Uchwała z dnia 13 maja 1998 r.
III ZP 10/98


Przewodniczący SSN: Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca), Sędzia
SN: Adam Józefowicz, Sędzia S.A.: Alina Krusz-Stankiewicz.

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Witolda Bryndy,
w sprawie z powództwa Jerzego Z. przeciwko Gminnej Spółdzielni ,,S.Ch." w O. o
zapłatę, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 13 maja 1998 r. zagadnienia
prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Gdańsku-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych z siedzibą w Gdyni postanowieniem z dnia 27 stycznia 1998 r. [...]
do rozstrzygnięcia w trybie art. 390 KPC:


Czy pracownik, który po rozwiązaniu stosunku pracy nabywa prawo do zasiłku
przedemerytalnego może ubiegać się o nagrodę jubileuszową w oparciu o § 9 za-
rządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989 r. w sprawie
ustalenia okresów pracy i innych okresów uprawniających do nagrody jubileuszowej
oraz zasad jej obliczania i wypłacania (M.P. Nr 44, poz. 358 z późn. zmianami) ?

p o d j ą ł następującą uchwałę:


Pracownik, któremu po rozwiązaniu stosunku pracy przysługuje zasiłek
przedemerytalny, nie nabywa prawa do nagrody jubileuszowej na zasadach
określonych w § 9 zarządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23
grudnia 1989 r. w sprawie ustalania okresów pracy i innych okresów upraw-
niających do nagrody jubileuszowej oraz zasadach jej obliczania i wypłacania
(M.P. Nr 44, poz. 358 ze zm.).

U z a s a d n i e n i e


Sąd Wojewódzki w Gdańsku-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z siedzibą
w Gdyni przedstawił przytoczone we wstępnej części uchwały zagadnienie prawne
podając, że wyłoniło się ono w sprawie z powództwa Jerzego Z. przeciwko Gminnej
Spółdzielni ,,S.Ch." w O. o zasądzenie kwoty 3.700 zł z tytułu nagrody jubileuszowej
za 40 lat pracy.

Sąd Rejonowy oddalił powództwo poczyniwszy następujące ustalenia: Jerzy Z.
pracował w pozwanej Spółdzielni od 2 lutego 1958 r. do 31 lipca 1997 r. z tym że w
międzyczasie odbywał zasadniczą służbę wojskową. Był to jego jedyny zakład pracy.
Rozwiązanie umowy o pracę nastąpiło na mocy porozumienia stron z przyczyn
ekonomicznych, z uwagi na redukcję etatów. Powodowi wypłacono odprawę
przysługującą osobom, z którymi rozwiązano stosunek pracy z przyczyn leżących po
stronie zakładu pracy. Od daty rozwiązania umowy o pracę powód pobiera zasiłek
przedemerytalny. W obowiązującym w pozwanej Spółdzielni zakładowym systemie
wynagradzania (zakładowym układzie zbiorowym) przewidziano wypłatę narody ju-
bileuszowej na 40 lat pracy i odesłano do ogólnie obowiązujących przepisów w za-
kresie zaliczania okresów pracy i innych okresów do zatrudnienia uzasadniającego
nabycie prawa do narody jubileuszowej. Okres ten w przypadku powoda wynosi 39
lat i 6 miesięcy. Sąd Rejonowy uznał, że nie ma do powoda zastosowania § 9 zarzą-
dzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989 r. w sprawie ustala-
nia okresów pracy i innych okresów uprawniających do nagrody jubileuszowej oraz
zasad jej obliczania i wypłacania (M.P. Nr 44, poz. 358). W myśl tego przepisu w
chwili rozwiązania stosunku pracy z powodu przejścia na emeryturę lub rentę inwa-
lidzką pracownikowi, któremu do nabycia prawa do nagrody brakuje mniej niż 12
miesięcy licząc od dnia rozwiązania stosunku pracy, nagrodę wypłaca się w dniu
rozwiązania stosunku pracy. Powód będzie mógł przejść na emeryturę (,,normalną")
za 4 lata z chwilą ukończenia 60 lat.

Przedstawiając rozpoznawane zagadnienie prawne Sąd Wojewódzki przyto-
czył poglądy prezentowane w orzecznictwie Sądu Najwyższego w sprawie III PZP
7/89 (OSNCP 1989 z. 6 poz. 77). Sąd Najwyższy uznał, że użycie w poprzednio
obowiązującej uchwale Rady Ministrów Nr 138 z dnia 22 września 1978 r. w sprawie
ustalenia okresów pracy i innych okresów uprawniających do nagrody jubileuszowej
oraz zasad jej obliczania i wypłacania (M.P. Nr 35, poz. 132) wyrażeń ,,w związku" i
,,z powodu" sprawia, że nie jest istotne, czy rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło na
skutek czynności jednej ze stron, czy na mocy porozumienia stron. Przyczyną roz-
wiązania stosunku pracy nie jest przejście na emeryturę w sytuacji, gdy pracownik
nie spełnia warunków do uzyskania emerytury bądź to na skutek braku wymaganego
okresu zatrudnienia, bądź też nieosiągnięcia stosownego wieku. W wyroku z 28
marca 1991 r., I PR 496/90 niepublikowanym Sąd Najwyższy uznał, że spełniona jest
przesłanka rozwiązania stosunku pracy z powodu przejścia na rentę jeżeli pracownik
został zaliczony do jednej z grup inwalidów bezpośrednio po rozwiązaniu stosunku
pracy. W wyrokach z dnia 8 grudnia 1993 r., I PRN 111/93 (OSNCP 1994 z. 12 poz.
243) i z dnia 26 maja 1995 r., I PRN 20/95 (OSNAPiUS 1996 nr 1 poz. 209) Sąd
Najwyższy rozważał ,,związek" między rozwiązaniem stosunku pracy i nabyciem
prawa do emerytury lub renty stojąc na stanowisku, że może on mieć charakter nie
tylko czasowy, przyczynowy, ale również funkcjonalny. Sąd Wojewódzki zauważył,
że powód będzie otrzymywał zasiłek przedemerytalny do chwili uzyskania uprawnień
emerytalnych. Zdaniem Sądu Wojewódzkiego za twierdzącą odpowiedzią na
przedstawione pytanie przemawia wykładnia celowościowa, bo oczywiste jest, że
osoba pobierająca zasiłek przedemerytalny (,,w tym wieku") nie znajdzie już pracy, co
potwierdza art. 37 ustawy o zatrudnieniu i bezrobociu, w którym zwolniono te osoby z
obowiązku zgłoszenia w rejonowym urzędzie pracy gotowości do podjęcia pracy. Za
przeczącą odpowiedzią przemawia natomiast wykładnia językowa.
Prokurator biorący udział w posiedzeniu jawnym przed Sądem Najwyższym
wniósł o udzielenie odpowiedzi przeczącej. Jego zdaniem pracownik, który po roz-
wiązaniu stosunku pracy z przyczyn ekonomicznych z uwagi na redukcję etatów i po
otrzymaniu należnej z tego tytułu odprawy pieniężnej nabywa prawo do zasiłku
przedemerytalnego nie spełnia wymogów z § 9 zarządzenia Ministra Pracy i Polityki
Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989 r. w sprawie ustalania okresów pracy i innych okre-
sów uprawniających do nagrody jubileuszowej oraz zasad ich obliczania i wypłacania
(M.P. Nr 44, poz. 358).


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


W przepisie § 9 zarządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23
grudnia 1989 r. w sprawie ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających
do nagrody jubileuszowej oraz zasad jej obliczania i wypłacania (M.P. Nr 44, poz.
358 ze zm.) warunki wypłaty nagrody określone są jasno, co przyjmuje Sąd Woje-
wódzki przedstawiający zagadnienie prawne. Trudno zinterpretować zwrot ,,z powodu
przejścia na emeryturę" w ten sposób, żeby rozumieć go jako równoznaczny z
,,przejściem" na zasiłek przedemerytalny wówczas, gdy zasiłek ten przysługuje tylko
osobom, które nie nabyły prawa do emerytury. Osoby uprawnione do zasiłku
przedemerytalnego muszą bowiem spełniać warunki do uzyskania statusu bezrobot-
nego, a bezrobotnym jest osoba, która nie nabyła prawa do emerytury lub renty in-
walidzkiej (art. 37 w związku z art. 2 ust. 1 pkt 2 lit. c ustawy z dnia 14 grudnia 1994
r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, jednolity tekst: Dz. U. z 1997 r. Nr 25,
poz. 128 ze zm.). Jeżeli zatem pracownik pobiera zasiłek przedemerytalny, to jego
stosunek pracy nie został rozwiązany ,,z powodu" przejścia na emeryturę. Określenie
,,z powodu" ma inne znaczenie niż ,,w związku". W przepisie § 9 odwołano się
wyraźnie do przyczyn rozwiązania stosunku pracy, podczas gdy sformułowanie ,,w
związku" dawałoby większe możliwości interpretacji o charakterze celowościowym
(funkcjonalnym) prezentowanej w uzasadnieniu postanowienia, w którym Sąd
Wojewódzki przedstawił rozpatrywane zagadnienie prawne. Określenie ,,w związku"
użyte zostało np. w art. 921 KP, w którym uregulowano prawo do odprawy
emerytalnej (rentowej). Takie właśnie określenie było analizowane w orzecznictwie
Sądu Najwyższego, np. w wyroku z dnia 23 listopada 1993 r., I PRN 113/93 (OSNCP
1994 z. 12 poz. 243), w którym uznano, że ,,związek" może mieć charakter przyczy-
nowy, czasowy a także funkcjonalny. Wykładnia celowościowa akcentująca niemoż-
liwość (z uwagi na wiek) znalezienia pracy przez osobę pobierającą zasiłek przed-
emerytalny nie ma oparcia - zdaniem Sądu Najwyższego - w treści przepisu § 9. Jest
to przepis o charakterze wyjątkowym, w którym przewidziano możliwość wypłacenia
nagrody mimo nieprzepracowania okresu czasu, za który nagroda ta przysługiwa-
łaby. Przepis taki powinien być zatem interpretowany ściśle. Ustanowiono w nim ro-
dzaj przywileju przyznawanego w określonych warunkach. Nie można uznać, by z
przywileju można było korzystać również w warunkach uznanych za analogiczne. Nie
ma podstaw do twierdzenia, by celem przepisu § 9 było złagodzenie niemożliwości
zarobkowania po rozwiązaniu stosunku pracy. Pracownik po przejściu na emeryturę
może kontynuować pracę zarobkową. Jest to okoliczność obojętna dla skorzystania z
omawianego przywileju. W przepisie § 9 przewidziano możliwość wcześniejszego
nabycia prawa do nagrody, jeżeli chodzi o rencistów, tylko wówczas, gdy(według
ówczesnej nomenklatury) była to renta I lub II grupy albo renta inwalidzka w związku
w wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową. Nie każde zatem ,,przejście na
rentę" powodowało nabycie prawa do nagrody, a możliwość zarobkowania rencisty
po ustaniu stosunku pracy również była okolicznością pozbawioną znaczenia.
Przeciwko dopuszczeniu celowościowej wykładni § 9 zaprezentowanej przez Sąd
Wojewódzki, przemawia też charakter nagród jubileuszowych, które nie są
powszechnymi świadczeniami ze stosunku pracy.

Te wszystkie względy uzasadniają podjęcie uchwały o treści przedstawionej w
sentencji.
N o t k a

Teza wyroku z dnia 28 marca 1991 r., I PR 496/90 została opublikowana w czasopiśmie
Rejent 1991 nr 5 s. 145.
========================================