POSTANOWIENIE Z DNIA 10 MAJA 2001 R.
( WKN 9/01 )


Żołnierz, który po wyznaczeniu do służby lub będąc w służbie,
o jakiej mowa w art. 357 § 1 k.k., wbrew zakazowi przewidzianemu w art. 43
ust. 3 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i
przeciwdziałaniu alkoholizmowi ( Dz. U. Nr 35, poz. 230 ze zm. ), spożywa
napoje alkoholowe na terenie jednostki wojskowej i w następstwie tego wprawia
się w stan nietrzeźwości, popełnia jeden czyn, który powinien być
kwalifikowany wyłącznie jako przestępstwo określone w art. 357 § 1 k.k.

Przewodniczący : Sędzia SN płk S. Kosmal ( sprawozdawca )

Sędziowie SN : płk M. Buliński, płk Z. Stefaniak

Prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej : ppłk J. Żak
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 10 maja 2001 r. sprawy Jacka L.,
skazanego za popełnienie przestępstwa określonego w art. 357 § 1 k.k.,
z powodu kasacji wniesionej przez Naczelnego Prokuratora Wojskowego na
niekorzyść skazanego, od wyroku Wojskowego Sądu Okręgowego w W. z dnia
5 października 2000 r., zmieniającego wyrok Wojskowego Sądu
Garnizonowego w W. z dnia 11 lipca 2000 r.

o d d a l i ł kasację, ( ... )
U z a s a d n i e n i e

Jacek L. oskarżony został o to, że :
1) ,, w dniu 23 stycznia 2000 r. pełniąc służbę patrolową w składzie
pododdziału alarmowego JW. w K., do pełnienia której wyznaczony został
rozkazem dowódcy kompanii pomiarowej Nr 15/2000 z dnia 21 stycznia 2000 r.
pomiędzy godz. 1900 a 2000 wprawił się w stan nietrzeźwości - 1, 1 promille
alkoholu w wydychanym powietrzu - tj. o popełnienie przestępstwa z art. 357 §
1 k.k.
2) w dniu 23 stycznia 2000 r. pomiędzy godz. 1900 a 2000 na terenie JW. w K.,
działając wbrew zakazom określonym w art. 14 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia
26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu
alkoholizmowi, spożywał alkohol w postaci tzw. wiśniówki - tj. o popełnienie
wykroczenia z art. 43 ust. 3 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o
wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi ( Dz. U. z 1982 r.
Nr 35, poz. 230 z późn. zm. ).

Wojskowy Sąd Garnizonowy w W. wyrokiem z dnia 11 lipca 2000 r.
uznał Jacka L. za winnego popełnienia przestępstwa opisanego w pkt 1 aktu
oskarżenia i za to na zasadzie art. 357 § 1 k.k. skazał go na karę 3 miesięcy
pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawiesił na okres próby
wynoszący 3 lata, oddając go w tym czasie pod dozór kuratora sądowego, a
ponadto na zasadzie art. 414 § 1 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 11 k.p.k. umorzył
postępowanie karne o wykroczenie opisane w pkt 2 aktu oskarżenia.

Apelację od powyższego wyroku, na niekorzyść oskarżonego wniósł
prokurator, który podnosząc zarzut obrazy prawa materialnego przez
niezastosowanie art. 10 § 1 k.w. i uznanie, że zarzucone oskarżonemu
wykroczenie stanowi współukarany czyn uprzedni w stosunku do przestępstwa z
art. 357 § 1 k.k. i w konsekwencji bezpodstawne umorzenie postępowania o
wykroczenie, domagał się na tej podstawie uchylenia zaskarżonego wyroku i
przekazania sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Wojskowy Sąd Okręgowy w W. zaskarżony wyrok zmienił przez
uchylenie rozstrzygnięcia o umorzeniu postępowania o czyn z art. 43 ust. 3
ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości ..., przy
przyjęciu, że przypisane oskarżonemu zachowania stanowią jeden czyn.

Od tego ostatniego wyroku, na zasadzie art. 521 w zw. z art. 657 k.p.k.
wniósł kasację, na niekorzyść oskarżonego, Naczelny Prokurator Wojskowy.

Wyrokowi temu zarzucił rażące naruszenie prawa materialnego
polegające na niesłusznym przyjęciu, że ,, skazanemu nie należy przypisywać
dokonania wykroczenia o jakim mowa w art. 43 ust. 3 ustawy z dnia 26
października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości ... i w związku z tym wnosił o
uchylenie obu zaskarżonych wyroków i przekazanie sprawy Wojskowemu
Sądowi Garnizonowemu w W. do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje :

Kasacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Słusznie bowiem sąd drugiej instancji uznał, czego nie kwestionuje sam
skarżący, że zdarzenie polegające na tym, iż Jacek L. spożywając alkohol na
terenie jednostki wojskowej i wprawiając się w stan nietrzeźwości w czasie
pełnienia służby patrolowej w składzie pododdziału alarmowego JW. w K.
dopuścił się jednego czynu.

Wprawdzie Wojskowy Sąd Okręgowy w W. popełnił błąd przez to, że
uchylając rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji w części umarzającej
postępowanie karne za wykroczenie, nie dokonał jednocześnie prawidłowego
opisu czynu, który w konsekwencji przypisał oskarżonemu, ale słusznie przyjął,
że zarzucone Jackowi L. dwa czyny należało potraktować jako jeden, który
wyczerpuje jednocześnie znamiona przestępstwa określonego w art. 357 § 1 k.k.
i znamiona wykroczenia określonego w art. 43 ust. 3 ustawy z dnia 26
października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości ..., przy czym winien on być
zakwalifikowany wyłącznie z art. 357 § 1 k.k.

Autor kasacji kwestionując taki pogląd sądu drugiej instancji podnosił
przede wszystkim, że między cytowanymi wyżej przepisami zachodzi
wprawdzie stosunek krzyżowania, ale dyspozycja przestępstwa nie obejmuje
całkowicie dyspozycji wykroczenia, co w konsekwencji wyklucza możliwość
przyjęcia tzw. zasady konsumpcji wykroczenia przez przestępstwo i
zakwalifikowania czynu oskarżonego jedynie z art. 357 § 1 k.k.

Skarżący wywodził także, że przepis art. 357 § 1 k.k. penalizuje skutek
w postaci wprawiania się w stan nietrzeźwości żołnierza wyznaczonego do
pełnienia służby lub będącego w służbie szczególnej, zaś przepis art. 43 ust. 3
ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości ... nakłada
jedynie sankcję za formalne naruszenie przepisu o spożywaniu napojów
alkoholowych, które wcale nie musi być powiązane z zaistnieniem skutku
w postaci stanu nietrzeźwości. Zdaniem skarżącego, pola penalizacji opisane
w cytowanych wyżej przepisach nie pokrywają się zatem całkowicie, co
powoduje, że zarzucany oskarżonemu czyn winien być zakwalifikowany
zarówno z art. 357 § 1 k.k., jak i art. 43 ust. 3 ustawy z dnia 26 października
1982 r. o wychowaniu w trzeźwości ...

Z zaprezentowanym wyżej poglądem skarżącego nie można się zgodzić.

W doktrynie prawa karnego ( por. K. Buchała, A. Zoll - Kodeks karny,
Część ogólna - Komentarz, tom I, Kraków 2000 r., str. 121 oraz A. Wąsek -
Kodeks karny. Komentarz, tom I, Gdańsk 1999 r., str. 157 - 170 ) przyjmuje się,
że pomijalny zbieg przepisów ustawy występuje wówczas, gdy ten sam czyn
( jeden czyn ) realizuje jednocześnie znamiona kilku typów czynów
zabronionych i pomiędzy zakresami typów tych czynów zachodzi stosunek
krzyżowania, przy czym stosunek merytoryczny pozostających w zbiegu typów
jest taki, że zakwalifikowanie czynu tylko z jednego przepisu oddaje jego całą
zawartość kryminalną.

Decyzja sądu, który z krzyżujących się przepisów ma być zastosowany
powinna być rozstrzygana w oparciu o reguły wyłączania wielości ocen
wynikających z zasady subsydiarności bądź zasady konsumpcji.

Ta ostatnia zasada wchodzi w grę wtedy, gdy przepis który traktujemy
jako konsumujący, jest skonstruowany w ten sposób, że w realizację jego
znamion wkalkulowano w zasadzie te elementy decydujące o ładunku
społecznej szkodliwości, które wiążą się z realizacją znamion typu, który
podlega skonsumowaniu, albo nawet jeszcze szerzej, kryminalna zawartość
wiążąca się ze znamionami typu , który podlega skonsumowaniu jest już
uwzględniona w sankcji przewidzianej za typ, który konsumuje, wobec czego
nie należy w kwalifikacji prawnej czynu tego odzwierciedlać.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy stwierdzić
trzeba, że w odniesieniu do czynu, który przypisano Jackowi L. mamy do
czynienia z regułami wynikającymi z zastosowania zasady konsumpcji.

Słusznie wszakże w zaskarżonym wyroku podkreślono, że jednym ze
sposobów wprawiania się człowieka w stan nietrzeźwości jest spożywanie przez
niego napojów alkoholowych.
Prowadzi to do tego, że żołnierz zanim wprowadzi się w stan nietrzeźwości,
który jest warunkiem sine qua non odpowiedzialności karnej za przestępstwo
określone w art. 357 § 1 k.k. - jeżeli nie wchodzi w rachubę inny sposób
działania - musi spożywać napoje alkoholowe, obojętnie czy w miejscu
dozwolonym, czy też niedozwolonym przez prawo. W tym drugim wypadku
będzie to złamanie zakazu picia alkoholu na terenie jednostki wojskowej.

Naruszenie wspomnianego zakazu picia alkoholu na terenie jednostki
wojskowej jest niewątpliwie czynnością wkalkulowaną w bardziej
niebezpieczną społecznie czynność polegającą na naruszeniu zakazu wprawiania
się w stan nietrzeźwości w czasie pełnienia służby.

Stosowanie zasady konsumpcji przy pomijalnym zbiegu przepisów
ustawy wynikać powinno właśnie z tego, że przepis traktowany jako
konsumujący jest skonstruowany w ten sposób, że w jego realizację
wkalkulowany jest zakaz stanowiący istotę przepisu konsumowanego.

Pogląd ten wydaje się też aprobować autor kasacji, który twierdzi przecież
w swojej skardze, że z zasadą konsumpcji mamy do czynienia wtedy, gdy czyn
wyczerpujący znamiona wykroczenia jest przyczyną wystąpienia zakazanego
skutku przestępnego ( cytat z kasacji na stronie 5 ).

Skoro tak, to również zgodzić się trzeba z tym, że w niniejszej sprawie
czynność wyczerpująca znamiona wykroczenia, a polegająca na spożywaniu
przez oskarżonego alkoholu na terenie jednostki wojskowej była niewątpliwie
przyczyną wystąpienia zakazanego skutku w postaci wprawienia się przez niego
w stan nietrzeźwości na służbie szczególnej, o której mowa w art. 357 § 1 k.k.

W konsekwencji skarżący nie powinien także podnosić zarzutu
bezpodstawnego pominięcia w kwalifikacji prawnej czynu oskarżonego art. 43
ust. 3 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości ...,
gdyż samo powołanie się na zachodzący w tym wypadku stosunek
,, krzyżowania się " przepisów zarzutu takiego nie uzasadnia. Gdyby bowiem
tego rodzaju stosunek nie istniał nie mogło by być w ogóle mowy o zbiegu
przepisów, także pomijalnym.

Uogólniając powyższe rozważanie należy zatem wyrazić następujący
pogląd prawny.

Żołnierz, który po wyznaczeniu do służby lub będąc w służbie, o jakiej
mowa w art. 357 § 1 k.k., wbrew zakazowi przewidzianemu w art. 43 ust. 3
ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i
przeciwdziałaniu alkoholizmowi ( Dz. U. Nr 35, poz. 230 ze zm. ) spożywa
napoje alkoholowe na terenie jednostki wojskowej i w następstwie tego wprawia
się w stan nietrzeźwości, popełnia jeden czyn, który powinien być
kwalifikowany wyłącznie jako przestępstwo określone w art. 357 § 1 k.k.

Rozstrzygnięcie o kosztach sądowych postępowania kasacyjnego znajduje
dostateczne uzasadnienie w treści art. 636 § 1 k.p.k.