Uchwała z dnia 17 stycznia 2008 r., III CZP 126/07

Sędzia SN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący)
Sędzia SN Mirosław Bączyk
Sędzia SN Katarzyna Tyczka-Rote (sprawozdawca)

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa "T.Z.M.O." S.A. w T. przeciwko "O.",
sp. z o.o. w O. o zapłatę, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu
jawnym w dniu 17 stycznia 2008 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez
Sąd Okręgowy w Toruniu postanowieniem z dnia 11 września 2007 r.:
"Czy niedołączenie przez radcę prawnego (adwokata) do sprzeciwu od
nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym w sprawie gospodarczej
dokumentu wykazującego umocowanie organu osoby prawnej udzielającego
pełnomocnictwa skutkuje odrzuceniem sprzeciwu na podstawie art. 4798a § 5
k.p.c.?"
podjął uchwałę:

Niedołączenie dokumentu - wykazującego umocowanie organu osoby
prawnej udzielającego pełnomocnictwa - do wniesionego przez radcę
prawnego sprzeciwu od nakazu zapłaty w sprawie gospodarczej, uzasadnia
odrzucenie sprzeciwu (art. 4798a § 5 k.p.c.).

Uzasadnienie

Przedstawione zagadnienie prawne powstało przy rozpoznawaniu zażalenia
na postanowienie Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 12 lipca 2007 r. o odrzuceniu
sprzeciwu od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym w sprawie
gospodarczej. Sprzeciw złożył w imieniu pozwanej spółki jej pełnomocnik - radca
prawny Tomasz P. - który wykazał swoje umocowanie pełnomocnictwem
podpisanym przez prezesa zarządu spółki, natomiast nie dołączył dokumentu, z
którego wynikałoby uprawnienie prezesa do występowania w imieniu spółki. Brak
ten został naprawiony w sposób przewidziany w art. 130 § 1 k.p.c., po czym
sprzeciw doręczono powodowi, a sprawę skierowano na rozprawę. Po jej
przeprowadzeniu Sąd Rejonowy odrzucił sprzeciw, powołując się na art. 4798a § 5
k.p.c., zgodnie z którym sąd bez wzywania o uzupełnienie braków odrzuca sprzeciw
wniesiony przez radcę prawnego, jeżeli ma on braki formalne uniemożliwiające
nadanie mu prawidłowego biegu. Takim brakiem było, zdaniem Sądu, niedołączenie
dokumentu wykazującego umocowanie organu udzielającego pełnomocnictwa do
działania za mocodawcę, a czynności naprawcze nieprawidłowo podjęte przez
przewodniczącego nie mogły uchylić tego rygoru. (...)
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
(...) Artykuł 4798a § 5 k.p.c. jest kolejnym przejawem dążenia ustawodawcy do
zwiększenia wymagań stawianych profesjonalnym pełnomocnikom procesowym i
wymuszania ich realizacji surowymi sankcjami procesowymi. Wpisuje się on w ciąg
nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego, których wynikiem jest m.in.
wprowadzenie art. 3701 i art. 1302 § 3 k.p.c.; jego umieszczenie wśród przepisów o
postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych wyraża wolę rygorystycznego
uregulowania procedury w tej kategorii spraw dla zagwarantowania szybkości i
sprawności postępowania.
Artykuł 4798a k.p.c. zawiera regulację modyfikującą na potrzeby postępowania
gospodarczego ogólne, wynikające z art. 130 k.p.c., zasady postępowania w
wypadku, gdy pismo procesowe nie dochowuje wymaganych warunków formalnych.
Paragrafy 1-4 tego przepisu określają postępowanie naprawcze w sytuacji, w której
braki uniemożliwiające nadanie sprawie biegu występują w piśmie wszczynającym
postępowanie, natomiast § 5 k.p.c. odnosi się do złożonych w postępowaniu przed
sądem pierwszej instancji innych pism procesowych, niemogących otrzymać
prawidłowego biegu wskutek braków formalnych. Takie pisma, wniesione przez
stronę reprezentowaną przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego
lub Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa, podlegają zwrotowi bez wzywania do
ich poprawienia lub uzupełnienia, a sprzeciw od wyroku zaocznego, zarzuty od
nakazu zapłaty oraz sprzeciw od nakazu zapłaty sąd odrzuca.
W tej sytuacji trzeba rozważyć, czy do wymagań formalnych sprzeciwu od
nakazu zapłaty, złożonego w postępowaniu upominawczym w imieniu osoby
prawnej przez pełnomocnika będącego radcą prawnym, zaliczyć należy, poza
dołączeniem pełnomocnictwa procesowego dla tego pełnomocnika, także
dokumentu wykazującego, że pełnomocnictwa udzieliła osoba do tego uprawniona.
W orzecznictwie utrwaliło się stanowisko, że pełnomocnik procesowy
reprezentujący osobę prawną zobowiązany jest do przedłożenia przy pierwszej
dokonywanej czynności nie tylko swojego pełnomocnictwa, lecz także dokumentu
wykazującego umocowanie organu osoby prawnej udzielającego tego
pełnomocnictwa. Jeśli czynność tę stanowi złożenie pisma procesowego,
dołączenie wymienionych dokumentów uznawane jest za jeden z warunków
formalnych, które muszą zostać spełnione, by pismu można nadać prawidłowy bieg.
Pogląd ten wyrażany jest zarówno na gruncie przepisów przewidujących możliwość
usunięcia braków formalnych pisma w drodze postępowania naprawczego, jak i
regulacji szczególnych, nakazujących zwrot pisma bez wzywania do jego
uzupełnienia (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 1937 r., C I
2382/36, Zb. Urz. 1938, poz. 282, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14
stycznia 2000 r., I CKN 345/98, OSNC 2000, nr 7-8, poz. 140, oraz uchwały Sądu
Najwyższego z dnia 27 listopada 2003 r., III CZP 74/03, OSNC 2005, nr 1, poz. 6, z
dnia 19 maja 2004 r., III CZP 21/04, OSNC 2005, nr 7-8, poz. 118, oraz z dnia 30
marca 2006 r., III CZP 14/06, OSNC 2006, nr 10, poz. 165) (...).
Wszystkie powołane orzeczenia akceptowały stanowisko, że warunek
formalny przewidziany w art. 126 § 3 k.p.c., polegający na obowiązku dołączenia
pełnomocnictwa do pisma procesowego wnoszonego przez pełnomocnika, należy
rozumieć nie jako obowiązek przedłożenia pełnomocnictwa procesowego, lecz jako
obowiązek przedłożenia dokumentów, które łącznie pozwalają stwierdzić, że
pełnomocnictwo zostało udzielone przez mocodawcę, którego pełnomocnik
reprezentuje. Takie rozumienie wymagania przewidzianego w art. 126 § 3 k.p.c.
wzmacnia treść art. 89 § 1 k.p.c., w którym wyraźnie nałożony został na
pełnomocnika obowiązek dołączenia do akt przy pierwszej czynności procesowej
pełnomocnictwa z podpisem mocodawcy. (...) Zakres badania warunków
formalnych pisma procesowego pod kątem realizacji wymagań przewidzianych w
art. 126 § 3 w związku z art. 89 § 1 k.p.c. obejmuje zatem także kontrolę, czy z
treści złożonego pełnomocnictwa wynika umocowanie do działania za mocodawcę.
Podstawy obowiązku dołączenia do pełnomocnictwa dokumentów potwierdzających
przymiot tzw. piastuna organu osoby udzielającej tego pełnomocnictwa nie należy
więc poszukiwać w art. 68 k.p.c., lecz w art. 89 § 1 k.p.c.
W sytuacji, w której pełnomocnik musi wylegitymować się pełnomocnictwem z
podpisem mocodawcy wobec sądu (przewodniczącego), nie znajduje zastosowania
art. 129 k.p.c. Przepis ten wprawdzie nie zawiera ograniczeń co do dokumentów,
które mogą być udostępnione we wskazany w nim sposób, jednak z jego treści
wynika, że są to dokumenty podlegające badaniu na dalszym etapie postępowania,
skoro składane mają być w oryginale na żądanie strony przeciwnej i wystarczające
jest ich złożenie przed pierwszą rozprawą. Oczywiste jest, że strona przeciwna
może zgłosić takie żądanie dopiero po nadaniu biegu pismu, a więc po pozytywnym
wyniku przeprowadzonej przez sąd (przewodniczącego) kontroli warunków
formalnych pisma, w tym - umocowania składającego to pismo pełnomocnika. (...)
Sposób wykazania umocowania przez mocodawcę nie stanowi dla
profesjonalnego pełnomocnika trudności, zwłaszcza że deklaratywny charakter
wpisu członków organów osoby prawnej do Krajowego Rejestru Sądowego pozwala
na posłużenie się w celach dowodowych nie tylko odpisem z tego rejestru, ale także
innymi, łatwiej dostępnymi dla strony dokumentami. Oprócz zatem odpisu z rejestru,
mającego walor dokumentu urzędowego, mogą to być także dokumenty prywatne -
w wypadku osób prawnych np. odpis aktu określającego skład organów i zasady
reprezentacji. Możliwość przedstawienia takich dokumentów, które powinny
znajdować się w siedzibie osoby prawnej, nie nastręcza trudności, które mogłyby
się wiązać z terminowym uzyskaniem odpisu z rejestru. Jeżeli natomiast
pełnomocnik woli posłużyć się odpisem z rejestru, może to uczynić posługując się
dokumentem sporządzonym niekoniecznie w dniu udzielania mu pełnomocnictwa
(por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2007 r., III CZP 92/07 (OSNC
2008, nr 11, poz. 126) (...).
W sprawie niniejszej pojawia się jeszcze kwestia, czy i jaki wpływ na
dopuszczalność zastosowania rygoru odrzucenia sprzeciwu mają inne czynności
sądu, podjęte wbrew zakazom z art. 4798a § 5 zdanie pierwsze k.p.c., tj. wezwanie
strony o uzupełnienie braku formalnego i - po wykonaniu tego wezwania - nadanie
biegu sprawie. (...) Zagadnienie, czy w ten sposób następczo wyłączona została
możliwość odrzucenia sprzeciwu nie stanowiło jednak przedmiotu przedstawionego
zagadnienia prawnego, Sąd Okręgowy przyjął bowiem, że czynności te były błędne
i nie mogły uchylić konieczności zastosowania rygoru przewidzianego art. 4798a § 5
k.p.c., po uznaniu, że sprzeciw był dotknięty wadą formalną uniemożliwiającą
nadanie mu biegu. (...)
Z tych względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę, jak wyżej.