsiębiorstw państwowych zostały unormowane ustawą o przedsiębiorstwach
państwowych. Z jej art. 41 ust. 1 wynika, iż rada pracownicza uprawniona do powo-
łania dyrektora może go zawiesić w czynnościach na okres nie dłuższy niż 6 miesię-
cy, jeżeli dalsze pełnienie przez niego funkcji zagraża podstawowym interesom
przedsiębiorstwa. Przepis art. 41 ust. 3 tej ustawy stanowi, że w okresie zawieszenia
dyrektor przedsiębiorstwa zachowuje prawo do dotychczasowego wynagrodzenia
oraz innych uprawnień wynikających ze stosunku pracy. Sąd drugiej instancji powziął
wątpliwość czy użyte w tym przepisie sformułowanie "zachowuje prawo do dotych-
czasowego wynagrodzenia" oznacza wynagrodzenie kwotowe pobierane w dniu za-
wieszenia w czynnościach, czy też obowiązujące w tej dacie zasady ustalania wyna-
grodzenia, polegające na kwartalnej waloryzacji płacy zasadniczej o procent wzrostu
przeciętnego wynagrodzenia w przedsiębiorstwie, która stanowiła dotychczasową
podstawę wyliczenia wynagrodzenia. Za pierwszym stanowiskiem przemawia, że w
okresie zawieszenia w czynnościach dyrektor otrzymywałby wynagrodzenie w takiej
kwocie w jakiej otrzymywał przed zawieszeniem, bez względu na korzystne czy nie-
korzystne dla niego zmiany w zasadach wynagradzania, czy wysokości składników
wprowadzonych po dniu zawieszenia. Otrzymywałby więc dotychczasowe kwotowo
wynagrodzenie. Stanowi to gwarancję niepogarszania sytuacji płacowej pracownika.
Za zasadnością takiej interpretacji przemawia również i to, że mimo niewykonywania
pracy pracownik otrzymuje wynagrodzenie kwotowe takie jakie otrzymywał wykonu-
jąc swoje obowiązki, bowiem był gotów do wykonywania pracy, a doznał przeszkód z
przyczyn dotyczących pracodawcy (art. 81 § 1 KP). Za przyjęciem drugiego poglądu
przemawia natomiast to, że podstawą ustalania warunków płacy dyrektora i wypłaty
tego wynagrodzenia była waloryzacja wynagrodzenia w przypadku spełnienia się
warunków przewidzianych w uchwale rady pracowniczej, tj. przyrostu przeciętnego
wynagrodzenia w przedsiębiorstwie wyliczonego przez porównanie poprzednich
kwartałów. W sytuacji, gdy spełnione zostały te warunki, niejako automatycznie dy-
rektor uzyskiwał prawo do waloryzacji wynagrodzenia, a w przypadku niepodwyższe-
nia wynagrodzenia prawo dochodzenia roszczenia w tym zakresie. Pracodawca
zmienia bowiem bez wypowiedzenia warunki płacy, które określiła uchwała rady pra-
cowniczej, a które weszły do treści stosunku pracy. Uznając za słuszne, że art. 41
ust. 3 ustawy o przedsiębiorstwach państwowych gwarantuje dyrektorowi w okresie
zawieszenia w czynnościach dotychczasowe wynagrodzenie należałoby uznać, że
wynagrodzenie to nie może być niższe od wynagrodzenia wynikającego z zasad
określonych uchwałą rady pracowniczej. Argument, że dyrektor nie pracuje w dacie
zawieszenia, a zatem nie powinien otrzymać wyższego wynagrodzenia niż przed za-
wieszeniem, jest o tyle nieprzekonujący, że waloryzacja wynagrodzenia jest wyni-
kiem porównania dwóch poprzednich kwartałów, w których dyrektor pracował i miał
wpływ na uzyskanie warunków do zmiany tego wynagrodzenia.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zgodnie z § 5 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29
maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania
pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, od-
praw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewi-
dzianych w Kodeksie pracy (Dz.U. Nr 62, poz. 289 ze zm.) przy ustalaniu wynagro-
dzenia za czas zwolnienia od pracy oraz za czas niewykonywania pracy, gdy przepi-
sy przewidują zachowanie przez pracownika prawa do wynagrodzenia, stosuje się
zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop, z tym że składniki wy-
nagrodzenia ustalane w wysokości przeciętnej oblicza się z miesiąca, w którym przy-
padło zwolnienie od pracy lub okres niewykonywania pracy. Gdyby przepis ten miał
zastosowanie w przypadku zawieszenia w czynnościach dyrektora przedsiębiorstwa
państwowego, to należałoby uznać, że powinien on otrzymać podwyżkę wynagro-
dzenia w okresie zawieszenia, gdyby taka była skutkiem zasad obliczania jego wy-
nagrodzenia. Wynika to z zastosowania art. 172 KP, do którego odsyła § 5 rozporzą-
dzenia, skoro poleca on stosowanie zasad obowiązujących przy ustalaniu wynagro-
dzenia za urlop. Zgodnie bowiem z art. 172 KP za czas urlopu pracownikowi przysłu-
guje wynagrodzenie, jakie by otrzymał, gdyby w tym czasie pracował. Jednakże zwa-
żyć należy, że § 5 rozporządzenia z dnia 29 maja 1996 r. ma zastosowanie tylko
wtedy, gdy przepisy dotyczące zwolnienia od pracy lub jej niewykonywania nie regu-
lują samodzielnie zasad zachowania prawa do wynagrodzenia. Takim przepisem jest
art. 41 ustawy o przedsiębiorstwach państwowych. Stanowi on, że rada pracownicza
uprawniona do powołania dyrektora może go zawiesić w czynnościach na okres nie
dłuższy niż 6 miesięcy, jeżeli dalsze pełnienie przez niego funkcji zagraża podsta-
wowym interesom przedsiębiorstwa. W okresie zawieszenia dyrektor przedsiębiors-
twa zachowuje prawo do dotychczasowego wynagrodzenia oraz inne uprawnienia
wynikające ze stosunku pracy. Przepis art. 41 ust. 3 ustawy o przedsiębiorstwach
reguluje więc samodzielnie i w sposób wyłączający stosowanie § 5 rozporządzenia z
dnia 29 maja 1996 r., kwestię wynagrodzenia dyrektora za okres niewykonywania
pracy ze względu na zawieszenie w czynnościach. Stanowi, że dyrektor zachowuje
prawo do dotychczasowego wynagrodzenia, a nie prawo do wynagrodzenia na do-
tychczasowych zasadach (warunkach). Analiza licznych przepisów prawa pracy wy-
raźnie wskazuje, że ustawodawca odróżnia wynagrodzenie za pracę od zasad (wa-
runków) ustalania wynagrodzenia. Można w tym zakresie wskazać art. 43, art. 771,
art. 772, art. 773, art. 134 § 12, art. 144 § 2, art. 191 § 3 i art. 24126 KP. We wszyst-
kich tych przepisach ustawodawca odwołuje się do zasad (warunków) wynagradza-
nia. Analizowane rozróżnienie szczególnie wyraźnie występuje w art. 81 § 1 KP (na
który powołuje się powód). W przepisie tym jednoznacznie odróżnione jest wynagro-
dzenie za pracę od warunków wynagradzania, a więc zasad jego ustalania. Jeżeli w
art. 41 ust. 3 ustawy o przedsiębiorstwach państwowych ustawodawca postanowił,
że zawieszony w czynnościach dyrektor zachowuje prawo do dotychczasowego wy-
nagrodzenia, to nie mógł przez to mieć na względzie zachowania prawa do wynagro-
dzenia na dotychczasowych zasadach (warunkach), gdyż wówczas po prostu użyłby
takiego zwrotu. Należy też zwrócić uwagę na funkcję realizowaną przez art. 41 ust. 3
ustawy o przedsiębiorstwach państwowych. Przepis ten stanowi gwarancję niepogar-
szania sytuacji prawnej zawieszonego dyrektora w zakresie wysokości wynagrodze-
nia za pracę, co słusznie przyjęły Sądy obu instancji. Nie należy jednak w jego regu-
lacji doszukiwać się możliwości polepszenia sytuacji prawnej dyrektora. Należy mieć
bowiem na względzie, że zawieszenie w czynnościach dotyczy stanu, w którym dal-
sze pełnienie przez niego funkcji zagraża podstawowym interesom przedsiębiorstwa
(art. 41 ust. 1).
Z tych względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę jak w sentencji.
========================================