UCHWAŁA Z DNIA 30 WRZEŚNIA 2003 R.
I KZP 25/03

Nie jest dopuszczalne wznowienie postępowania mandatowego, ani
postępowania przeprowadzonego na podstawie art. 101 Kodeksu postę-
powania w sprawach o wykroczenia (Dz. U. Nr 106, poz. 1148) i zakończo-
nego wydaniem postanowienia o odmowie uchylenia mandatu karnego,
ponieważ orzeczenie to nie kończy prawomocnie postępowania sądowego
w rozumieniu art. 113 § 1 k.p.s.w. w zw. z art. 540 § 1 in principio k.p.k.

Przewodniczący: sędzia SN F. Tarnowski.
Sędziowie SN: R. Sądej, J. Skwierawski (sprawozdawca).
Zastępca Prokuratora Generalnego: R.A. Stefański.

Sąd Najwyższy w sprawie Jolanty O. po rozpoznaniu, przekazanego
na podstawie art. 441 § 1 k.p.k. przez Sąd Apelacyjny w Ł., postanowie-
niem z dnia 10 czerwca 2003 r., zagadnienia prawnego wymagającego za-
sadniczej wykładni ustawy:

,,Czy dopuszczalne jest wznowienie postępowania, przeprowadzonego na
podstawie art. 101 ustawy z 24 sierpnia 2001 r. - Kodeks postępowania w
sprawach o wykroczenia (Dz. U. Nr 106, poz. 1148) i zakończonego orze-
czeniem?"

u c h w a l i ł udzielić odpowiedzi j a k w y ż e j.


U Z A S A D N I E N I E

Przedstawione Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne wyłoniło
się w następującej sytuacji procesowej.
Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego w Ł. wydał w dniu 15 lip-
ca 2002 r. mandat karny kredytowany, którym nałożył na Jolantę O. grzyw-
nę w wysokości 250 zł za popełnienie wykroczenia określonego w art. 93
ust. 7 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 2000 r. Nr
106, poz. 1126 ze zm.), polegającego na użytkowaniu przez ukaraną, bez
wymaganego pozwolenia, lokalu jako biura radcy podatkowego.
Po pokwitowaniu odbioru mandatu, ukarana uiściła grzywnę w dniu
20 lipca 2002 r. W tym samym dniu Jolanta O. złożyła w Wydziale Grodz-
kim Sądu Rejonowego w Ł., na podstawie art. 101 k.p.s.w., wniosek ,,o
uchylenie prawomocnego mandatu oraz podjęcie czynności w celu spraw-
dzenia podstaw do uchylenia mandatu karnego", twierdząc, że ukarana zo-
stała za czyn niezawiniony przez nią.
Postanowieniem z dnia 19 września 2002 r. Sąd ten odmówił uchyle-
nia prawomocnego mandatu stwierdzając, że ukarana, jako użytkownik
,,przedmiotowego obiektu, wypełnia znamię podmiotowe wskazanego
przepisu", a użyty w art. 101 § 1 k.p.w. zwrot: ,,czyn nie będący czynem za-
bronionym jako wykroczenie" wyłącza możliwość kontroli w trybie przewi-
dzianym w tym przepisie kwestii zasadności rozstrzygnięcia w przedmiocie
winy. Sąd zaprezentował pogląd, zgodnie z którym ,,uchylenie mandatu
może nastąpić jedynie wtedy, gdy grzywnę nałożono za czyn nie będący
czynem zabronionym jako wykroczenie, a więc za takie zachowanie, które
nie wypełnia znamion wykroczenia".
W dniu 25 marca 2003 r. Jolanta O. złożyła wniosek o wznowienie
postępowania ,,z powodu wykrycia okoliczności faktycznych mogących
mieć wpływ na wynik sprawy". Z pisma Wojewódzkiego Inspektora Nadzo-
ru Budowlanego w Ł., będącego odpowiedzią na jej skargę, wynika bo-
wiem - jak ukarana podkreśla - że nie ona, lecz inwestor obiektu budowla-
nego jest adresatem obowiązków, których naruszenie uznane zostało za
wykroczenie określone w art. 93 ust. 7 prawa budowlanego.
Zarządzeniem z dnia 28 kwietnia 2003 r. w Sądzie Okręgowym w Ł.
odmówiono przyjęcia wniosku jako niedopuszczalnego z mocy ustawy, po-
nieważ - jak stwierdzono - ,,art. 540 § 1 k.p.k., na który powołuje się art.
113 § 1 k.p.w." przewiduje możliwość wznowienia jedynie postępowania
sądowego zakończonego prawomocnym orzeczeniem, a w sprawie niniej-
szej nie toczyło się postępowanie sądowe.
W zażaleniu na to zarządzenie Jolanta O. utrzymuje, że Sąd dokonu-
jący kontroli przewidzianej w art. 101 k.p.s.w. przeprowadza postępowanie
sądowe, skoro jest uprawniony (art. 101 § 2 in fine k.p.s.w.) do ,,zarządze-
nia stosownych czynności w celu sprawdzenia podstaw do uchylenia man-
datu karnego". Sąd czynności takich - mimo wskazywanej przez ukaraną
potrzeby - nie przeprowadził, a zaniechanie Sądu nie może pogarszać sy-
tuacji prawnej wnoszącego o wznowienie postępowania.
Sąd Apelacyjny w Ł., rozpoznając zażalenie, powziął wyrażoną w
sformułowanym pytaniu wątpliwość, wynikającą z ,,możliwości przeciw-
stawnych interpretacji zwrotu: postępowanie prawomocnie zakończone w
trybie niniejszego kodeksu (art. 113 § 1 k.p.w.)". Przedstawiający zagad-
nienie stwierdza - uwzględniając treść tego zwrotu - możliwość wznowie-
nia postępowania mandatowego, ,,gdyby kierować się jedynie wykładnią
językową". Wskazuje jednak, że obowiązek odpowiedniego stosowania m.
in. art. 540 k.p.k. oraz przewidziany w art. 101 k.p.s.w. ,,odrębny tryb uchy-
lenia mandatu karnego (...) wykluczają dopuszczalność wznowienia postę-
powania zakończonego prawomocnym mandatem, od którego nie został
złożony nadzwyczajny środek zaskarżenia w postaci wniosku", określone-
go w tym ostatnim przepisie. Z treści dalszych rozważań Sądu Apelacyjne-
go wynika, że dopuszczalności wznowienia postępowania zakończonego
orzeczeniem sądu działającego w trybie art. 101 k.p.s.w. sprzeciwiają się
jednak ,,ważne względy celowościowe i systemowe". Do takich ważnych
względów zalicza Sąd: dobrowolną zgodę sprawcy na poddanie się karze
w postępowaniu mandatowym i rezygnację zarówno z prawa do rozpozna-
nia sprawy przez sąd, jak i z prawa do zaskarżenia mandatu karnego, brak
,,racjonalnego uzasadnienia dla mnożenia podstaw do kwestionowania te-
go, co się świadomie zaaprobowało", oraz - podkreślając granice prawa do
odwołalności oświadczeń procesowych - niemożność akceptowania stanu
,,odżywania prawa do sądu w tej samej sprawie w wyniku zmiany stanowi-
ska osoby, która tego prawa w drobnej - obiektywnie - sprawie, bo o wy-
kroczenie, się zrzekła". W takiej sytuacji, ,,mimo świadomości wiodącej roli
wykładni językowej, Sąd Apelacyjny opowiada się za udzieleniem nega-
tywnej odpowiedzi" na przedstawione pytanie.
Prokurator Krajowy, ustosunkowując się do przedstawionego zagad-
nienia, złożył wniosek o podjęcie uchwały wyrażającej pogląd, iż ,,postano-
wienie sądu w przedmiocie uchylenia prawomocnego mandatu karnego
(art. 101 § 1 k.p.s.w.) nie jest postanowieniem prawomocnie kończącym
postępowanie w sprawach o wykroczenie i w związku z tym nie ma do tego
postępowania zastosowania art. 113 § 1 k.p.s.w.". Postępowanie to jest
postępowaniem szczególnym w sprawach o wykroczenie, prowadzonym
przez organ pozasądowy, a postanowienie sądu zapadłe w przedmiocie
uchylenia prawomocnego mandatu karnego nie kończy postępowania są-
dowego i jest jedynie wyrazem ograniczonej co do zakresu kontroli zasad-
ności mandatu karnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Możliwość udzielenia odpowiedzi na przedstawione pytanie zależy w
pierwszej kolejności od rozpoznania treści wypowiedzi zamieszczonej w
art. 113 § 1 k.p.s.w. Gdyby bowiem okazało się, że treść tego przepisu -
jak, nie bez racji, dostrzega na wstępie Sąd Apelacyjny - dopuszcza moż-
liwość wznowienia każdego rodzaju postępowania ,,prawomocnie zakoń-
czonego w trybie przepisów" k.p.s.w., niezależnie zatem od podmiotu, który
postępowanie prowadził, to odpowiadając na pytanie tego Sądu, niemożli-
we byłoby pominięcie rozważań w tej kwestii. Co więcej, w wypadku po-
twierdzenia dopuszczalności wznowienia postępowania mandatowego,
zbędne byłyby rozważania związane z uwarunkowaniami wynikającymi z
zastosowania instytucji określonej w art. 101 k.p.s.w., skoro okazałyby się
one wówczas nieistotne dla przedstawionego zagadnienia. Z tego powodu
rozważanie na wstępie, okoliczności związanych bezpośrednio z pytaniem
Sądu, zakłócałoby logikę wywodu. Niezależnie bowiem od sposobu roz-
strzygnięcia w przedmiocie pytania odniesionego do szczególnej konfigu-
racji procesowej, nie można uchylić się od rozpoznania kwestii związanych
z konfiguracją podstawową - i to w sytuacji, w której - być może - ów
szczególny układ procesowy nie ma dla kwestii wznowienia postępowania
znaczenia przypisanego mu przez formułującego pytanie.
Przepis art. 113 § 1 k.p.s.w., z wyjątkiem jedynie kwestii uregulowa-
nych odrębnie (i inaczej niż w rozdziale 56 Kodeksu postępowania karne-
go) w dalszych przepisach tego artykułu, recypuje do odpowiedniego sto-
sowania przepisy Kodeksu postępowania karnego o wznowieniu postępo-
wania. Istotę interesującej tu problematyki wyznacza już na wstępie fakt, iż
w odróżnieniu od art. 540 in principio k.p.k., a więc przepisu, który ma być
stosowany odpowiednio, przepis odsyłający nie zawiera ograniczenia wyni-
kającego z użytego w art. 540 k.p.k. określenia ,,sądowe" dla scharaktery-
zowania postępowania, które może ulec wznowieniu. W miejsce użytego w
art. 540 k.p.k. zwrotu, iż wznawia się ,,postępowanie sądowe zakończone
prawomocnym orzeczeniem", art. 113 § 1 k.p.s.w. dopuszcza możliwość
wznowienia ,,postępowania prawomocnie zakończonego w trybie przepi-
sów" Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia. W literaturze
przedmiotu wskazano przy tym, że kodeks ten ,,recypuje w całości do od-
powiedniego stosowania przepisy Kodeksu postępowania karnego o pod-
stawach (podkreśl. SN) wznowienia postępowania, a także procedurę
(podkreśl. SN) w przedmiocie wznowienia, modyfikując jedynie właściwość
sądu w tej materii i jego skład" (T. Grzegorczyk: Kodeks postępowania w
sprawach o wykroczenia. Komentarz, Warszawa 2002, s. 378). Stwierdze-
nie to zdaje się sugerować, że nie recypuje, bo określa autonomicznie za-
kres postępowań i kończących je rozstrzygnięć, które mogą być objęte
wznowieniem postępowania. Autor komentarza w następnym zdaniu
stwierdza wprawdzie, że ,,wznowienie postępowania dotyczy wznowienia
procesu sądowego", lecz stwierdzenie to, nie nawiązując do faktu pominię-
cia w art. 113 k.p.s.w. określenia ,,sądowego", może budzić wątpliwości -
zwłaszcza, iż zdaniem tego Autora ,,przy interpretacji norm recypowanych
należy wykładać je w sprawach o wykroczenia podobnie jak w postępowa-
niu karnym, z uwzględnieniem jednak specyfiki postępowania objętego
k.p.w. i odrębności tu istniejących" (vide: Postępowanie szczególne w
sprawach o wykroczenia w: PiP, 2002, z. 1, s. 38). Nie sposób zaprzeczyć,
że specyfiką tego postępowania i oczywistą odrębnością jest w tym zna-
czeniu i w interesującym tu zakresie właśnie postępowanie mandatowe, w
którym organ pozasądowy w postępowaniu zastępczym, którego przedmio-
tem jest odpowiedzialność karna za wykroczenie, rozstrzyga - tak jak wy-
rokiem - mandatem karnym, będącym jedną ze wskazanych w art. 32 § 1
k.p.s.w. postaci rozstrzygnięć zapadających w sprawach o wykroczenia.
Mandat karny jest więc- obok jedynie wyroku - postacią rozstrzygnięcia
merytorycznego o głównym przedmiocie postępowania, to jest odpowie-
dzialności karnej za wykroczenie - co może stanowić argument uzasadnia-
jący dopuszczalność wznowienia postępowania mandatowego.
Treść art. 113 § 1 k.p.s.w. zdaje się zatem dopuszczać możliwość
wznowienia każdego prawomocnie zakończonego postępowania, skoro
jedynym wskazanym w nim ograniczeniem tej możliwości jest wymaganie,
aby było to postępowanie prawomocnie zakończone ,,w trybie przepisów"
tego kodeksu. Jest to spostrzeżenie o tyle istotne, że kodeks ten, regulując
zarówno postępowanie sądowe, jak i postępowanie prowadzone przez or-
gany pozasądowe - czego nie mógł nie dostrzegać ustawodawca - nie
stanowi w art. 113 § 1 k.p.s.w. żadnego ograniczenia ze względu na rodzaj
postępowania. W istniejącej sytuacji należałoby oczekiwać - gdyby zamia-
rem ustawodawcy było ograniczenie dopuszczalności wznowienia jedynie
do postępowania sądowego - wyraźnego zapisania takiego ograniczenia.
Ustawodawca, precyzując w art. 113 § 1 k.p.s.w. zakres postępowań pod-
legających wznowieniu, nie ograniczył jednak tego zakresu, ani przez
wskazanie, iż możliwość wznowienia obejmuje jedynie postępowanie są-
dowe (podkreśl. SN), ani przez dodanie w innym miejscu, że dotyczy po-
stępowania zakończonego prawomocnie orzeczeniem (podkreśl. SN).
Przyjęcie jednego z tak określonych ograniczeń pozwalałoby twierdzić -
bez potrzeby dodatkowego objaśniania treści przepisu - że postępowanie
zakończone prawomocnie w trybie przepisów rozdziału 17 k.p.w. nie pod-
lega wznowieniu. Paradoksalnie, stwierdzenie to byłoby w pełni uzasad-
nione także wtedy, gdyby zakres odniesienia do przepisów k.p.k. nie został
w art. 113 § 1 k.p.s.w. w ogóle sprecyzowany i wyrażał się jedynie zwro-
tem: ,,do wznowienia postępowania stosuje się odpowiednio przepisy"
(wymienione w art. 113 § 1 k.p.s.w.), ponieważ pozwalałoby to w drodze
prostego zabiegu interpretacyjnego przyjąć, że wznowieniu podlega wy-
łącznie postępowanie sądowe w sprawach o wykroczenia. Przyjęcie takie-
go wniosku jest natomiast - uwzględniając treść art. 113 § 1 k.p.s.w. i re-
zultat samej tylko wykładni językowej - niemożliwe, skoro przepis ten do-
puszcza możliwość wznowienia każdego (lege non distinguente) postępo-
wania zakończonego prawomocnie ,,w trybie przepisów" Kodeksu postę-
powania w sprawach o wykroczenia.
Nic istotnego nie wynika w tej kwestii z posłużenia się w art. 113 § 1
k.p.s.w. pojęciem ,,postępowanie", ponieważ nie eliminuje to postępowania
uregulowanego i wskazanego już w tytule rozdziału 17 Kodeksu postępo-
wania w sprawach o wykroczenia. Argument, iż nie należy ono do postę-
powań wymienionych w art. 2 § 1 k.p.s.w., nie ma istotnego znaczenia,
skoro przepis ten nie wskazuje wszystkich postępowań uregulowanych w
tym Kodeksie lecz jedynie te, które kończą się wydaniem orzeczenia. Bez
znaczenia też - z tego punktu widzenia - pozostaje kwestia odrębności te-
go postępowania i jego specyfiki, zwłaszcza, że znaczenia takiego nie do-
strzegł również ustawodawca w redakcji art. 113 § 1 k.p.s.w. Nie trzeba
dodawać, że postępowanie mandatowe - obok wymienionych w art. 2 § 1
k.p.s.w. postępowań: przyspieszonego i nakazowego - jest jednym z po-
stępowań szczególnych uregulowanych z punktu widzenia systematyki te-
go Kodeksu równorzędnie w dziale IX. Wprawdzie trafnie podkreśla się, iż
z art. 2 § 2 k.p.s.w. wynika, że ,,nakładanie grzywny w drodze mandatu
karnego nie jest orzekaniem w sprawach o wykroczenia w rozumieniu art. 2
§ 1 k.p.s.w." (patrz: J. Lewiński: Komentarz do kodeksu postępowania w
sprawach o wykroczenia z 2001 r., Warszawa 2002, s. 14), lecz istotny jest
przecież fakt, że art. 113 § 1 k.p.s.w. nie formułuje w ogóle warunku istnie-
nia orzeczenia jako przesłanki dopuszczalności wznowienia postępowania.
Postępowanie mandatowe nie może więc pozostawać z tego powodu poza
desygnatami pojęcia ,,postępowanie" w rozumieniu art. 113 § 1 k.p.s.w.
W opisanej sytuacji zwrot precyzujący zakres odniesienia do przepi-
sów rozdziału 56 Kodeksu postępowania karnego wyraża nolens volens
zamiar objęcia przepisami o wznowieniu postępowania sądowego, także
niesądowego postępowania mandatowego, ponieważ i ono jest postępo-
waniem, które staje się prawomocne ,,w trybie przepisów" Kodeksu postę-
powania w sprawach o wykroczenia. Nie sposób zatem wykluczyć a priori
możliwości, że ustawodawca zamierzał zakwestionować wszystkie dotych-
czasowe regulacje postępowania w sprawach o wykroczenia w tym zakre-
sie i wprowadzić jako novum dopuszczalność wznowienia postępowania
mandatowego. Niezasadny byłby wówczas podniesiony, także przez Sąd
Apelacyjny, argument wskazujący na istnienie odrębnego, przewidzianego
w art. 101 k.p.s.w., trybu uchylania prawomocnego mandatu karnego -
zwłaszcza, że przewidziano w nim niezwykle wąską co do zakresu kontrolę
decyzji o nałożeniu mandatu (zgodność czynu ,,przypisanego" ze znamio-
nami czynu zabronionego jako wykroczenie), a zakres tej kontroli nie pełni
funkcji stanowiącej istotę instytucji wznowienia postępowania. Należy rów-
nież podkreślić, że w warunkach wyznaczonych treścią art. 113 § 1 k.p.s.w.
nieuzasadniony byłby w płaszczyźnie językowej wniosek, iż skoro przepi-
sem odniesienia jest przepis regulujący wznowienie postępowania sądo-
wego, to przepis odsyłający - wbrew zamieszczonej w nim treści - do-
puszcza niejako automatycznie możliwość wznowienia jedynie postępowa-
nia sądowego w sprawach o wykroczenia. W tym też znaczeniu nie można
zgodzić się z wyrażonym, m. in. w uzasadnieniu przedstawionego zagad-
nienia, poglądem, zgodnie z którym o możliwości wznowienia jedynie po-
stępowania sądowego zakończonego orzeczeniem przesądza treść prze-
pisu odniesienia (art. 540 § 1 in principio k.p.k.), a wznowienie postępowa-
nia mandatowego ,,nie wchodzi w rachubę", mimo sprzecznej z pierwotnym
zakresem odniesienia treści przepisu odsyłającego (art. 113 § 1 k.p.s.w.).
Jeżeli bowiem przepis odsyłający precyzuje zakres odniesienia, jak to jest
w wypadku art. 113 § 1 k.p.s.w., to nie można treści tego przepisu pomi-
nąć, bo on właśnie wyznacza przedmiot, który poddaje regulacji przepisu
odniesienia. Należy natomiast, w wypadku uzasadnionych - jak w niniej-
szej sprawie - wątpliwości co do granic zakresu odniesienia, sięgnąć do
innych metod wykładni.
Przede wszystkim, dla wyczerpania problematyki wynikającej z treści
art. 113 § 1 k.p.s.w. rozważyć trzeba, czy ograniczenie możliwości wzno-
wienia postępowania w sprawach o wykroczenia wyłącznie do postępowa-
nia sądowego w tych sprawach nie wynika z samej istoty legislacyjnego
zabiegu odesłania, odzwierciedlonego w tym przepisie zwrotem: ,,do
wznowienia postępowania prawomocnie zakończonego w trybie przepisów
niniejszego kodeksu stosuje się odpowiednio art. 540-542, 544 § 2 i 3 oraz
art. 545-548 kodeksu postępowania karnego". Jest to odesłanie do wszyst-
kich niemal przepisów rozdziału 56 Kodeksu postępowania karnego, bo
pomija jedynie przepisy: art. 543 k.p.k. (dotyczy kwestii bezprzedmiotowej
na gruncie prawa o wykroczeniach) oraz art. 544 § 1 k.p.k., skoro jego ma-
terię uregulowano w art. 113 k.p.s.w. inaczej. W rezultacie, wszystkie wy-
mienione w art. 113 § 1 k.p.s.w. przepisy Kodeksu postępowania kanrego
regulujące podstawy wznowienia oraz skład, procedowanie i rodzaje orze-
czeń sądu wznowieniowego, a także przepisy wymienione w art. 545 § 1 i 2
k.p.k., znajdują odpowiednie zastosowanie do wznowienia postępowania w
sprawach o wykroczenia. Mechanizm odesłania ma jednak określone regu-
ły i ograniczenia.
Warunkiem racjonalności zabiegu odesłania jest określony stopień
przedmiotowej i instytucjonalnej bliskości materii normatywnej stanowiącej
zakres odniesienia, i tej, którą regulują przepisy mające być odpowiednio
stosowane. Spełnienie wymogów przedmiotowej relewantności i pojęciowej
jednorodności istotne jest zwłaszcza wtedy, kiedy przepis nakazuje odpo-
wiednie stosowanie szczególnej i precyzyjnie uregulowanej w innej usta-
wie, całej instytucji procesowej, jak ma to miejsce w wypadku art. 113 § 1
k.p.s.w. Przepisy rozdziału 56 Kodeksu postępowania karnego, regulujące
instytucję wznowienia postępowania sądowego, posługują się konstruk-
cjami, pojęciami i kategoriami właściwymi jedynie temu postępowaniu. Te
właśnie stwierdzenia prowadzą do wniosku, że wskazane w art. 113 § 1
k.p.s.w. przepisy Kodeksu postępowania karnego mogą być odpowiednio
stosowane jedynie do postępowania sądowego w sprawach o wykroczenia.
Inaczej natomiast w wypadku postępowania mandatowego.
Uwzględnienie tych cech tego postępowania, które decydują o jego specy-
fice, całkowitej odrębności i nieprzystawalności do podstawowych nawet
zasad, reguł i pojęć właściwych postępowaniu sądowemu, wyklucza możli-
wość odpowiedniego stosowania do tego postępowania przepisów rozdzia-
łu 56 Kodeksu postępowania karnego. Nie ma potrzeby dokonywania
szczegółowej analizy i konfrontacji przepisów tego rozdziału i rozdziału 17
Kodeksu postępowania karnego dla wykazania, że zastosowanie ogromnej
większości zarówno przepisów normujących podstawy wznowienia postę-
powania, jak i nakazujących odpowiednie stosowanie reguł postępowania
odwoławczego (art. 545 k.p.k.), a więc przepisów o najistotniejszym, bo
,,materialnym" charakterze, byłoby - w wypadku postępowania mandato-
wego - bezprzedmiotowe. Odrębny, zastępczy w stosunku do postępowa-
nia przed sądem charakter postępowania mandatowego prowadzonego
przez organ pozasądowy, uwarunkowania tego postępowania, a zwłaszcza
dobrowolność poddania się karze i rezygnacja przez sprawcę wykroczenia
z prawa do rozpoznania sprawy przez sąd, czy brak orzekania w przed-
miocie procesu, to niektóre tylko, najistotniejsze właściwości tego postępo-
wania podkreślane w literaturze (J. Lewiński - op. cit., s. 14, a także: T.
Grzegorczyk - op. cit., s. 64).
Zabieg odesłania może wprawdzie powodować, poza zmianą same-
go tylko zakresu odniesienia przepisu stosowanego odpowiednio (w tym
wypadku w art. 540 § 1 in principio k.p.k.) także zmiany w jego pozostałej
części, lecz w literaturze wyraża się w tej kwestii następujący pogląd:
,,Zmiany te nie mogą być zbyt daleko idące, by przepis stosowany nie utra-
cił swego <>. Gdyby bowiem ustawodawca chciał
uregulować daną materię w sposób znacznie odbiegający od treści przepi-
su odniesienia, uczyniłby to w sposób nie pozostawiający wątpliwości", a
także, iż ingerencja w dyspozycję przepisu odniesienia ,,polegać może
przede wszystkim na zastąpieniu pewnych elementów występujących w
tym przepisie na <> elementy materii przepisu odsyłającego"
(A. Błachnio-Parzych, Przepisy odsyłające systemowo, PiP 2003, z. 1, s.
49).
Przedstawiona argumentacja wskazuje, że jakościowa rozbieżność
modelu postępowania sądowego i mandatowego uzasadniałaby całkowicie
odrębną regulację wznowienia postępowania mandatowego, wobec nie-
możności racjonalnego posłużenia się techniką odesłania. Kodeks postę-
powania w sprawach o wykroczenia nie zawiera takiej regulacji, co przeko-
nuje, że ustawodawca nie dopuszcza możliwości wznowienia postępowa-
nia mandatowego. Wniosek ten potwierdza nadto fakt, iż dalsze przepisy
art. 113 k.p.s.w. normują inaczej niż w Kodeksie postępowania karnego
niektóre kwestie dotyczące wznowienia postępowania, jednakże żadna z
nich nie dotyczy postępowania mandatowego.
W konkluzji, redakcja art. 113 § 1 k.p.s.w. w części określającej za-
kres odniesienia nie jest precyzyjna, czego wyrazem jest fakt, iż rezultat
wykładni językowej tego przepisu pozostaje w sprzeczności z rzeczywistym
zakresem odniesienia, a przepis wymaga - dla odtworzenia przedmiotu
zawartej w nim regulacji - zasadniczej wykładni. Jednakże mimo takiej re-
dakcji przepisu nie wymaga on zmiany, skoro dostępne metody wykładni
pozwalają objaśnić treść wypowiedzi ustawodawcy. Dokonanie takiej wy-
kładni w niniejszej sprawie wynika zarówno ze ścisłego związania jej pro-
blematyki z treścią, a zwłaszcza uzasadnieniem pytania, jak i z jego for-
malnej natury. Odpowiedź, ograniczona wyłącznie do rozstrzygnięcia w
przedmiocie charakteru czynności sądu orzekającego w trybie art. 101
k.p.s.w., pomijałaby bowiem całkowicie leżącą u podstaw tego pytania kon-
trowersyjną kwestię dopuszczalności wznowienia postępowania mandato-
wego - a kwestia ta, ze względu na efekt wykładni językowej art. 113 § 1
k.p.s.w. i nieprzekonująco przełamującą tę wykładnię argumentację Sądu
Apelacyjnego, aktualizowałaby się w niniejszej sprawie w wypadku braku
jasnej wypowiedzi. Brak ten mógłby bowiem rodzić sugestię, że gdyby
wniosek o wznowienie postępowania dotyczył prawomocnie nałożonego
mandatu, to byłby dopuszczalny.
Przedstawione przez Sąd Apelacyjny pytanie powstało nie tyle nawet
w kontekście - jak przekonuje uzasadnienie pytania, i co wynika z wypo-
wiedzi Prokuratora Krajowego - ile w ścisłym związku z kwestią dopusz-
czalności wznowienia postępowania mandatowego.
Nie budzi wątpliwości, że wniosek o uchylenie mandatu jest szcze-
gólnym, nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia, skoro może być wniesiony
jedynie od prawomocnej decyzji o nałożeniu mandatu. Oznacza to, że sąd
działający w trybie art. 101 k.p.s.w. jest sądem rozpoznającym nadzwy-
czajny środek zaskarżenia kwestionujący prawomocne już rozstrzygnięcie,
i może jedynie uchylić prawomocny mandat karny (wtedy kwestia wzno-
wienia postępowania mandatowego w ogóle nie powstaje) albo nie
uwzględnić wniosku (wznowienie postępowania mandatowego jest wów-
czas niedopuszczalne), a postanowienie tej treści nie narusza wówczas
prawomocności decyzji o nałożeniu mandatu.
Sąd Apelacyjny, rozważając możliwość wznowienia postępowania
prowadzonego w trybie art. 101 k.p.s.w. twierdzi, że czynności podjęte w
tym trybie przez sąd kończą postępowanie sądowe wydaniem prawomoc-
nego orzeczenia. Należy jednak podkreślić, że o tym, czy postępowanie
sądowe zakończone zostało prawomocnie orzeczeniem wydanym w po-
stępowaniu nadzwyczajnokontrolnym decyduje treść orzeczenia. Jeżeli
orzeczenie nie uwzględnia nadzwyczajnego środka zaskarżenia, to nie na-
rusza prawomocności orzeczenia, które podlegało kontroli, a samo nie jest
orzeczeniem kończącym postępowanie sądowe w sprawie poddanej kon-
troli w trybie nadzwyczajnym. W takiej sytuacji - gdyby dopuszczalne było
wznowienie postępowania mandatowego - wniosek o wznowienie postę-
powania musiałby wskazywać rozstrzygnięcie w postaci prawomocnego
nałożenia mandatu. Jest to sytuacja analogiczna do objętej następującym
komentarzem do art. 544 k.p.k.: ,,Nie jest orzeczeniem kończącym postę-
powanie sądowe orzeczenie Sądu Najwyższego wydane w trybie kasacji,
jeśli orzeczeniem tym kasację oddalono. W takim układzie procesowym nie
dochodzi bowiem do wzruszenia prawomocności orzeczenia, które zostało
kasacją zaskarżone". (P. Hofmański, E. Sadzik, K. Zgryzek, Kodeks
postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 1999, t. II, s. 890).
Uzasadniając stanowisko przeciwstawne, dopuszczające możliwość
wznowienia postępowania prowadzonego w trybie art. 101 k.p.s.w., Sąd
Apelacyjny twierdzi: ,,może być wniesiona i rozpoznana kasacja od meryto-
rycznego orzeczenia zapadłego po wznowieniu postępowania, i odwrotnie;
może być wznowione postępowanie w sprawie, w której rozpoznano kasa-
cję", a ponadto: ,,Kodeks nie wyklucza zatem sięgania po różne nadzwy-
czajne środki zaskarżenia orzeczenia wydanego w tej samej sprawie". Ar-
gumenty te, niewątpliwie trafne, nie dotyczą jednak konfiguracji procesowej
powstałej w niniejszej sprawie. Czynnikiem różnicującym opisane sytuacje
jest bowiem fakt, iż to nie orzeczenie sądu wydane w trybie art. 101
k.p.s.w. kończy prawomocnie postępowanie w rozumieniu art. 540 § 1 in
principio k.p.k., lecz fakt uiszczenia nałożonej mandatem grzywny lub po-
kwitowanie odbioru mandatu - co sprawia, że mandat staje się prawomoc-
ny w postępowaniu pozasądowym.
Pozostałe przedstawione w uzasadnieniu stanowiska Sądu Apelacyj-
nego argumenty natury celowościowej i systemowej pozostać muszą poza
niniejszymi rozważaniami, ponieważ przyczyny udzielenia negatywnej od-
powiedzi czynią ich analizę bezprzedmiotową.
W podsumowaniu przedstawionych rozważań należy wyrazić pogląd,
zgodnie z którym nie jest dopuszczalne wznowienie postępowania manda-
towego, ani postępowania przeprowadzonego na podstawie art. 101
k.p.s.w. i zakończonego wydaniem postanowienia o odmowie uchylenia
mandatu karnego, ponieważ orzeczenie to nie kończy prawomocnie postę-
powania sądowego w rozumieniu art. 113 § 1 k.p.s.w. w zw. z art. 540 § 1
in principio k.p.k.