POSTANOWIENIE Z DNIA 17 SIERPNIA 2006 R.
( WZ 30/06 )


W sytuacji ustanowienia w sprawie karnej przez stronę najpierw jednego,
a następnie dalszych kolejno po sobie umocowanych pełnomocników, do
uzasadnionych wydatków w rozumieniu art. 616 § 1 pkt 2 k.p.k. nie zalicza się
tych poniesionych na ustanowienie dalszych pełnomocników, jeżeli rozwiązanie
umowy o świadczenie pomocy prawnej nastąpiło z przyczyn leżących po stronie
udzielającej pełnomocnictwa, a to nierzetelności strony wobec pełnomocnika
albo rezygnacji przez stronę z pełnomocnika z przyczyn natury subiektywnej.
Zatem w tak określonej sytuacji, uzasadnionym wydatkiem będzie koszt
ustanowienia jednego pełnomocnika w sprawie.

Przewodniczący : Sędzia SN Jerzy Steckiewicz

Sędziowie SN : Antoni Kapłon
Marek Pietruszyński (sprawozdawca)
Prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej płk Wojciech Marcinkowski
Sąd Najwyższy w sprawie ppłk. rez. Krzysztofa Z., skazanego za popełnienie
przestępstwa określonego w art. 207 § 1 k.k. i innych, po rozpoznaniu w Izbie
Wojskowej na posiedzeniu w dniu 17 sierpnia 2006 r. zażalenia obrońcy
skazanego i skazanego na postanowienie Wojskowego Sądu Okręgowego
w W. z dnia 12 czerwca 2006 r. w przedmiocie kosztów procesu, po
wysłuchaniu wniosku prokuratora oraz skazanego,
uchylił zaskarżone postanowienie w części dotyczącej ustalenia wysokości
wydatków Skarbu Państwa i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania
Wojskowemu Sądowi Okręgowemu w W., a w pozostałym zakresie zaskarżone
postanowienie utrzymał w mocy ( ... )


U Z A S A D N I E N I E


Ppłk rez. Krzysztof Z. wyrokiem Wojskowego Sądu Okręgowego
w W. z dnia 21 grudnia 2005 r., został skazany za popełnienie przestępstwa
określonego w art. 207 § 1 k.k. w zb. z art. 157 § 2 k.k. na karę 3 miesięcy
pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawieszono na okres
próby dwóch lat, zasądzając od skazanego zwrot kosztów sądowych na rzecz
Skarbu Państwa.

Wyrok ten zaskarżony został apelacjami przez obrońcę skazanego
i prokuratora. Sąd Najwyższy - Izba Wojskowa wyrokiem z dnia 26 kwietnia
2006 r., zmienił zaskarżony wyrok i uznał skazanego za winnego popełnienia
przestępstwa określonego w art. 207 § 1 k.k. i wymierzył za to karę 3 miesięcy
pozbawienia wolności oraz za winnego popełnienia przestępstwa
przewidzianego w art. 157 § 3 k.k. w zw. z art. 157 § 1 k.k. i orzekł za to karę 3
miesięcy pozbawienia wolności. Jako karę łączną wymierzono karę 3 miesięcy
pozbawienia wolności i wykonanie jej warunkowo zawieszono na okres próby
dwóch lat, obciążając skazanego kosztami sądowymi postępowania
odwoławczego.

Wojskowy Sąd Okręgowy w W. postanowieniem z dnia 12 czerwca
2006r., wobec niezamieszczenia w wyrokach rozstrzygnięć o wydatkach
postępowania karnego poniesionych przez Skarb Państwa oraz wydatkach
poniesionych na rzecz oskarżyciela posiłkowego, ustalił wysokość wydatków
Skarbu Państwa w związku z zakończonym postępowaniem karnym na kwotę
5.529,96 zł oraz wysokość wydatków na rzecz oskarżyciela posiłkowego na
kwotę 11.284,00 zł. W uzasadnieniu postanowienia sąd stwierdził, że kwota
5.529,96 zł to należne Skarbowi Państwa koszty procesu, uwzględniające oprócz
wydatków postępowania przygotowawczego (228,20 zł), wydatki postępowania
sądowego w wysokości 5.241,76 zł (opinie biegłych, zwrot należności świadka,
zwrot kosztów badań, ryczałt za doręczenia) i opłata.

Na to postanowienie zażalenie wnieśli obrońca skazanego i skazany.

Obrońca skazanego zarzucił rozstrzygnięciu brak określenia wysokości
poszczególnych wydatków składających się na ogólną sumę ustalonych
wydatków Skarbu Państwa, związanych z zakończonym postępowaniem
karnym, co uniemożliwia zbadanie zasadności ustaleń dokonanych przez sąd.
Zarzucił również, że wobec ostatecznego rozstrzygnięcia, uznającego skazanego
za winnego popełnienia czynu określonego w art. 157 § 3 k.k., a więc
o mniejszej szkodliwości, zmniejszeniu powinna ulec wysokość kosztów
procesu, które obciążają skazanego. Skarżący podniósł również, że sąd nie
rozważył, iż rachunek za badania audiometryczne nie został wystawiony na
rzecz oskarżycielki posiłkowej. Zarzucił nadto, że brak było podstaw, aby sąd
zobowiązał skazanego do ponoszenia wszystkich wydatków związanych
z ustanowieniem kolejnych pełnomocników oskarżycielki posiłkowej.

W konkluzji wniósł o uchylenie postanowienia i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Skazany zarzucił orzeczeniu, podobnie jak jego obrońca, brak określenia
wysokości poszczególnych wydatków, uwzględnionych w końcowej sumie
wydatków poniesionych przez Skarb Państwa, co uniemożliwiło kontrolę
zasadności takiego rozstrzygnięcia. Nadto wniósł o zwolnienie go od zapłaty
części kosztów postępowania za pierwszą instancję, a to z uwagi na brak
rozstrzygnięcia w przedmiocie tych kosztów w orzeczeniu Sądu pierwszej
instancji.

Na podstawie tych okoliczności wniósł o uchylenie zaskarżonego
postanowienia.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Sąd odwoławczy prowadząc kontrolę, na skutek wniesionego zażalenia,
rozstrzygnięcia uzupełniającego w przedmiocie kosztów procesu, bada
prawidłowość orzeczenia pod względem rachunkowym i formalnym, ale także
może dokonać sprawdzenia zasadności określonych wpłat dokonanych w toku
postępowania sądowego (uchwała SN z dnia 17 września 1997 r., I KZP 18/97,
OSNKW 1997, z. 11-12, poz. 91). Ustalenie przez Sąd pierwszej instancji
wysokości wydatków, poniesionych przez Skarb Państwa w toku postępowania
karnego przez wskazanie ogólnej sumy wszystkich wydatków, bez określenia
poszczególnych wydatków (poza wydatkami postępowania przygotowawczego)
składających się na tę sumę i powiązania ich z konkretnymi czynnościami
procesowymi, czyni niemożliwym przeprowadzenie kontroli poprawności
rozstrzygnięcia sądu. Treść orzeczenia nie daje również podstawy do
rozstrzygnięcia zarzutów, dotyczących zasadności zaliczenia wskazanych
wydatków do kosztów sądowych.

Z tych względów, uznając zasadność zarzutów zażaleń, należało uchylić
zaskarżone orzeczenie w części dotyczącej ustalenia wydatków Skarbu Państwa
i sprawę przekazać, w tym zakresie, do ponownego rozpoznania sądowi
pierwszej instancji.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy sąd powinien dokonać
szczegółowego ustalenia wydatków poniesionych przez Skarb Państwa
w postępowaniu karnym.

Rozważając kolejny zarzut zażalenia obrońcy skazanego Sąd Najwyższy
pragnie wskazać, że przepis art. 616 § 1 pkt 2 k.p.k. statuuje zasadę, że
uzasadnionym wydatkiem, wchodzącym w skład kosztów procesu, jest ten
związany z ustanowieniem w sprawie jednego pełnomocnika. Wykładnia
gramatyczna tego przepisu prowadzi do wniosku, że liczebnik użyty w jego
treści wskazuje nie to, ilu pełnomocników może strona ustanowić w sprawie,
gdyż to określa art. 88 § 1 w zw. z art. 77 k.p.k., ale za ustanowienie ilu może
oczekiwać zwrotu wydatków, w przypadku określonego zakończenia procesu
karnego. Zatem w sytuacji ustanowienia przez stronę w sprawie równocześnie
trzech pełnomocników, za uzasadniony wydatek zostanie uznany ten,
poniesiony na ustanowienie jednego pełnomocnika.

Jakie jednak zająć stanowisko w przedmiocie wydatków poniesionych
przez stronę na ustanowienie w sprawie, nie równocześnie, a w kolejności
więcej niż jednego pełnomocnika? Czy uznać, że wydatki poniesione na
ustanowienie wszystkich pełnomocników procesowych wchodzą w skład
kosztów procesu, czy też uznać, że tylko wydatki wyłożone na ustanowienie
jednego pełnomocnika zaliczyć należy do tych kosztów. Interpretacja
gramatyczna przepisu §1 pkt 2 art. 616 k.p.k. prowadzi do stwierdzenia, że do
uzasadnionych wydatków strony, wchodzących w skład kosztów procesu, należą
wydatki poniesione przez stronę na ustanowienie w sprawie wszystkich
kolejnych pełnomocników, gdyż każdy z nich, na określonym etapie
postępowania
karnego,
był
ustanowiony
jedynym
pełnomocnikiem
procesowym. Z treści uzasadnienia orzeczenia wynika, że taką interpretację
przyjął Sąd pierwszej instancji. Inna interpretacja nawiązująca do celu
analizowanego przepisu, limitującego wysokość wydatków, wchodzących
w skład kosztów procesu, daje podstawę do uznania za uzasadnione tylko
wydatki poniesione na ustanowienie w sprawie jednego pełnomocnika, nawet
gdyby w sprawie ustanowiony został, nie równocześnie, a kolejno więcej niż
jeden pełnomocnik.

Jednak te obie interpretacje oderwane od unormowań, przewidzianych
w procesie cywilnym, dotyczących zwrotu kosztów procesu (w tym wydatków
poniesionych na wynagrodzenie adwokata), które po myśli art. 89 k.p.k.
należało odpowiednio uwzględnić w kwestiach dotyczących pełnomocnika
ustanowionego w sprawie karnej, nie mogą być uznane za w pełni trafne.

Zgodnie z treścią art. 98 § 1 k.p.c. - strona przegrywająca sprawę
obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do
celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Do niezbędnych
kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się m.in.
wynagrodzenie i wydatki jednego adwokata (art. 98 § 3 k.p.c.). Zatem koszty
wynikające z równoczesnego umocowania w sprawie kilku adwokatów, z uwagi
na zawiłość sprawy, czy z innych przyczyn, będą z reguły uznane za niezbędne
tylko w granicach wydatków poniesionych na jednego adwokata (W. Siedlecki,
Zarys postępowania cywilnego, Warszawa 1966 r., s. 180). Natomiast koszty
dalszych, kolejno po sobie umocowanych pełnomocników nie mogą być uznane
za niezbędne, jeżeli adwokat zrezygnował z pełnomocnictwa ze względu na
nierzetelne działanie strony, albo jeżeli strona zrezygnowała z poprzedniego
pełnomocnika z przyczyn natury subiektywnej (por. T. Bukowski,
Rozstrzyganie o kosztach procesu cywilnego, Warszawa 1971 r., s. 100-101 i T.
Ereciński, J. Gudowski, M. Jędrzejewska, Komentarz do kodeksu postępowania
cywilnego, tom I, Warszawa 2003 r., s. 257). Uwzględniając - po myśli art. 89
k.p.k. - istniejące na gruncie procesu cywilnego unormowania i interpretacje,
w zakresie zaliczania wydatków poniesionych na pełnomocnika procesowego do
kosztów procesu stwierdzić należało, że w sytuacji ustanowienia w sprawie
karnej jednego, a następnie dalszych kolejno po sobie umocowanych
pełnomocników, do uzasadnionych wydatków w rozumieniu § 1 pkt 2 art. 616
k.p.k. nie zostaną zaliczone te poniesione na ustanowienie w sprawie dalszych
pełnomocników wtedy, gdy rozwiązanie umowy o świadczenie pomocy prawnej
nastąpiło z przyczyn leżących po stronie osoby udzielającej pełnomocnictwa,
a to nierzetelności strony wobec pełnomocnika albo rezygnacji przez stronę
z pełnomocnika z przyczyny natury subiektywnej. Zatem w tak określonej
sytuacji, uzasadnionym wydatkiem będzie koszt ustanowienia jednego
pełnomocnika w sprawie. Wysokość wydatków określona jest przez umowę
pełnomocnika ze stroną. Jeżeli należności te mieszczą się w granicach
obowiązujących stawek (aktualnie określa je rozporządzenie Ministra
Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności
adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej
pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.), to
poniesione na ten cel wydatki przez stronę należy uznać za ,, uzasadnione ".

W braku umowy sąd powinien określić wysokość wynagrodzenia
adwokata, uwzględniając charakter i stopień zawiłości sprawy oraz wymagany
nakład pracy ( orzeczenie SN z dnia 31 marca 1955 r., I CZ 316/54, OSN 1955,
nr 4, poz. 89 i orzeczenie SN z dnia 25 stycznia 1978 r., II CZ 122/77, OSPiKA
1979, nr 4, poz. 73 ).

Przyjęcie przez Sąd Najwyższy innego stanowiska, niż w orzeczeniu sądu
pierwszej instancji, co do określenia uzasadnionych wydatków strony,
wchodzących w skład kosztów procesu, a więc podzielenie w części zarzutu
środka odwoławczego, nie spowodowało konieczności zmiany wysokości
wydatków określonych w tym orzeczeniu. Uwzględniając okoliczności sprawy,
w tym również jej charakter, znaczną długotrwałość procesu, należało uznać za
uzasadnione wydatki strony poniesione na ustanowienie reprezentacji
procesowej.

Co do wniosku o częściowe zwolnienie od ponoszenia kosztów procesu
stwierdzić należało, że to w jakiej wysokości skazany ma ponosić koszty
sądowe, rozstrzygnięte zostało w orzeczeniach sądów obu instancji i to ustalenie
jest dla skazanego wiążące. Gdyby skazany nie był w stanie zapłacić ustalonych
kosztów sądowych to może ubiegać się odrębnie o ich odroczenie, rozłożenie na
raty bądź umorzenie.

Zwolnienie skazanego od ponoszenia kosztów sądowych tego
postępowania odwoławczego uzasadnione było jego sytuacją materialną.

Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w postanowieniu.