Uchwała z dnia 15 marca 2001 r.
III ZP 1/01


Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Roman Kuczyński, Zbigniew Myszka.

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Iwony
Kaszczyszyn, w sprawie z powództwa Krzysztofa D. przeciwko Jednostce Budżeto-
wej ,,Ż.Ś." w Ś. o zapłatę wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych i do-
datku za pracę w godzinach nocnych, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 marca
2001 r. zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Okręgowy w Szczecinie po-
stanowieniem z dnia 29 listopada 2000 r. [...]


,,Jaki jest tygodniowy wymiar czasu pracy pracownika komunalnego zakładu
budżetowego zajmującego stanowisko kierownicze po wejściu w życie ustawy z dnia
20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz.U. z 1997 r. Nr 9, poz. 43), którego
pracodawca na piśmie nie zakwalifikował do grupy stanowisk pomocniczych i obsłu-
gi"?

p o d j ą ł uchwałę:

Wymiar czasu pracy pracownika komunalnego zakładu budżetowego - w
ustawowych granicach - może być określony w regulaminie pracy (art. 1041 § 1
KP w związku z art. 8 ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunal-
nej, Dz.U. z 1997 r. Nr 9, poz. 43 ze zm.).

U z a s a d n i e n i e


Przedstawione do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne powstało w następują-
cym stanie faktycznym.

Powód dochodzi od strony pozwanej wynagrodzenia za pracę w godzinach
nadliczbowych za okres od dnia 1 marca 1997 r. do dnia 31 grudnia 1999 r. Sąd Re-
jonowy w Świnoujściu oddalił powództwo. Jego zdaniem powód, będący mechani-
kiem statku, zajmuje stanowisko pomocnicze i obsługi, na którym powinien pracować
42 godziny tygodniowo. Wynika to z art. 32 w związku z art. 24 ust. 2 ustawy z dnia
22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. Nr 21, poz. 124 ze zm.)
oraz art. 8 ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz.U. z 1997
r. Nr 9, poz. 43 ze zm.).

Rozpoznając apelację powoda Sąd Okręgowy ustalił, że obowiązujący u poz-
wanej regulamin pracy przewiduje, między innymi dla pracowników zatrudnionych na
statkach, czas pracy w wymiarze przeciętnie 42 godziny tygodniowo w okresie rozli-
czeniowym jednego miesiąca. Praca odbywa się w systemie zmianowym do 12 go-
dzin na dobę. W miesięcznym okresie rozliczeniowym przeciętny tygodniowy czas
wykonywania pracy przez powoda wynosił 42 godziny.

Po wejściu w życie ustawy o gospodarce komunalnej wymiar czasu pracy pra-
cowników komunalnych zakładów budżetowych, do których należał pozwany, uległ
zmianie. Przepis art. 8 tej ustawy nakazał bowiem do tych pracowników stosować
ustawę o pracownikach samorządowych. Przewiduje ona dla pracowników samorzą-
dowych jako zasadę 40 godzinny tydzień pracy (art. 24 ust. 2). Nie ma to jednakże
zastosowania do pracowników samorządowych zatrudnionych na stanowiskach po-
mocniczych i obsługi określonych w przepisach o wynagrodzeniu, o których mowa w
art. 20 ust. 2 (art. 32 ustawy o pracownikach samorządowych). Oznacza to, że tych
pracowników obowiązuje czas pracy uregulowany w art. 129 KP, czyli do 8 godzin
dziennie i przeciętnie 42 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym. Sąd Okręgowy
podniósł, że ani ustawa o gospodarce komunalnej, ani ustawa o pracownikach samo-
rządowych nie określają formy, w jakiej pracodawca kwalifikuje dane stanowisko do
stanowisk pomocniczych i obsługi. Natomiast rozporządzenie Rady Ministrów z dnia
1 lipca 1997 r. w sprawie wynagradzania pracowników zatrudnionych w jednostkach
organizacyjnych jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. Nr 77, poz. 482 ze zm.)
w załączniku Nr 3 stanowi, że tego zakwalifikowania dokonuje pracodawca. W tym
załączniku pod pozycją XXIII występuje pozwany Zakład Budżetowy ,,Ż.Ś.", a stano-
wisko powoda - mechanik statku - wymienione jest w grupie pracowników pływają-
cych. Umowa o pracę łącząca strony nie zawiera postanowień dotyczących wymiaru
czasu pracy. Przed wejściem w życie ustawy o gospodarce komunalnej oraz rozpo-
rządzenia z dnia 1 lipca 1997 r., to jest przed dniem 19 lutego 1997 r., powoda bez-
spornie obowiązywał 42 godzinny tydzień pracy.

Sąd Okręgowy zauważa, iż budzi wątpliwości, czy decyzja pracodawcy o zali-
czeniu danego stanowiska do stanowisk pomocniczych i obsługi powinna być pod
rygorem nieważności wyrażona w formie pisemnej, czy może być też wyrażona w
sposób dorozumiany. Nie dokonując zmiany regulaminu pracy pracodawca uznał, że
powoda obowiązuje 42 godzinny tydzień pracy. Było to zgodne także ze stanowi-
skiem działającego u pozwanego NSZZ ,,Solidarność 80", który nawet wykluczył po-
woda ze związku za wystąpienie z powództwem będącym przedmiotem niniejszej
sprawy.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Na podstawie art. 8 ustawy o gospodarce komunalnej do pracowników poz-
wanego pracodawcy, będącego komunalnym zakładem budżetowym, stosuje się
ustawę o pracownikach samorządowych. Wymiar czasu pracy powoda zależy więc
od tego, czy stosuje się do niego art. 24 ust. 2 ustawy o pracownikach samorządo-
wych - przewidujący pracę do 40 godzin na tydzień i 8 godzin na dobę - czy stoso-
wanie tego przepisu jest wyłączone na podstawie art. 32 tej ustawy dlatego, że jest
on pracownikiem zatrudnionym na stanowisku pomocniczym lub obsługi. W tym dru-
gim przypadku czas pracy powoda określa art. 129 § 1 KP stanowiący - w jego ów-
czesnym brzmieniu - że czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i prze-
ciętnie 42 godzin na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym, nie przekraczają-
cym trzech miesięcy (z wyjątkami). To, jakie stanowiska pracy są zaliczane do po-
mocniczych i obsługi, określone jest w przepisach o wynagrodzeniu (art. 32 w
związku z art. 20 ust. 2 ustawy o pracownikach samorządowych). Obowiązujące w
spornym okresie rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 lipca 1990 r. w sprawie
wynagradzania pracowników samorządowych (jednolity tekst: Dz. U. z 1993 r. Nr
111, poz. 283 ze zm.) w załączniku nr 3 wyodrębnia stanowiska pracy zaliczone do
pomocniczych i obsługi. Nie ma ono jednakże zastosowania do pracowników komu-
nalnych zakładów budżetowych. Ich wynagrodzenia określa rozporządzenie w spra-
wie wynagradzania pracowników zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych jed-
nostek samorządu terytorialnego. Nie zawiera ono wyliczenia stanowisk pracy, które
należą do stanowisk pomocniczych i obsługi. Stąd wynikają uzasadnione wątpliwości
Sądu Okręgowego, jak należy interpretować użyte w załączniku nr 3 do tego rozpo-
rządzenia określenie ,,zakwalifikowania do grupy stanowisk pomocniczych i obsługi,
spośród stanowisk wymienionych w kolumnach 2, dokonuje pracodawca". W kolum-
nach 2 wymienione są wszystkie stanowiska pracy, poczynając od dyrektorów, a
kończąc na stanowiskach najniższych. Przez to o wymiarze czasu pracy pracownika
(40 godzin tygodniowo lub przeciętnie 42 godziny w przyjętym okresie rozliczenio-
wym) decyduje samodzielnie pracodawca przez zaliczenie go lub niezaliczenie do
pracowników pomocniczych lub obsługi. Trzeba przy tym mieć na uwadze, iż dla pra-
cowników komunalnych zakładów budżetowych regułą jest 40 godzinny tydzień
pracy (art. 24 ust. 2 ustawy o pracownikach samorządowych w związku z art. 8
ustawy o gospodarce komunalnej), a stosowanie dłuższego wymiaru może wynikać
jedynie z przepisów o wynagrodzeniu wydanych przez Radę Ministrów (art. 32 i art.
20 ust. 2 ustawy o pracownikach samorządowych w związku z art. 8 ustawy o gos-
podarce komunalnej). W odniesieniu do pracowników komunalnych zakładów bu-
dżetowych Rada Ministrów nieprawidłowo wykonała obowiązek wydania przepisów o
ich wynagradzaniu. Nie określiła bowiem stanowisk pomocniczych i obsługi, przeka-
zując to zadanie pracodawcom nie posiadającm do tego upoważnienia. W wyniku
tych kolejnych odesłań (upoważnień) doszło do tego, iż pracodawca może samo-
dzielnie decydować o wymiarze czasu pracy pracowników komunalnych zakładów
budżetowych. Należy zatem przyjąć, że jest dopuszczalne dokonanie w tym zakresie
ustaleń w regulaminie pracy, który jest wydawany w uzgodnieniu z zakładową orga-
nizacją związkową (art. 1042 § 1 KP).

Jak wynika z art. 24 ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych w związku
z art. 8 ustawy o gospodarce komunalnej, regulaminy pracy w komunalnych zakła-
dach budżetowych określają porządek wewnętrzny i rozkład czasu pracy w sposób
zapewniający obywatelom załatwianie spraw w dogodnym dla nich czasie. Przepis
ten nie ogranicza treści regulaminu pracy u tych pracodawców w stosunku do regu-
laminu pracy obowiązującego na podstawie przepisów art. 104 i art. 1041 KP. Naka-
zuje on jedynie uwzględnianie potrzeb obywateli przy ustalaniu porządku wewnętrz-
nego i rozkładu czasu pracy. Są bowiem sprawy, które muszą być uregulowane w
każdym regulaminie pracy (np. pora nocna lub miejsce wypłaty wynagrodzenia - art.
1041 § 1 pkt 4 i 5 KP). Przepis art. 1041 § 1 pkt 2 KP umożliwia uregulowanie w re-
gulaminie pracy systemu czasu pracy. Pojęcie to nie jest zdefiniowane w Kodeksie
pracy. Należy zatem przyjąć, iż w odniesieniu do pracowników komunalnych zakła-
dów budżetowych jest dopuszczalne określenie wprost w regulaminie pracy wymiaru
ich czasu pracy, w ustawowych granicach 40 godzin tygodniowo lub przeciętnie 42
godzin tygodniowo w przyjętym okresie rozliczeniowym. Jest to bardziej prawidłowe
niż pozostawienie w tym przedmiocie decyzji wyłącznie pracodawcy.

Z tych względów orzeczono jak w sentencji.
========================================