UCHWAŁA Z DNIA 25 MARCA 2004 R.
I KZP 1/04

Poza wyjątkową sytuacją wskazaną w art. 469 zd. 2 k.p.k., nie jest
dopuszczalne postępowanie uproszczone w sprawie, w której postępowa-
nie przygotowawcze ukończono w formie śledztwa.

Przewodniczący: Prezes SN L. Paprzycki.
Sędziowie SN: P. Hofmański (sprawozdawca), S. Zabłocki.
Zastępca Prokuratora Generalnego: R.A. Stefański.

Sąd Najwyższy w sprawie Romana S., po rozpoznaniu przekazanego
na podstawie art. 441 § 1 k.p.k. przez Sąd Okręgowy w K. postanowieniem
z dnia 5 grudnia 2003 r., zagadnienia prawnego wymagającego zasadni-
czej wykładni ustawy:

,,Czy dopuszczalna jest zmiana trybu postępowania ze zwyczajnego na
uproszczony, gdy oskarżony był poddany badaniom przez biegłych psy-
chiatrów i już w toku postępowania przygotowawczego biegli nie stwierdzili
ograniczeń jego poczytalności?"

u c h w a l i ł udzielić odpowiedzi j a k w y ż e j.


UZASADNIENIE

Przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie
prawne wymagające zasadniczej wykładni ustawy wyłoniło się na tle na-
stępującej konfiguracji procesowej.
Przeciwko Romanowi S. wszczęto dochodzenie w sprawie o prze-
stępstwo określone w art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 279 § 1 k.k. Ponieważ w
toku tego dochodzenia wyłoniła się wątpliwość co do poczytalności oskar-
żonego, dopuszczono dowód z opinii biegłych psychiatrów, którzy nie
stwierdzili ograniczenia zdolności rozpoznania znaczenia czynu przez
oskarżonego i kierowania przezeń postępowaniem, a ponadto, że może
brać on udział w postępowaniu karnym. Postępowanie przygotowawcze
zamknięte zostało jako śledztwo w dniu 14 lipca 2003 r., a we wniesionym
do sądu akcie oskarżenia wskazano, że sprawa podlega rozpoznaniu w
trybie zwyczajnym. Sąd Rejonowy w K. zmienił jednak, postanowieniem z
dnia 30 lipca 2003 r., tryb na uproszczony i przekazał sprawę zgodnie z
właściwością Wydziałowi Grodzkiemu Sądu Rejonowego w K. Wydany w
tym trybie wyrok został zaskarżony apelacją obrońcy oskarżonego, zaś
Sąd Okręgowy rozpoznając tę apelację powziął wymagającą zasadniczej
wykładni ustawy wątpliwość, sformułowaną w przekazanym Sądowi Naj-
wyższemu zagadnieniu prawnym.
Rozpoznając to zagadnienie Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 469 k.p.k. sąd rozpoznaje sprawę w trybie uproszczo-
nym jedynie wtedy, gdy postępowanie przygotowawcze prowadzone było w
formie dochodzenia. Od tej reguły przewidziano tylko jeden wyjątek doty-
czący ukończenia postępowania przygotowawczego w formie śledztwa z
przyczyn określonych w art. 325i § 1 k.p.k. Brak jest normatywnych pod-
staw rozszerzającej wykładni tego przepisu, w szczególności przy
uwzględnieniu tego, iż prowadziłaby ona do zastąpienia bardziej gwaran-
cyjnego trybu postępowania, trybem mniej gwarancyjnym w sytuacji w
przepisie tym nieprzewidzianej.
W uchwale z dnia 25 marca 2004 r., I KZP 43/03* przyjęto, iż jedynie
legalnie prowadzone dochodzenie prowadzi do uruchomienia na etapie ju-
rysdykcyjnym postępowania w trybie uproszczonym. Stwierdzenie to nie
daje jednak podstaw do przyjęcia, że zachodzi także sytuacja odwrotna, a
w konsekwencji jedynie ,,legalnie" prowadzone śledztwo prowadzi do po-
stępowania zwyczajnego. Tego rodzaju możliwość interpretacyjną zdaje się
sugerować Sąd Okręgowy w K., skoro zakłada, że sama możliwość przej-
ścia w postępowaniu przygotowawczym na formę dochodzenia otwiera w
postępowaniu sądowym drogę do procedowania w trybie uproszczonym.
Rozumowanie to opiera się na wadliwych przesłankach. Rzecz bowiem w
tym, że śledztwo zawsze jest legalne, skoro zgodnie z art. 309 pkt 5 k.p.k.
prokurator może postanowić o prowadzeniu śledztwa w sprawach, w któ-
rych - co do zasady - prowadzi się dochodzenie, jeśli przemawia za tym
waga lub zawiłość sprawy. Jest zatem oczywiste, że śledztwo dopuszczal-
ne jest prawnie także wtedy, gdy sprawa mieści się w katalogu zamiesz-
czonym w art. 325b k.p.k., a nie zachodzą przesłanki wymienione w art.
325c k.p.k.
Powyższe przesądza o tym, że całkowicie bezprzedmiotowe są roz-
ważania zawarte w uzasadnieniu postanowienia Sądu Okręgowego w K. z
dnia 5 grudnia 2003 r., a także we wniosku Prokuratury Krajowej, dotyczą-
ce tego, czy w wypadku gdy w toku śledztwa biegli lekarze psychiatrzy
stwierdzą, iż poczytalność oskarżonego zarówno w chwili czynu, jak i w
chwili postępowania nie budzi wątpliwości, dopuszczalna jest zmiana formy
postępowania przygotowawczego na dochodzenie. Rozstrzyganie tego
spornego w literaturze zagadnienia prawnego byłoby w przedmiotowej
sprawie zupełnie bezprzedmiotowe, skoro de facto nie doszło w niej do ta-

* opublikowanej w niniejszym zeszycie pod poz. 36
kiej zmiany; sprawę dokończono w formie śledztwa i wniesiono do sądu akt
oskarżenia ze wskazaniem, iż podlega ona rozpoznaniu w trybie zwyczaj-
nym. Zarysowany problem wymagałby zatem analizy przez Sąd Najwyższy
jedynie wówczas, gdyby sprawę dokończono w formie dochodzenia; za-
chodziłaby bowiem wówczas konieczność rozważenia, czy do zmiany for-
my postępowania przygotowawczego doszło w sposób zgodny z przepisa-
mi prawa procesowego.
Biorąc pod uwagę powyższe, należało dojść do przekonania, iż - z
pominięciem wyjątkowej sytuacji wskazanej w art. 469 zd. 2 k.p.k. - ukoń-
czenie postępowania przygotowawczego w formie śledztwa przesądza o
potrzebie rozpoznania sprawy w trybie zwyczajnym.