Uchwała z dnia 28 lutego 2002 r., III CZP 6/02

Sędzia SN Antoni Górski (przewodniczący, sprawozdawca)
Sędzia SN Tadeusz Domińczyk
Sędzia SN Maria Grzelka

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku wierzyciela syndyka masy upadłości Banku
Spółdzielczego w R. przy uczestnictwie dłużnika Rajmunda D. o nadanie klauzuli
wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu, po rozstrzygnięciu w Izbie
Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 28 lutego 2002 r., przy udziale prokuratora
Prokuratury Krajowej Jana Szewczyka, zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Sąd Okręgowy w Szczecinie postanowieniem z dnia 27 grudnia 2001 r.:
,,Czy syndyk masy upadłości banku może wystawić bankowy tytuł egzekucyjny o
którym mowa w art. 96 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe
(Dz.U. z 1997 r., Nr 140, poz. 939 ze zm.)?"
podjął uchwałę:

Syndyk masy upadłości banku może wystawić bankowy tytuł egzekucyjny,
o którym mowa w art. 96 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo
bankowe (Dz.U. Nr 140, poz. 939 ze zm.).

Uzasadnienie

Sąd Rejonowy w Goleniowie postanowieniem z dnia 11 października 2001 r.
oddalił wniosek syndyka masy upadłości Banku Spółdzielczego w R. o nadanie
klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu, wystawionemu przez
syndyka w imieniu upadłego banku. Jednym z argumentów odmowy było
stwierdzenie, że syndyk z chwilą powołania obejmuje masę upadłości, którą jest
majątek upadłego i sprawuje nią zarząd w celu jej zlikwidowania, nie przejmuje
natomiast uprawnień organów upadłego, w związku z czym nie przysługuje mu
uprawnienie do wystawiania w imieniu upadłego banku bankowego tytułu
egzekucyjnego.
Rozpoznając zażalenie na to postanowienie, Sąd Okręgowy w Szczecinie
powziął wątpliwość co do prawidłowości takiego stanowiska Sądu pierwszej
instancji i przedstawił zagadnienie do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stosownie do art. 96 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe
(Dz.U. Nr 140, poz. 939 ze zm. - dalej "Pr.bank."), przywilej wystawienia
bankowego tytułu egzekucyjnego przysługuje tylko bankowi, a zgodnie z art. 96 ust.
2 zdanie drugie, bankowy tytuł egzekucyjny należy opatrzyć pieczęcią banku
wystawiającego tytuł oraz podpisami osób uprawnionych do działania w imieniu
banku. W świetle tych unormowań, zasadniczym problemem wstępnym, którego
rozwiązanie jest niezbędne dla rozstrzygnięcia przedstawionego zagadnienia
prawnego, pozostaje kwestia, czy bank w upadłości zatrzymuje uprawnienie do
wystawiania bankowego tytułu egzekucyjnego, czy też zostało mu ono odjęte.
W razie pozytywnej odpowiedzi na pierwszy człon tego pytania, powstaje dalszy
problem - jakie osoby lub jaki organ są uprawnione do wystawienia i podpisania w
imieniu upadłego banku takiego tytułu, w szczególności zaś, czy takim organem jest
syndyk.
Odnosząc się do pierwszego problemu, należy stwierdzić, że żaden przepis
Prawa bankowego nie zawiera wyłączenia uprawnienia banku w upadłości do
wystawiania bankowego tytułu egzekucyjnego. W tym zakresie nie ma więc
formalnych podstaw do różnicowania uprawnień banku prowadzącego "normalną"
działalność oraz banku, wobec którego wszczęto postępowanie naprawcze (art. 142
i nast. Pr.bank.) lub ustanowiono zarząd komisaryczny (art. 145 i nast.), podjęto
decyzję o przejęciu przez inny bank albo o postawieniu w stan likwidacji (art. 147 i
nast.), którego działalność została zawieszona (art. 158 ust. 1), czy wreszcie banku,
wobec którego upadłość ogłoszono (art. 160 i nast. Pr.bank.). Za zachowaniem
przez bank w upadłości uprawnienia do wystawiania bankowych tytułów
egzekucyjnych przemawia też ważki argument natury celowościowej. Stosownie do
art. 112 rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 24 października 1934 r. - Prawo
upadłościowe (jedn. tekst: Dz.U. z 1991 r. Nr 118, poz. 512 ze zm. - dalej
"Pr.upadł."), jednym ze środków służących likwidacji majątku upadłego jest
ściągnięcie wierzytelności od jego dłużników. Nie ulega wątpliwości, że realizacji
tego celu służyć będzie lepiej uproszczona procedura wystawiania bankowych
tytułów egzekucyjnych niż uzyskiwanie tytułów egzekucyjnych w procesach
sądowych. Prowadzi to do wniosku, że uprawnienie do wystawiania bankowych
tytułów egzekucyjnych przysługuje także bankowi w upadłości.
W związku z powyższym pojawia się problem, kto jest uprawniony do
wystawienia tego tytułu w imieniu banku. Trudność jest następstwem złożoności
prawnej postępowania upadłościowego wobec banków. Postępowanie to,
podlegając bowiem ogólnym normom prawa upadłościowego, zachowuje
jednocześnie swoje odrębności wynikające z uregulowań zawartych w Prawie
bankowym, które mają pierwszeństwo przed przepisami ogólnymi. Bardzo istotne
odmienności z rozpatrywanego tu punktu widzenia zawiera art. 162 Pr.bank.,
stosownie do którego, z dniem objęcia przez syndyka zarządu upadłym bankiem
organy banku ulegają rozwiązaniu z mocy prawa oraz zostaje odwołany zarząd
komisaryczny i kurator ustanowiony na podstawie art. 144 ust 1.
W stosunku do przepisów Prawa upadłościowego przepis ten wprowadza dwie
istotne zmiany. Pierwsza polega na tym, że syndyk banku obejmuje zarząd całym
upadłym bankiem, a nie tylko samym majątkiem upadłego (masą upadłości), jak to
ma miejsce w ,,zwykłym" postępowaniu upadłościowym (por. art. 20 § 1 i art. 90 § 1
Pr.upadł.). Druga różnica, będąca konsekwencją pierwszej, wyraża się w tym, że
organy banku ulegają rozwiązaniu ex lege, podczas gdy organy innych
przedsiębiorców, podlegających tylko przepisom Prawa upadłościowego,
zachowują swój status prawny, tracąc uprawnienie do zarządzania majątkiem, które
przechodzi na syndyka. Niemożność dokonywania w bankowym postępowaniu
upadłościowym jakichkolwiek działań przez dotychczasowe organy banku posunięta
jest tak daleko, że stosownie do treści art. 160 ust. 4 Pr.bank., ogłaszając upadłość
banku, sąd ustanawia kuratora do reprezentowania upadłego banku w
postępowaniu upadłościowym. Prowadzi to do wniosku, że poza wynikającym z
tego przepisu ograniczeniem reprezentowania upadłego banku w postępowaniu
upadłościowym, syndyk pozostaje zarządcą zarówno samego upadłego banku, jak i
jego majątku. Naturalną konsekwencją tych uprawnień jest uznanie, że syndyk ma
prawo wystawiania i podpisywania w imieniu upadłego bankowych tytułów
egzekucyjnych, nie rozstrzygając bowiem spornej w doktrynie kwestii co do
prawnej istoty zadań i pozycji syndyka w prawie upadłościowym, trzeba uznać, że w
bankowym postępowaniu upadłościowym syndyk jest organem o zróżnicowanym
zakresie kompetencji. Jednym z jej przejawów, mających zastosowanie w sprawie,
jest pełnienie funkcji, która została określona przez Sąd Najwyższy jako
"ustawowego zastępcy upadłego banku" (por. uchwała z dnia 6 września 1996 r., III
CZP 99/96, OSNC 1996, nr 12, poz. 160).
Należy jeszcze rozważyć, czy przyjęte stanowisko o możności wystawienia przez
syndyka bankowego tytułu egzekucyjnego nie jest wynikiem rozszerzającej
wykładni art. 96 Pr.bank., która ze względu na wyjątkowość ustanowionego tam
przywileju, byłaby niedopuszczalna. Odpowiedź na to pytanie jest negatywna, w
istocie bowiem wystawcą tytułu pozostaje bank, tyle że w upadłości, w imieniu
którego syndyk opatruje tytuł pieczęcią tego banku i podpisuje jako osoba
uprawniona do działania, zgodnie z wymogami art. 96 ust. 2 zdanie drugie.
O rozszerzeniu tego przywileju zawarowanego dla banku nie może być zatem
mowy.
Mając powyższe na względzie, Sąd Najwyższy, na podstawie art. 390 k.p.c.,
rozstrzygnął przedstawione zagadnienie prawne, jak w uchwale.