UCHWAŁA Z DNIA 26 SIERPNIA 2004 R.
I KZP 17/04


W rozumieniu art. 64 § 2 k.k. odbycie całości lub części ostatniej kary
(orzeczonej w warunkach określonych w art. 64 § 1 k.k.) oznacza odbycie
tej kary pozbawienia wolności w wymiarze co najmniej 6 miesięcy.

Przewodniczący: Prezes SN L. Paprzycki.
Sędziowie SN: A. Deptuła (sprawozdawca), W. Kozielewicz.
Zastępca Prokuratora Generalnego: R. A. Stefański.

Sąd Najwyższy w sprawie Mirosława S., po rozpoznaniu przekaza-
nego na podstawie art. 441 § 1 k.p.k. przez Sąd Okręgowy w B. postano-
wieniem z dnia 3 czerwca 2004 r., zagadnienia prawnego wymagającego
zasadniczej wykładni ustawy:

,,Czy warunkiem zastosowania przepisu art. 64 § 2 k.k. jest stwierdzenie, iż
sprawca, który uprzednio odbył łącznie 1 rok pozbawienia wolności, okres
co najmniej 6-ciu miesięcy tejże kary odbywał na podstawie uprzedniego
skazania z zastosowaniem art. 64 § 1 k.k.?"

u c h w a l i ł udzielić odpowiedzi jak wyżej.


U Z A S A D N I E N I E

Zagadnienie prawne przedstawione Sądowi Najwyższemu w trybie
określonym w art. 441 § 1 k.p.k. powstało w sytuacji procesowej, w której
Sąd Okręgowy w B. rozpoznawał sprawę Mirosława S., na skutek apelacji
wniesionej przez prokuratora na korzyść oskarżonego, od wyroku Sądu
Rejonowego w B. z dnia 17 grudnia 2003 r.
Wyrokiem tym Sąd Rejonowy w B. uznał Mirosława S. za winnego
popełnienia w warunkach art. 91 § 1 k.k. trzech przestępstw określonych w
art. 279 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 2 k.k., wyrażając w uzasadnieniu swego
orzeczenia pogląd, że interpretacja art. 64 § 2 k.k. ,,uzależniająca byt recy-
dywy wielokrotnej od odbycia kary co najmniej 6 miesięcy pozbawienia
wolności za czyn popełniony w warunkach art. 64 § 1 k.k. byłaby rażąco
sprzeczna z literalnym brzmieniem art. 64 § 2 k.k.".
Wyrok Sądu Rejonowego zaskarżył prokurator, który w apelacji wnie-
sionej na korzyść Mirosława S. zarzucił m.in. obrazę art. 64 § 2 k.k. przez
błędne jego zastosowanie.
Sąd Okręgowy w B. przy rozpoznaniu apelacji prokuratora powziął
wątpliwość wyrażoną w przedstawionym pytaniu.
W uzasadnieniu postanowienia Sąd Okręgowy w B. wywodzi, że ,,od-
bycie kary pozbawienia wolności w łącznym rozmiarze roku, niezależnie od
długości okresów cząstkowych, jest wystarczające - przy spełnieniu pozo-
stałych kryteriów określonych w art. 64 § 2 k.k. - do orzeczenia kary na
podstawie tego właśnie przepisu", bo gdyby ustawodawca chciał - stwier-
dza dalej Sąd Okręgowy - uzależnić byt recydywy wielokrotnej od odbycia
co najmniej dwóch kar cząstkowych w wymiarze po 6 miesięcy każda ,,to
po co w przepisie art. 64 § 2 k.k. wprowadzałby literalny wymóg odbycia
łącznie co najmniej 1 roku tej kary, skoro wynika on z prostego matema-
tycznego rachunku". Zdaniem Sądu Okręgowego art. 64 § 2 k.k. wymaga,
by sprawca był skazany w warunkach określonych w § 1, nie zaś, by od-
bywał karę będąc skazanym w tychże warunkach.
Zastępca Prokuratora Generalnego w pisemnym wniosku wniósł o
podjęcie uchwały następującej treści: ,,przewidziany w art. 64 § 2 k.k. wy-
móg, by sprawca odbył łącznie co najmniej rok kary pozbawienia wolności
oznacza, iż sumuje się okresy odbytych kar z pierwszego i drugiego ska-
zania; nie jest wymagane, by za przestępstwo popełnione w warunkach
określonych w art. 60 § 1 k.k. odbył co najmniej 6 miesięcy tej kary".
Przedstawione przez Sąd Okręgowy w B. zagadnienie ma charakter
prawny, gdyż dotyczy istotnego problemu interpretacyjnego, dla rozstrzy-
gnięcia którego potrzebna jest zasadnicza wykładnia ustawy, ujawniło się
przy rozpoznaniu środka odwoławczego i jest powiązane z konkretną
sprawą, a sama odpowiedź ma znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.
Zarówno Zastępca Prokuratora Generalnego, jak i wcześniej Sąd
Okręgowy w B., przedstawiając sugestie co do wykładni art. 64 § 2 k.k. w
zakresie objętym pytaniem, odwołują się do wykładni językowej, akcentując
jej priorytetowy charakter. Wykładnia tego rodzaju miałaby przemawiać za
przyjęciem, że do zastosowania art. 64 § 2 k.k. wystarczy odbycie przez
sprawcę co najmniej roku pozbawienia wolności, a więc nie ma znaczenia
rozmiar odbytej kary za przestępstwo popełnione w warunkach określonych
w art. 64 § 1 k.k., gdyż ,,sumuje się okresy odbytych kar, a nie mają zna-
czenia rozmiary odbytych kar za przestępstwa, za które wcześniej sprawca
został skazany, z wyjątkiem pierwszego skazania, co do którego - zgodnie
z art. 64 § 1 k.k. - istnieje wymóg odbycia co najmniej 6 miesięcy pozba-
wienia wolności ..." - uzasadnienie wniosku Zastępcy Prokuratora Gene-
ralnego. Taki sam pogląd został wypowiedziany w piśmiennictwie (W.
Szkotnicki: Nowa regulacja recydywy specjalnej w kodeksie karnym z 1997
r., WPP 1998, nr 1-2, a ostatnio J. Majewski w: A. Zoll (red.) Kodeks karny.
Część ogólna. Komentarz, t. I, Kraków 2004 r., s. 968)
Sąd Najwyższy nie podziela tego poglądu przede wszystkim dlatego,
że rezultat wykładni językowej nie jest jednoznaczny.
Właśnie ograniczając się do wykładni językowej, choć z jednocze-
snym zwróceniem uwagi na penitencjarną istotę modelu recydywy w obo-
wiązującym Kodeksie karnym, w orzecznictwie Sądu Najwyższego i w pi-
śmiennictwie, jednolicie i konsekwentnie, wyrażany był pogląd, że jednym z
warunków przyjęcia recydywy wielokrotnej określonej w art. 64 § 2 k.k. jest,
by sprawca popełnił co najmniej trzecie przestępstwo, po odbyciu co naj-
mniej 6 miesięcy pozbawienia wolności z ,,ostatniej kary", która orzeczona
została w warunkach określonych w art. 64 § 1 k.k. (co oczywiste także w
warunkach określonych w art. 64 § 2 k.k.). Co prawda, ustawodawca w art.
64 § 2 k.k. nie posługuje się zwrotem ,,sprawcy skazanemu dwukrotnie w
warunkach określonych w § 1", jak to czynił art. 60 § 2 k.k. z 1969 r. w
pierwotnym brzmieniu. Nie jest to jednak wystarczające dla przyjęcia, że
zwrot ,,sprawca uprzednio skazany w warunkach określonych w § 1, który
odbył łącznie co najmniej rok kary pozbawienia wolności (...) po odbyciu w
całości lub części ostatniej kary" znajdujący się w art. 64 § 2 k.k., nie za-
wiera wymogu odbycia kary co najmniej 6 miesięcy pozbawienia wolności z
drugiego skazania. Takie też było stanowisko Sądu Najwyższego i całości
doktryny po nadaniu przepisowi art. 60 § 2 k.k. z 1969 r., ustawą z dnia 12
lipca 1995 r. o zmianie Kodeksu karnego, Kodeksu karnego wykonawcze-
go oraz o podwyższeniu dolnych i górnych granic grzywien i nawiązek w
prawie karnym (Dz. U. Nr 95, poz. 475), brzmienia identycznego jak obec-
nie obowiązujący art. 64 § 2 k.k., co wynikało wyłącznie z poprawnie doko-
nanej wykładni językowej. Wobec tego, dojść należało do wniosku, że w
wyniku wykładni językowej treść przepisu art. 64 § 2 k.k., w rozważanej
części, można rozumieć dwojako, w sposób powyżej przedstawiony. To z
kolei, nakazuje odwołanie się do wykładni funkcjonalnej.
Wykładnia przepisu art. 64 § 2 k.k. zaproponowana ostatnio w pi-
śmiennictwie (J. Majewski, op.cit.) prowadzi do wniosku niemożliwego do
zaakceptowania, jeżeli uwzględni się model recydywy w polskim systemie
prawa karnego, funkcjonujący, co prawda z wieloma zasadniczymi zmia-
nami, ale co do istoty niezmienny, od kilkudziesięciu lat. Oznaczałoby to
bowiem, że dla przyjęcia recydywy wielokrotnej wystarczy, by sprawca z
ostatniej kary za przestępstwo popełnione w warunkach określonych w art.
64 § 1 k.k. odbył nawet tylko jeden dzień pozbawienia wolności, także wy-
nikający tylko z zaliczenia na poczet tego rodzaju kary na podstawie art. 63
§ 1 k.k. zatrzymania (J. Majewski op.cit. s. 969 wyraża odosobniony po-
gląd, że odbywanie kary, w rozumieniu tego przepisu, następuje tylko po
uprawomocnieniu się wyroku). Żadne dalsze reguły wykładni, wobec takie-
go wyniku wykładni językowej, w tym wykładnia systemowa, celowościowa,
czy historyczna nie mogą więc mieć zastosowania dla wywiedzenia, że ten
okres odbywania kary powinien być dłuższy, na przykład tak jak w art. 64 §
1 k.k. - co najmniej 6 miesięcy.