UCHWAŁA Z DNIA 11 PAŹDZIERNIKA 2001 R.
I KZP 21/2001



Przez instytucję lub organizację społeczną, do której zadań lub statu-
towych celów należy świadczenie pomocy osobom poszkodowanym w wy-
padkach komunikacyjnych, o której mowa w art. 47a k.k., należy rozumieć
tylko taką instytucję lub organizację, której podstawowym zadaniem lub ce-
lem statutowym jest świadczenie pomocy osobom poszkodowanym w wy-
padkach komunikacyjnych.

Przewodniczący: Sędzia SN A. Konopka (sprawozdawca).
Sędziowie SN: J. Musioł, D. Rysińska.
Prokurator Prokuratury Krajowej: R. Stefański.

Sąd Najwyższy w sprawie Krzysztofa M., po rozpoznaniu, przekaza-
nego na podstawie art. 441 § 1 k.p.k. przez Sąd Okręgowy w O., postano-
wieniem z dnia 26 czerwca 2001 r., zagadnienia prawnego wymagającego
zasadniczej wykładni ustawy:

Czy przez instytucję, do której zadań lub celów statutowych należy
świadczenie pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach komu-
nikacyjnych - w rozumieniu art. 47a k.k. - należy instytucja, która zo-
stała powołana głównie w celu niesienia pomocy osobom poszkodo-
wanym w wypadkach komunikacyjnych, na podstawie wyraźnego za-
pisu statutowego, czy też cel ten może wynikać w sposób dorozu-
miany z podstawowych zadań tej instytucji?

u c h w a l i ł udzielić odpowiedzi jak wyżej.

U z a s a d n i e n i e

Problem przedstawiony w pytaniu prawnym zrodził się na tle następu-
jącego stanu faktycznego.

Sąd Rejonowy w K. uznał oskarżonego Krzysztofa M. za winnego
popełnienia występku z art. 178a § 1 k.k. i na podstawie tego przepisu ska-
zał go na grzywnę w wymiarze 50 stawek dziennych, ustalając wysokość
jednej stawki na kwotę 10 zł. a nadto na podstawie art. 42 § 2 k.k. orzekł
wobec oskarżonego środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów
samochodowych na okres roku i na podstawie art. 49a § 1 k.k. środek kar-
ny w postaci świadczenia pieniężnego w kwocie 300 zł. na rzecz Samo-
dzielnego Publicznego Zespołu Opieki Zdrowotnej w G.

Od wyroku tego, w części dotyczącej orzeczenia świadczenia pie-
niężnego, apelację wniósł prokurator zarzucając obrazę art. 49a § 1 k.k.,
poprzez orzeczenie środka karnego w postaci świadczenia pieniężnego na
rzecz Samodzielnego Publicznego Zespołu Opieki Zdrowotnej w G., kiedy
to z treści tego przepisu wynika, iż sąd orzeka świadczenie pieniężne wy-
mienione w art. 39 pkt 7 k.k. na rzecz instytucji lub organizacji społecznej,
do której zadań lub statutowych celów należy świadczenie pomocy osobom
poszkodowanym w wypadkach komunikacyjnych. Podnosząc ten zarzut
prokurator wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez wymierzenie
oskarżonemu środka karnego w postaci świadczenia pieniężnego na rzecz
Fundacji na Rzecz Dzieci Poszkodowanych w Wypadkach Samochodo-
wych ,,Help" w W.

Rozpoznając apelację Sąd Okręgowy w O. powziął wątpliwości sfor-
mułowane w pytaniu prawnym, podkreślając, że przy zasądzaniu nawiązki
na podstawie art. 47a k.k. został zawężony krąg podmiotów, na rzecz któ-
rych może być ona orzeczona, a także - stosując wykładnię gramatyczną -
iż z treści tego przepisu można wyprowadzić wniosek, że należy zasądzić
nawiązkę na rzecz instytucji lub organizacji społecznej, dla której świad-
czenie pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach komunikacyjnych
wynika alternatywnie z zadań bądź celów statutowych. Nie zawarto w tym
przepisie zastrzeżenia, iż świadczenie pomocy ma należeć do wyłącznej
działalności podmiotu niosącego pomoc poszkodowanym w wypadkach.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Należy zgodzić się w pełni ze stanowiskiem Sądu Okręgowego, że
przepis art. 47a k.k. zawęża krąg podmiotów, na rzecz których sąd orzeka
nawiązkę w przypadku skazania sprawcy za któreś z przestępstw w nim
wymienionych. W związku z tym postawić trzeba pytanie o cel, jakiemu
miał służyć wprowadzony ustawą z dnia 14 kwietnia 2000 r. o zmianie
ustawy - Kodeks karny (Dz. U. Nr 48, poz. 548), przepis art. 47a k.k. Do
rozstrzygnięcia zatem problemu zawartego w pytaniu prawnym, dalece
niewystarczające jest zastosowanie wyłącznie wykładni gramatycznej; co
więcej, pominięcie w zasadniczych rozważaniach funkcjonalnej (celowo-
ściowej) wykładni przepisu doprowadziłoby do zniweczenia jego ratio legis.

,,Jeżeli w procesie wykładni uwzględnia się cele prawa, to posługując
się celem przepisu należy go ustalić w ten sposób, by był zgodny co naj-
mniej z celami instytucji do jakiej interpretowany przepis należy. Trzeba
eliminować takie ustalenia interpretacyjne tekstów prawnych, przy których
przyjęciu skutki stosowania odpowiedniego przepisu byłyby wadliwe, a w
szczególności prowadziłyby do skutków niezamierzonych." (por. J. Wrób-
lewski: Sądowe stosowanie prawa, PWN, Warszawa 1988, s. 143 i nast.)

W marcu 1999 r. wpłynął, na ręce Marszałka Sejmu III kadencji, po-
selski projekt ustawy - o zmianie ustawy - Kodeks karny (druk nr 1019)
postulujący m. in. orzekanie przepadku pojazdu w razie skazania za prze-
stępstwo określone w art. 173, 174, 177 w związku z art. 178 lub w art.
1781 § 1 k.k. polegające na prowadzeniu pojazdu w stanie nietrzeźwości
lub pod wpływem środka odurzającego (art. 441 § 1 projektu).

Pojazd objęty przepadkiem miałby być przekazywany ,,instytucji lub
organizacji społecznej, do właściwości której należy lub statutowym celem
której jest świadczenie pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach
komunikacyjnych" (§ 2 art. 441 projektu). Wprawdzie projekt ten, w tym za-
kresie, nie uzyskał aprobaty w toku dalszych prac legislacyjnych, to należy
zauważyć, iż Podkomisja Nadzwyczajna do rozpatrzenia nowelizacji Ko-
deksu karnego w zakresie karania nietrzeźwych kierowców w swoim spra-
wozdaniu z dnia 3 listopada 1999 r. przedłożyła tekst jednolity, w którym to
tekście (art. 1 pkt 2) proponuje się dodanie, po art. 47, art. 47a w brzmieniu
,,W razie skazania za przestępstwo określone w art. 173, 174 lub 177 w
związku z art. 178 lub 178a § 1, sąd orzeka nawiązkę /.../ na rzecz instytu-
cji lub organizacji społecznej, do której właściwości należy lub której statu-
towym celem jest świadczenie pomocy na rzecz ofiar przestępstw przeciw-
ko bezpieczeństwu w komunikacji".

W trakcie posiedzenia Komisji Nadzwyczajnej do spraw zmian w ko-
dyfikacjach, odbytego w dniu 13 stycznia 2000 r., wypracowano projekt
tekstu art. 47a k.k. (por. stenogram z tego posiedzenia Komisji Nadzwy-
czajnej s. 16), który został następnie przyjęty przez Sejm w niezmienionej
wersji w ramach ustawy z dnia 14 kwietnia 2000 r. o zmianie ustawy - Ko-
deks karny (por. stenogram z 75 posiedzenia Sejmu w dniu 14 kwietnia
2000 r., s. 207).

Przedstawiony wyżej przebieg procesu legislacyjnego wskazuje jed-
noznacznie na to, że zamiarem (celem) ustawodawcy było, aby środki fi-
nansowe pochodzące z tych nawiązek były w całości przeznaczone na wy-
równywanie szkód powstałych w wyniku wypadków komunikacyjnych.
Środkiem do osiągnięcia takiego celu było zarówno ograniczenie zakresu
podmiotów, na rzecz których mają być zasądzone nawiązki, jak też wska-
zanie verba legis instytucji lub organizacji społecznej, do zadań której lub
statutowych celów należy świadczenie pomocy osobom pokrzywdzonym w
wypadkach komunikacyjnych.

W świetle tego wyraźnie widać, co podkreśla się we wniosku
Prokuratury Krajowej, że w grę nie wchodzą instytucje i organizacje, które
udzielają szeroko rozumianej pomocy osobom pokrzywdzonym, w tym
ofiarom wypadków komunikacyjnych, lecz nie jest to ich zadaniem
podstawowym lub statutowym celem. W takim bowiem razie, nawiązki
orzekane na podstawie art. 47a k.k. mogłyby być przeznaczane na
zaspokajanie innych celów i potrzeb, nie zaś tych, które wynikają z
działalności
wskazywanych
wcześniej
instytucji
i
organizacji,
ukierunkowanych na niesienie pomocy osobom poszkodowanym w
wypadkach komunikacyjnych.