Uchwała z dnia 6 listopada 2002 r., III CZP 68/02

Sędzia SN Marek Sychowicz (przewodniczący)
Sędzia SN Jan Górowski (sprawozdawca)
Sędzia SN Tadeusz Żyznowski

Sąd Najwyższy w sprawie o zamówienie publiczne zamawiającego Kancelarii
Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w W. przeciwko Przedsiębiorstwu Projektowania i
Realizacji Inwestycji "I." Holding, sp. z o.o. w W. na skutek skargi zamawiającego
od wyroku Zespołu Arbitrów przy Prezesie Urzędu Zamówień Publicznych w
Warszawie z dnia 4 kwietnia 2002 r. po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na
posiedzeniu jawnym w dniu 6 listopada 2002 r., przy udziale prokuratora
Prokuratury Krajowej Iwony Kaszczyszyn, zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Sąd Okręgowy w Warszawie postanowieniem z dnia 1 lipca 2002 r.:
"Czy przewidziana w art. 92 a ustawy z dnia 10 czerwca 1994 r. o
zamówieniach publicznych (jedn. tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 72, poz. 664) skarga na
wyrok Zespołu Arbitrów przy Prezesie Urzędu Zamówień Publicznych przysługuje w
sytuacji, gdy skarżący nie skarży wyroku co do istoty sprawy a jedynie zaskarża
rozstrzygnięcie o kosztach procesu zawarte w tym wyroku?"
podjął uchwałę:

Dopuszczalna jest skarga na wyrok zespołu arbitrów przy Prezesie
Urzędu Zamówień Publicznych, wydany na podstawie art. 92a ustawy z dnia
10 czerwca 1994 r. o zamówieniach publicznych (jedn. tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr
72, poz. 664 ze zm.) w związku z § 18 i 20 ust. 1 rozporządzenia Prezesa Rady
Ministrów z dnia 20 sierpnia 1999 r. w sprawie regulaminu postępowania przy
rozpatrywaniu odwołań w sprawach o udzielenie zamówień publicznych
(Dz.U. Nr 73, poz. 815 ze zm.), wyłącznie w przedmiocie kosztów
postępowania.

Uzasadnienie

Zagadnienie prawne przedstawione zostało przez Sąd Okręgowy w
Warszawie w sprawie o zamówienie publiczne, ze skargi Kancelarii Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej na wyrok zespołu arbitrów przy Prezesie Urzędu
Zamówień Publicznych w Warszawie z dnia 4 kwietnia 2000 r. w przedmiocie
kosztów postępowania.
Sąd Okręgowy powziął wątpliwość, czy w świetle art. 92 a ust. 1 ustawy z dnia
10 czerwca 1994 r. o zamówieniach publicznych (jedn. tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 72,
poz. 664 - dalej: ,,u.z.p.") skarga w takiej sytuacji jest dopuszczalna. Podniósł, że
zgodnie z tym przepisem na wyrok zespołu arbitrów przysługuje skarga do Sądu
Okręgowego w Warszawie. Z drugiej strony, stosownie do treści art. 92c u.z.p., w
tym postępowaniu stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu postępowania
cywilnego o apelacji, jeżeli przepisy ustawy nie stanowią inaczej. Zasadą jest
kwestionowanie w apelacji zasadności rozstrzygnięcia o kosztach procesu
zawartego w wyroku. Oddzielnie można wnieść zażalenie na koszty tylko wtedy,
gdy strona nie składa środka zaskarżenia co do istoty sprawy. Tymczasem ustawa
o zamówieniach publicznych nie przewiduje wprost zażalenia jako formy
orzeczenia, a jedynie w art. 91 stanowi, że uczestnicy postępowania ponoszą
koszty stosownie do jego wyników .
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przystosowanie prawa polskiego do dyrektyw Unii Europejskiej spowodowało
wprowadzenie ustawą z dnia 22 czerwca 2001 r. o zmianie ustawy o zamówieniach
publicznych (Dz.U. Nr 76, poz. 813) do postępowania odwoławczego skargi do
Sądu Okręgowego w Warszawie na wyrok zespołu arbitrów. Jest to zwykły środek
zaskarżenia, skoro służy od nieprawomocnego orzeczenia. Wyrok ten jest
wydawany w następstwie rozpoznania odwołania od rozstrzygnięcia lub odrzucenia
protestu oraz w przypadku braku jego rozpoznania w terminie (art. 86 ust. 1 u.z.p.).
Zgodnie z art. 87 u.z.p., środek ten rozpoznaje zespół arbitrów, stosując przepisy
kodeksu postępowania cywilnego o sądzie polubownym, jeżeli ustawa nie stanowi
inaczej.
Z treści powołanych przepisów wynika, że unormowania ustawy stanowią lex
specialis w stosunku do przepisów kodeksu postępowania cywilnego, a także, że
kodeksowe regulacje o sądzie polubownym (do postępowania w przedmiocie
odwołania) i o apelacji (do postępowania skargowego) mają tylko odpowiednie
zastosowanie. Zachodzi zatem konieczność uwzględnienia szczególnego
charakteru i swoistości postępowania przed zespołem arbitrów. Jego przedmiot
normuje art. 90 ust. 2 u.z.p., według którego organ ten, rozpatrując odwołanie,
uwzględnia je albo oddala oraz orzeka o kosztach postępowania. Ustawodawca
zatem w treści przepisu wyraźnie określił, że zespół arbitrów orzeka zarówno w
przedmiocie złożonego środka, jak i kosztów postępowania. Dokonując jego
wykładni należy zauważyć, że wyrażenie ,,orzeka" w języku prawnym w zasadzie
oznacza rozstrzyganie o przedmiocie postępowania, a nie o kwestiach ubocznych.
Na gruncie zatem ustawy roszczenie dotyczące kosztów nie ma charakteru czysto
procesowego, skoro z przepisu wynika, że orzeczenie to ma taki sam walor, jak w
przedmiocie odwołania.
Wprawdzie kodeks postępowania cywilnego nie używa konsekwentnie
terminologii w zakresie kosztów (np. w art. 102 i art. 110 użyty został termin
,,zasądza", a w art. 108 § 1 i 2 k.p.c. wskazano ,,rozstrzyga o kosztach"), niemniej z
regulacji tej wynika zasada samodzielnego rozstrzygania o tym przedmiocie (por.
art. 351 k.p.c. i art. 394 § 1 pkt. pkt 9 k.p.c.) Rozstrzygnięcie o kosztach stanowi
autonomiczne orzeczenie zapadające w formie odrębnego postanowienia nawet
wówczas, gdy zwarte jest w wyroku albo w postanowieniu co do istoty sprawy,
kończącym postępowanie nieprocesowe (por. np. uchwałę składu siedmiu sędziów
Sądu Najwyższego z dnia 26 lutego 1968 r., III PZP 44/67, OSNCP 1968, nr 8-9,
poz. 130).
Zgodnie z ustawą o zamówieniach publicznych i obowiązującym w chwili
wydania zaskarżonego wyroku rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 20
sierpnia 1999 r. w sprawie regulaminu postępowania przy rozpatrywaniu odwołań w
sprawach o udzielenie zamówień publicznych (Dz.U. Nr 73 poz. 815 ze zm. - dalej:
,,regulaminu"), zespół arbitrów orzeka wyrokiem. To rozstrzygnięcie ma formę
wyroku, ponieważ zespół arbitrów może jedynie oddalić lub uwzględnić odwołanie
niezależnie od tego, czy nastąpiło to z przyczyn merytorycznych czy formalnych.
Innymi słowy, zespół arbitrów ma obowiązek wydania wyroku oddalającego skargę
bez względu na to, czy przyczyną tego jest niedopuszczalność odwołania, np. na
skutek niezachowania terminu do wniesienia, czy też jego niezasadność. Poza tym
rozdział IV regulaminu jest zatytułowany ,,wyrok". Orzeczenie to, według § 20
regulaminu, powinno zawierać elementy, o których mowa w art. 708 k.p.c., a także
rozstrzygnięcie o kosztach postępowania. Jest to dodatkowy argument wynikający z
wykładni systemowej, przemawiający za tym, że na gruncie omawianej ustawy
orzeczenie o kosztach jest integralną częścią tego wyroku (argumentum a rubrica).
Przepisy ustawy i powołanego regulaminu nie dają zatem podstaw do przyjęcia
samodzielności zawartego w wyroku zespołu arbitrów rozstrzygnięcia o kosztach.
Należy podkreślić, że omawiany wyrok nie może być postrzegany jako forma
orzeczenia w kategoriach zwykłego odpowiednika wyroku sądu państwowego,
uzyska on bowiem moc prawną dopiero po zatwierdzeniu jego wykonalności przez
sąd państwowy (art. 711 § 2 i 3 k.p.c. w związku z art. 87 ust. 1 u.z.p.). Skoro zatem
wykazuje raczej podobieństwo do wyroku sądu polubownego, to należy podzielić
wyrażone w literaturze zapatrywanie, że wyrok sądu polubownego może zawierać
w swej treści także rozstrzygnięcie o kosztach przed sądem polubownym, które nie
może być zawarte w odrębnym postanowieniu.
Znamienne jest, że w art. 92a ustawodawca użył przyimka ,,na" w wyrażeniu
,,skarga na wyrok". Ma on różnorodne zastosowanie składniowe i znaczeniowe,
niemniej w połączeniach z rzeczownikami tworzy między innymi terminy
oznaczające zakres ich zastosowania, sama zatem ustawa przewiduje
dopuszczalność skargi na wyrok zespołu arbitrów, bez rozróżnienia części, której
dotyczy. Tym samym uzasadniona jest konkluzja, że skarga jest środkiem
zaskarżenia wyroku niezależnie od tego, czy został on wydany po merytorycznym
rozpoznaniu sprawy, czy też bez takiego rozpoznania. Oznacza to, że w pewnym
zakresie łączy ona funkcje apelacji i zażalenia, występujących w postępowaniu
cywilnym.
W tym kontekście trzeba zauważyć, że o zakresie przedmiotowym
dopuszczalności skargi decydują przepisy ustawy, a nie zawarte w kodeksie
postępowania cywilnego unormowanie o apelacji, które tylko odpowiednio stosuje
się do postępowania wywołanego wniesieniem skargi.
Dostrzec należy, że dokonanej wykładni nie stoi na przeszkodzie
unormowanie zawarte w art. 92g u.z.p., jego bowiem funkcją, jak podkreślono w
literaturze, jest wyłączenie możliwości wydania przez sąd okręgowy orzeczenia
uchylającego zaskarżony wyrok i przekazującego sprawę zespołowi arbitrów do
ponownego rozpoznania.
Za przyjętym rozwiązaniem przemawiają także argumenty natury
celowościowej, niewątpliwie bowiem kontrola sądowa byłaby niepełna, gdyby
wyłączyć z jej zakresu orzeczenie o kosztach postępowania, zapadające w
postępowaniu przed zespołem arbitrów. Wypada w końcu podnieść, że skoro
ustawodawca uznaje za konieczne umożliwienie kontroli orzeczenia sądu
powszechnego w przedmiocie kosztów procesu ze strony sądu wyższej instancji,
nawet w wypadku, gdy strona nie skarży orzeczenia co do istoty sprawy (art. 394
§ 1 pkt 9 k.p.c.), to tym bardziej uzasadniona jest sądowa kontrola orzeczenia
zespołu arbitrów o kosztach postępowania.
Z przedstawionych względów, Sąd Najwyższy rozstrzygnął zagadnienie
prawne, jak w uchwale (art. 390 k.p.c.)