Uchwała z dnia 15 września 2004 r., III CZP 43/04

Sędzia SN Tadeusz Domińczyk (przewodniczący, sprawozdawca)
Sędzia SN Iwona Koper
Sędzia SN Tadeusz Żyznowski

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Jana S. przeciwko Marii K. o zapłatę,
po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 15 września
2004 r., przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Iwony Kaszczyszyn,
zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w Szczecinie
postanowieniem z dnia 25 maja 2004 r.:
,,Czy w przypadku złożenia wniosku o wydanie kserokopii protokołu rozprawy
należy, na podstawie § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15
listopada 1996 r. w sprawie opłat kancelaryjnych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr
139, poz. 650 ze zm.) pobrać opłatę kancelaryjną w wysokości 6 zł za każdą
stronicę wydanego dokumentu, czy też - na podstawie § 1 ust. 1a wymienionego
rozporządzenia - w wysokości 1 zł?"
podjął uchwałę:

Za wydaną kserokopię protokołu z akt sprawy pobiera się opłatę
kancelaryjną w kwocie po 1 zł za każdą stronicę.

Uzasadnienie

W sprawie przeciwko Marii K. o zapłatę powód Jan S. wniósł o wydanie mu
kserokopii protokołu rozprawy. Uwzględniając wniosek, przewodniczący wymierzył
opłatę kancelaryjną, licząc po 6 zł za każdą stronicę, czyli według stawki właściwej
dla odpisów i wyciągów wydawanych na podstawie akt jako dokumentów.
Jednocześnie zauważył, że przepisy nie przewidują wydawania kserokopii, a wobec
braku odrębnego uregulowania w tym względzie, do odpłatności za wydanie
kserokopii protokołu rozprawy stosuje się § 1 ust. 1, a nie § 1 ust. 1a
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 listopada 1996 r. w sprawie opłat
kancelaryjnych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 139, poz. 650 ze zm. - dalej:
"rozporządzenie").
W zażaleniu na to zarządzenie powód zakwestionował przyjętą przez
przewodniczącego ocenę charakteru wniosku. Zarzucił, że kserokopia protokołu
miała jedynie służyć sprawdzeniu rzetelności jego sporządzania, co mogłoby
ewentualnie prowadzić do złożenia wniosku o sprostowanie. Taka
nieuwierzytelniona postać protokołu w kserokopii, w przekonaniu składającego
zażalenie, nie ma cech dokumentu, a co za tym idzie także żądana w takim
wypadku opłata kancelaryjna nie może być równa tej, jaką stosuje się w razie
wydawania odpisów i zaświadczeń.
Rozpoznając zażalenie, Sąd Okręgowy powziął wątpliwość prawną, którą
wyraził w przytoczonym na wstępie pytaniu, wskazując na różnice znaczeniowe
pojęć ,,odpis" i ,,kserokopia", tylko temu pierwszemu przypisując walor dokumentu. Z
kolei zaliczenie odpisu protokołu rozprawy do kategorii dokumentów sprawia, że
wydanie go wiąże się z odpłatnością w kwocie 6 zł za każdą stronę, podobnie jak to
się dzieje w każdym innym przypadku wydania dokumentu. Kserokopia natomiast,
która dokumentem nie jest, podlega udostępnieniu w ramach zasady jawności
określonej w art. 9 k.p.c. Kodeks postępowania cywilnego nie posługuje się
wprawdzie wyrażeniem ,,kserokopia", ale skoro w ogóle możliwość ujęcia takiej
postaci jawności w przepisach przewiduje § 1 ust. 1a rozporządzenia, to względy
celowościowe powinny przeważyć na korzyść twierdzenia, że pobierana w takich
sytuacjach opłata kancelaryjna wynosi 1 zł za każdą stronicę, czyli w wysokości
wskazanej w powołanym przepisie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przepis § 1 ust. 1a rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15
listopada 1996 r. w sprawie wysokości opłat kancelaryjnych w sprawach cywilnych
(Dz.U. Nr 139, poz. 650), dodany przepisem § 1 pkt 1 rozporządzenia
zmieniającego rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 30 września 1999 r.
(Dz.U. Nr 88, poz. 90), przeciwstawia wysokość opłaty kancelaryjnej od wydanej ,,z
akt sprawy" kserokopii dokumentów, wysokości tej opłaty od wydanych ,,na
podstawie akt sprawy" dokumentów, o których mowa w § 1 ust. 1 rozporządzenia.
"Wydaniu na podstawie akt sprawy" podlegają dokumenty szczegółowo wymienione
w przepisie oraz ,,inne". Te pierwsze zostały wyraźnie określone przepisami prawa
procesowego (art. 776, 364 k.p.c.) lub innymi (np. w art. 109-111 ustawy z dnia 14
lutego 1991 r. - Prawo o notariacie, jedn. tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 42, poz. 369, art.
67-68 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. - Prawo wekslowe, Dz.U. Nr 37, poz. 282
albo art. 362 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, jedn.
tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361) i w zależności od ich charakteru podlegają
regułom interpretacyjnym na podstawie tych przepisów stosowanych w drodze
analogii. Odnosi się to także do dokumentów zaliczonych do kategorii ,,innych",
skoro wydawane są na tej samej podstawie. We wszystkich przypadkach chodzi o
dokumenty w rozumieniu art. 244 k.p.c., czyli mające cechy urzędowe, sporządzone
w przepisanej formie przez powołane do tego organy w ich zakresie działania,
stanowiące dowód tego co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Wydanie takich
dokumentów poprzedzają zatem czynności kontrolne warunkujące ich źródłową
autentyczność i wiarygodność.
Kserokopia jest mechanicznym, wykonanym za pomocą urządzenia
elektronicznego, powieleniem dokumentu, ale sama dokumentem nie jest. Z natury
rzeczy spełnia ona jedynie funkcję informacyjną, pozwala bowiem czerpać wiedzę o
treści dokumentu bez potrzeby posługiwania się nim. Stanowi zatem materiał
pomocniczy na użytek śledzenia podejmowanych w sprawie czynności i kontroli ich
prawidłowości, ułatwiając tym samym stronie lub jej pełnomocnikowi podejmowanie
zamierzonych działań.
W myśl wyrażonej w art. 9 k.p.c. zasady jawności stronom i uczestnikom
postępowania służy prawo przeglądania akt, sąd nie może im także odmówić
wydania żądanych odpisów i wyciągów z akt. Z takiego uregulowania nie można
wyprowadzać wniosku, że udostępnienie zebranego w sprawie materiału może się
odbywać tylko w postaci odpisów i wyciągów. Przeciwnie, jeżeli wydanie odpisów i
wyciągów musi spełniać wymagania właściwe dla tej formy dokumentu, co wiąże
się z koniecznością wykonania kwalifikowanych czynności urzędowych, to tym
bardziej za dopuszczalne uznać należy inne formy dostępności do akt sprawy, na
ogół służące doraźnym celom i możliwym przy użyciu tylko odpowiedniej techniki
biurowej. Jedne i drugie różni jednak zakres czynności niezbędnych do ich
urzeczywistnienia, w czym należy upatrywać źródła zróżnicowanej odpłatności za
ich wydanie. Decydująca jest zatem odmienność cech przedmiotowych
wydawanych na wniosek dokumentów i kserokopii. Co się natomiast tyczy
wydawania kserokopii z powołaniem się na ,,odrębne przepisy", to chodzi tu o
sytuacje, zwłaszcza w kontaktach z określonymi podmiotami, w których
posługiwanie się kserokopią dokumentu może się okazać wystarczające. Brak
takich przepisów nie pozbawia jednak przepisu § 1 ust. 1a rozporządzenia
przymiotu uregulowania samodzielnego.
Ze względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę jak na wstępie (art. 390 § 1
k.p.c.).