UCHWAŁA Z DNIA 27 MARCA 2003 R.
I KZP 6/03


Artykuł 147 ust. 1 pkt 1, art. 149 ust. 1 i art. 151 ust. 1 ustawy z dnia
21 sierpnia 1997 r. - Prawo o obrocie papierami wartościowymi (jedn.
tekst: Dz. U. z 2002 r. Nr 49, poz. 447 ze zm.) dotyczą akcji spółki publicz-
nej, które pozwalają realizować wynikające z nich prawo w postaci głoso-
wania na walnym zgromadzeniu.



Przewodniczący: sędzia SN T. Grzegorczyk.
Sędziowie: SN J. Sobczak (sprawozdawca, SA del. do SN R. Sądej.
Zastępca Prokuratora Generalnego: R. Stefański.

Sąd Najwyższy zażalenia Przewodniczącego Komisji Papierów Warto-
ściowych i Giełd, po rozpoznaniu przekazanego na podstawie art. 441 § 1
k.p.k. przez Sąd Rejonowy w W., postanowieniem z dnia 2 stycznia
2003 r., zagadnienia prawnego wymagającego zasadniczej wykładni usta-
wy:
1) Czy istnienie obowiązku notyfikacji, przewidzianego w art. 147 ust. 1 pkt
1 ustawy z 21 sierpnia 1997 roku Prawo o publicznym obrocie papierami
wartościowymi (tekst jednolity: Dz. U. z 2002 r. Nr 49, poz. 447), ciążą-
cego w myśl tego przepisu na nabywcy akcji spółki publicznej, pozwala-
jących osiągnąć albo przekroczyć 5 % albo 10 % ogólnej liczby głosów
na walnym zgromadzeniu, zależne jest od tego, czy konkretny nabywca
rzeczywiście jest uprawniony do wykonywania prawa głosu z nabytych
akcji na walnym zgromadzeniu - czy też obowiązek ten ciąży na na-
bywcy akcji niezależnie od posiadania takiego uprawnienia?
2) Czy istnienie obowiązku uzyskania zgody Komisji Papierów Wartościo-
wych i Giełd, przewidzianego w art. 149 ust. 1 ustawy, o której mowa w
pytaniu pierwszym, ciążącego w myśl tego przepisu na nabywcy akcji
spółki publicznej, powodujących osiągnięcie lub przekroczenie odpo-
wiednio 25 %, 33 % lub 50 % ogólnej liczby głosów na walnym zgroma-
dzeniu, zależne jest od tego, czy konkretny nabywca rzeczywiście bę-
dzie uprawniony do wykonywania prawa głosu z nabytych akcji na wal-
nym zgromadzeniu - czy też obowiązek ten ciąży na nabywcy akcji nie-
zależnie od posiadania takiego uprawnienia?
3) Czy istnienie przewidzianego w art. 151 ust. 1 ustawy, o której mowa w
pytaniu pierwszym, obowiązku nabywania dopuszczonych do publicz-
nego obrotu akcji wyłącznie w wyniku publicznego ogłoszenia wezwania
do zapisywania się na sprzedaż lub zamianę akcji (to jest w sytuacji,
gdy nabycia dokonuje się w obrocie wtórnym, w okresie krótszym niż 90
dni, a nabywane akcje zapewniają co najmniej 10 % ogólnej liczby gło-
sów na walnym zgromadzeniu) zależne jest od tego, czy konkretny na-
bywca rzeczywiście będzie uprawniony do wykonywania prawa głosu z
nabytych akcji na walnym zgromadzeniu - czy też obowiązek ten ciąży
na nabywcy akcji niezależnie od posiadania takiego uprawnienia?"

u c h w a l i ł udzielić odpowiedzi j a k w y ż e j.


U Z A S A D N I E N I E

Potrzeba zadania przedstawionych pytań prawnych powstała w na-
stępującym układzie procesowym:
Komisja Papierów Wartościowych i Giełd powiadomiła organy ściga-
nia o podejrzeniu popełnienia serii przestępstw giełdowych. W ocenie za-
wiadamiającego miał się ich dopuścić zarząd spółki BRE Equity Poland sp.
z o.o. w W., reprezentujący podmioty wchodzące w skład porozumienia
zawartego w trybie art. 158a - ustawy Prawo o publicznym obrocie papie-
rami wartościowymi. Zarząd tej spółki nie uzyskał mianowicie zezwolenia
Komisji Papierów Wartościowych i Giełd (cyt. dalej jako Komisja lub
KPWiG) na nabycie akcji spółki giełdowej Zachodni Narodowy Fundusz In-
westycyjny S.A. (jednocześnie będącej uczestnikiem porozumienia) w licz-
bie powodującej przekroczenie najpierw 25 %, potem 33 %, a następnie 50
% ogólnej liczby głosów na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy, co sta-
nowi przestępstwo określone w art. 168a w zw. z art. 149 w zw. z art. 158a
ust. 3 pkt 1) i art. 173 ustawy. Oprócz tego nie dokonał wymaganego pra-
wem zawiadomienia o nabyciu akcji tejże spółki, zmieniającym posiadaną
dotychczas liczbę ponad 10 % ogólnej liczby głosów na walnym zgroma-
dzeniu akcjonariuszy o 2 % tej liczby, co - zdaniem Komisji - stanowi
przestępstwo określone w art. 167 w zw. z art. 147 ust. 2 w zw. z art. 158a
ust. 3 pkt 1) i art. 173 ustawy. Ponadto nabył w obrocie wtórnym w okresie
krótszym niż 90 dni akcje tejże spółki, zapewniające ponad 10 % ogólnej
liczby głosów na walnym zgromadzeniu, bez dokonania publicznego we-
zwania do zapisywania się na sprzedaż lub zamianę akcji, co stanowi
przestępstwo określone w art. 168 w zw. z art. 151 ust. 1 i art. 158a ust. 3
pkt 1) w zw. z art. 173 ustawy.
Według zawiadamiającego, przestępstwa miał dopuścić się również
zarząd Zachodniego Narodowego Funduszu Inwestycyjnego S.A. w War-
szawie, nie przekazując agencji informacyjnej i spółce prowadzącej giełdę
informacji w zakresie określonym przez art. 147 ustawy. Czyn ten miał sta-
nowić przestępstwo określone w art. 167 w zw. z art. 148 pkt 10 w zw. z
art. 173 ustawy.
Prokurator, postanowieniem z dnia 16 lipca 2002 r., odmówił wszczę-
cia dochodzenia w sprawie. W uzasadnieniu podniósł, powołując się na
generalną zasadę nullum crimen sine lege, że w świetle przepisów ustawy
nie stanowi przestępstw określonych w art. 167, 168 i 168a ustawy niedo-
konanie zawiadomień, o których mowa w art. 9 ustawy, przez podmioty
działające w warunkach porozumienia określonego w art. 158 ust. 3 usta-
wy. Do takiego wniosku prokurator doszedł na podstawie analizy przepisów
dotyczących takiego porozumienia, a właściwie braku bliższych uregulo-
wań dotyczących szczegółów jego funkcjonowania.
Zażalenie na to postanowienie wniósł Przewodniczący KPWiG. Za-
rzucił naruszenie prawa materialnego, polegające na przyjęciu, że podmio-
tu reprezentującego porozumienie, o którym mowa w art. 158a ustawy, nie
dotyczą obowiązki określone w rozdziale 9 ustawy. W uzasadnieniu pod-
niósł, że podmiot taki również jest obciążony tymi obowiązkami, a więc mo-
że dopuścić się przestępstw stypizowanych w art. 167, 168, 168a i 173
ustawy. W konkluzji wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i
wszczęcie dochodzenia w sprawie.
Prokurator nadrzędny nie przychylił się do zażalenia i skierował je do
Sądu. Przyznał słuszność w zakresie podniesionych argumentów, stwier-
dził jednak, że samo postanowienie jest co do zasady słuszne. Wskazał, że
w omawianym wypadku doszło do nabycia akcji własnych, które - w myśl
art. 364 § 2 k.s.h. - nie pozwalają nabywcy na wykonywanie praw z tych
akcji, w tym prawa głosu na walnym zgromadzeniu. W tej sytuacji nie doty-
czyły nabywcy ani obowiązki notyfikacji (art. 147 ust. 1 i 148 ustawy), ani
obowiązek uzyskania zezwolenia Komisji (art. 149 ust. 1 ustawy), które są
ściśle związane z prawem nabywcy do posiadania określonej procentowo
liczby głosów na walnym zgromadzeniu.
Wobec takiej decyzji prokuratora nadrzędnego zażalenie rozpoznał
Sąd Rejonowy w trybie art. 306 § 2 k.p.k.
W pisemnym stanowisku, złożonym na żądanie Sądu, Przewodniczą-
cy KPWiG ustosunkował się negatywnie do argumentów prokuratora nad-
rzędnego, prezentując pogląd, że obowiązki informacyjne wynikające z art.
9 ustawy ciążą także na spółce publicznej nabywającej własne akcje, al-
bowiem odnoszą się one do sytuacji nabycia akcji dających prawo głosu, a
nie możliwość wykonywania tego prawa przez nabywcę.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Artykuł 147 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. - Prawo o
obrocie papierami wartościowymi (jedn. tekst: Dz. U. z 2002 r. Nr 49, poz.
447 ze zm.) (cyt. dalej jako Pr. Pap. Wart.) wprowadził, między innymi,
obowiązek zawiadomienia o nabyciu akcji spółki publicznej, jeżeli w ten
sposób zostało osiągnięte lub przekroczone 5 % albo 10 % ogólnej liczby
głosów na walnym zgromadzeniu Komisji Papierów Wartościowych i Giełd,
spółki i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, w ciągu 4 dni od do-
konania zapisu na rachunku papierów wartościowych, wynikającego z od-
powiedniego nabycia. Niedokonanie tego zawiadomienia w terminie sta-
nowi występek określony w art. 167 Pr. Pap. Wart.
W myśl art. 149 ust. 1 Pr. Pap. Wart., nabycie akcji spółki publicznej
lub wystawionych w związku z tymi akcjami kwitów depozytowych, w liczbie
powodującej osiągnięcie lub przekroczenie łącznie odpowiednio 25 %,
33 % lub 50 % ogólnej liczby głosów na walnym zgromadzeniu, wymaga
zezwolenia Komisji Papierów Wartościowych i Giełd, wydawanego na
wniosek podmiotu nabywającego. Podkreślić należy, iż, mimo że art. 149
Pr. Pap. Wart. został zamieszczony w ustawie - Prawo o publicznym obro-
cie papierami wartościowymi i jest on przepisem należącym do sfery pra-
wa antymonopolowego, to jednak kompetencje Komisji, określone w tym
przepisie, należą do sfery sprawowania nadzoru nad przestrzeganiem
konkurencji w zakresie publicznego obrotu (art. 13 pkt 1). Określony w art.
149 ust. 1 Pr. Pap. Wart. obowiązek uzyskania zezwolenia dotyczy samego
nabycia akcji spółki publicznej. Dla powstania tego obowiązku nie jest
istotne, czy chodzi o akcje będące w publicznym obrocie, czy też nie. Nie-
dopełnienie obowiązku przewidzianego w art. 149 ust. 1 Pr. Pap. Wart.
stanowi przestępstwo określone w art. 168a Pr. Pap. Wart. Wypada za-
uważyć, że art. 147 - 149 Pr. Pap. Wart. dotyczą nabycia akcji w spółce
publicznej, natomiast art. 151 odnosi się do akcji dopuszczonych do pu-
blicznego obrotu. O ile treścią obowiązków wyrażonych w dyspozycji art.
147-149 Pr. Pap. Wart. było przede wszystkim dokonanie zawiadomienia o
zdarzeniach zaistniałych lub, co do których istnieje wola zaistnienia, o tyle
art. 151 Pr. Pap. Wart. reguluje sposób dokonania przewidzianych w jego
treści czynności. Wprowadzony bowiem zostaje szczególny tryb nabycia 10
% lub więcej akcji dopuszczonych do publicznego obrotu.
Nabycie - zgodnie z art. 151 ust. 1 Pr. Pap. Wart. - w obrocie wtór-
nym, w okresie krótszym niż 90 dni, akcji dopuszczonych do publicznego
obrotu lub wystawionych w związku z tymi akcjami kwitów depozytowych,
zapewniających co najmniej 10 % ogólnej liczby głosów na walnym zgro-
madzeniu, dokonuje się wyłącznie w wyniku publicznego ogłoszenia we-
zwania do zapisywania się na sprzedaż lub zmianę akcji. Naruszenie tego
obowiązku jest sankcjonowane przez art. 168 Pr. Pap. Wart.
Z ustawy nie wynika, czy obowiązki te ciążą na określonych podmio-
tach w wypadku, gdy dochodzi do nabycia własnych akcji lub przez pod-
miot reprezentujący spółkę, wskutek porozumienia zawartego w trybie art.
158a ust. 3 Pr. Pap. Wart. Przepis art. 158a Pr. Pap. Wart. ma wyraźnie na
celu ograniczenie możliwości podejmowania działań, które mogłyby prowa-
dzić do przejmowania kontroli nad spółkami publicznymi przez grupy pod-
miotów bez wykonywania obowiązków określonych w rozdziale o nabywa-
niu znacznych pakietów akcji (rozdz. 9). W doktrynie prezentowany jest
słuszny pogląd, że zawarcie porozumienia samo przez się nie jest żadnym
nabyciem akcji. Zawarcie porozumienia nie powoduje, że ktokolwiek naby-
wa akcje. Każda ze stron porozumienia ma te akcje, które miala, i nie
zwiększa swojego stanu posiadania (M. Wierzbowski: Zależności oraz po-
rozumienia akcjonariuszy w prawie o publicznym obrocie papierami warto-
ściowymi, PPH 2002, nr 5, s. 1). Podkreśla się także, iż zawarcie porozu-
mienia, o którym mowa w art. 158a Pr. Pap. Wart. przez podmioty mające
akcje, przed jego zawarciem, rodzi wszelkie obowiązki opisane w ustawie -
Prawo o obrocie papierami wartościowymi, z wyjątkiem może obowiązku
wezwania, o którym mowa w art. 151 Pr. Pap. Wart. (A. Chłopecki: Jeszcze
o porozumieniach w spółkach publicznych, Pr. Pap. Wart. 2001, nr 12, s.
3). Podzielić należy pogląd doktryny, że skoro ustawodawca nakłada na
uczestnika obrotu, występującego samodzielnie, którykolwiek z obowiąz-
ków wymienionych w art. 147, 149, 151 lub art. 154 Pr. Pap. Wart., to obo-
wiązek ten obciążać będzie wszystkie powiązane ze sobą podmioty, wtedy
kiedy zachowanie się przynajmniej jednego z nich doprowadzi lub dopro-
wadzić może do spełnienia się przesłanek przewidzianych w poszczegól-
nych przepisach rozdziału 9 Pr. Pap. Wart. (M. Michalski: Porozumienia w
spółkach publicznych a obowiązki z tytułu nabywania znacznych pakietów
akcji, Pr. Pap. Wart. 2001, nr 6, s. 3).
Pytania sformułowane przez Sąd Rejonowy w istocie rzeczy dotyczą
kwestii, czy obowiązki, o których mowa w art. 147 ust. 1 pkt 1, art. 149 ust.
1 i art. 151 ust. 1 Pr. Pap. Wart., odnoszą się do sytuacji, w której określo-
ny podmiot w wyniku nabycia akcji spółki publicznej osiągnął lub przekro-
czył wskazane w tych przepisach wartości, niezależnie od tego, czy będzie
mógł na walnym zgromadzeniu wykonywać prawo głosu, związane z po-
siadaniem akcji.
Na tak postawione pytanie trzeba udzielić odpowiedzi negatywnej. Za
takim rozwiązaniem przemawia wykładnia językowa wymienionych przepi-
sów, a ta ma pierwszeństwo przed innymi rodzajami wykładni. We wszyst-
kich tych przepisach akcje powiązane są z odpowiednim procentem ogól-
nej liczby głosów na walnym zgromadzeniu związanych z nabyciem akcji.
Chodzi o akcje, przez które zostało ,,osiągnięte lub przekroczone 5 % albo
10 % ogólnej liczby głosów na walnym zgromadzeniu" (art. 149 ust. 1 pkt 1
Pr. Pap. Wart.), o akcje powodujące ,,osiągnięcie lub przekroczenie łącznie
odpowiednio 25 %, 33 % lub 50 % ogólnej liczby głosów na walnym zgro-
madzeniu" (art. 149 ust. 1 Pr. Pap. Wart.), o nabycie akcji ,,zapewniających
co najmniej 10 % ogólnej liczby głosów na walnym zgromadzeniu" (art. 151
ust. 1 Pr. Pap. Wart.). Wyeksponowanie w tych przepisach liczby głosów
świadczy o tym, że istotne jest, czy nabywca może realizować prawa wyni-
kające z posiadanych akcji w postaci głosowania na walnym zgromadze-
niu. Chodzi bowiem wyraźnie o to, że ma on mieć możliwość uzyskania na
walnym zgromadzeniu określonej liczby głosów.
Za taką wykładnią przemawia dodatkowo wykładnia teleologiczna.
Obowiązki określone we wspomnianych przepisach mają na celu ochronę
uzasadnionych interesów uczestników obrotu papierami wartościowymi,
m.in. akcjonariuszy spółek publicznych przez zapewnienie jawności tego
obrotu. Mają oni prawo do informacji o zmianach w kapitale spółek, okre-
ślonych transakcjach akcji, jak też o tym, kto ma znaczną pozycję w kapita-
le akcyjnym. Czuwać ma nad tym Komisja Papierów Wartościowych i
Giełd, do której zadań należy m.in. sprawowanie nadzoru nad przestrzega-
niem reguł uczciwego obrotu i konkurencji w zakresie publicznego obrotu
oraz nad zapewnieniem powszechnego dostępu do rzetelnych informacji
na rynku papierów wartościowych (art. 13 ust. 1 pkt 1 Pr. Pap. Wart.). Aby
mogła ona realizować te zadania, musi miećć określone informacje, a ich
uzyskiwanie zapewnia nałożenie na określone podmioty obowiązków, wy-
mienionych w rozdziale 9 Pr. Pap. Wart. Nie chodzi o jakiekolwiek informa-
cje, lecz tylko takie, które mają znaczenie dla akcjonariuszy przy głosowa-
niu na walnym zgromadzeniu. Nabycie akcji, które nie dają prawa głosu na
walnym zgromadzeniu, nie jest taką informacją; z tego punktu widzenia ak-
cje te są mało istotne. Takich uprawnień nie daje nabycie własnych akcji.
Artykuł 364 § 2 k.s.h., stanowi, że spółka nie wykonuje praw udziałowych z
własnych akcji, z wyjątkiem uprawnień do ich zbycia lub wykonywania
czynności, które zmierzają do zachowania tych praw. W literaturze podkre-
śla się, że uprawnienie, które wchodzi tu w grę, może polegać na realizacji
prawa głosu w charakterze czynności zachowawczej (R. Pabis: Akcje wła-
sne w przepisach Kodeksu spółek handlowych, cz. I, Pr. Pap. Wart. 2001,
nr 12, s. 8).

Wprawdzie w doktrynie podkreśla się, że obowiązek określony w art.
147 ust. 1 Pr. Pap. Wart. dotyczy również sytuacji, gdy osoba mająca pa-
piery wartościowe, z których wynika prawo nabycia akcji, nie zamierza
wcale realizować tego prawa, a już sama potencjalna możliwość tej reali-
zacji rodzi obowiązki informacyjne (A. Chłopecki, Z. Mrowiec: Wezwania do
sprzedaży lub zamiany akcji w publicznym obrocie papierami wartościo-
wymi, PPH 200, nr 1, s. 17). Jest to jednak sytuacja inna od omawianej.
Słusznie przyjmuje się w doktrynie, że w wypadku nabywania akcji wła-
snych ograniczenia wynikające z rozdziału 9 Pr. Pap. Wart. nie powinny
mieć zastosowania (M. Wierzbowski: Zależności ... s. 1).