Postanowienie z dnia 18 września 1997 r.
III ZP 27/97


W sprawie o ustalenie obowiązku podlegania rolniczemu ubezpiecze-
niu społecznemu przysługuje kasacja (art. 390 § 1 KPC), a zatem sąd drugiej
instancji nie może przedstawić Sądowi Najwyższemu zagadnienia prawnego.

Przewodniczący SSN: Maria Mańkowska, Sędziowie SN: Zbigniew Myszka
(sprawozdawca), Andrzej Wróbel.

Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Witolda
Bryndy, po rozpoznaniu w dniu 18 września 1997 r. na posiedzeniu niejawnym spra-
wy z wniosku Kazimierza S. przeciwko Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społeczne-
go-Oddziału Regionalnego w J. o ustalenie obowiązku ubezpieczenia, na skutek za-
gadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Rzeszowie postanowieniem z dnia 15 maja 1997 r. [...]

p o s t a n o w i ł:

o d m ó w i ć udzielenia odpowiedzi


U z a s a d n i e n i e

Przedstawione w pytaniu prawnym Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Rzeszowie zagadnienie prawne, budzące poważne wątpli-
wości, powstało na tle następującego stanu faktycznego:
Kazimierz S. prowadzi od śmierci ojca w 1985 r. gospodarstwo rolne o po-
wierzchni 1,63 ha w miejscowości K., gmina H. W okresie od dnia 20 września 1976
r. do dnia 30 listopada 1994 r. był pracownikiem [...] Przedsiębiorstwa Robót Drogo-
wo-Mostowych w J. Od dnia 1 grudnia 1994 r. do dnia 23 marca 1995 r. pobierał za-
siłek chorobowy, a następnie świadczenie rehabilitacyjne od dnia 24 marca 1995 r.
do dnia 18 marca 1996 r. Od dnia 24 czerwca 1996 r. został zarejestrowany w Rejo-
nowym Urzędzie Pracy jako bezrobotny, nabywając prawo do zasiłku szkoleniowego
z tytułu pozostawania bez pracy od dnia 25 czerwca 1996 r.
Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział Regionalny w J. de-
cyzją z dnia 14 października 1996 r. ustaliła podleganie Kazimierza S. ubezpieczeniu
społecznemu rolników od daty zakończenia wykonywania zatrudnienia, tj. od dnia 1
grudnia 1994 r. do nabycia w dniu 24 czerwca 1996 r. prawa do zasiłku szkoleniowe-
go oraz zobowiązała go do opłacenia do dnia 21 listopada 1996 r. składek na
rolnicze ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe, macierzyńskie oraz emerytalno-
rentowe za okres: od IV kwartału 1994 r. do II kwartału 1996 r. Uzasadnienie tej
decyzji wskazywało, że w okresie objętym ustalonym obowiązkiem rolniczego
ubezpieczenia społecznego ubezpieczony nie podlegał innemu ubezpieczeniu
społecznemu, jak również nie miał ustalonego prawa do emerytury lub renty, co
zgodnie z art. 16 ust. 3 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecz-
nym rolników uzasadniało stwierdzenie podlegania rolniczemu ubezpieczeniu spo-
łecznemu i zobowiązanie do opłacenia składki na to ubezpieczenie.
Wyrokiem z dnia 11 grudnia 1996 r. Sąd pierwszej instancji uwzględnił od-
wołanie ubezpieczonego i zmienił w spornym zakresie zaskarżoną decyzję rolni-
czego organu rentowego przez ustalenie ,,iż Kazimierz S. nie podlega ubezpieczeniu
społecznemu rolników i nie ma obowiązku opłacenia składki w okresie od 1 grudnia
1994 r. do 18 marca 1996 r." W motywach orzeczenia Sąd ten wskazał, że zarówno
zasiłek chorobowy, jak i świadczenie rehabilitacyjne są świadczeniami przysługują-
cymi z tytułu zatrudnienia oraz nie tracą tego charakteru po jego ustaniu, a nadto
okresy pobierania tych świadczeń podlegają zaliczeniu jako tzw. okresy nieskład-
kowe przy ustalaniu prawa i wysokości świadczeń emerytalno-rentowych. Okolicz-
ności te stanowiły o korzystaniu przez ubezpieczonego z częściowej ochrony ubez-
pieczeniowej, przez co sporny okres należało kwalifikować jako okres podlegania
innemu ubezpieczeniu społecznemu.
Rozpoznając apelację pozwanej KRUS Sąd Apelacyjny powziął poważną
wątpliwość przedstawioną w zagadnieniu prawnym, wskazując na wynikającą z treści
art. 7 i 16 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników
(Dz. U. z 1993 r., Nr 71, poz. 342 ze zm.), zasadę ustawowego podlegania rolnicze-
mu ubezpieczeniu społecznemu każdego rolnika, którego gospodarstwo rolne obej-
muje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego. Wyjątki od tej zasady
obejmują rolnika, który równocześnie podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu
lub ma ustalone prawa do emerytury lub renty. Tymczasem w spornym okresie
Kazimierz S. nie pozostawał po dniu 30 listopada 1994 r. w zatrudnieniu, przeto na
podstawie art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu
ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 1989 r. Nr 25, poz. 137 ze zm.) wygasł jego pra-
cowniczy stosunek ubezpieczenia społecznego, równocześnie nie był on uprawniony
do emerytury lub renty.
Również zawarta w art. 6 pkt 13 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. - legalna
definicja uznaje za podlegającą innemu ubezpieczeniu społecznemu jedynie osobę
będącą pracownikiem zatrudnionym w wymiarze czasu nie niższym niż połowa wy-
miaru obowiązującego w danym zawodzie albo objętą innym przepisami o ubezpie-
czeniu społecznym lub o zaopatrzeniu emerytalnym, czego w ocenie Sądu Apelacyj-
nego nie można odnieść do sytuacji ubezpieczonego. Z powyższych względów
można by wyprowadzić podleganie ubezpieczonego z mocy ustawy rolniczemu
ubezpieczeniu społecznemu.
Z drugiej strony Sąd Apelacyjny wskazał, że nabycie uprawnień do zasiłku
chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego po ustaniu zatrudnienia przedłuża
ochronę ubezpieczeniową byłego pracownika, która wprawdzie nie w pełni mieści się
w legalnym określeniu osoby podlegającej innemu ubezpieczeniu społecznemu wed-
ług ustawowej formuły art. 6 pkt 13 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r., ale nie może
być pomijana, zważywszy że okresy pobierania zasiłku chorobowego i świadczenia
rehabilitacyjnego podlegają uwzględnieniu przy obliczaniu prawa i wysokości świad-
czeń emerytalno-rentowych na zasadach wynikających z treści art. 4 ustawy z dnia
17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emery-
tur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.).

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Zgodnie z treścią art. 390 § 1 KPC Sąd drugiej instancji może przedstawić
Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia budzące poważne wątpliwości zagadnienie
prawne tylko w tej sprawie apelacyjnej, w której nie przysługuje kasacja. Tymczasem
sprawa dotycząca zweryfikowania prawidłowości decyzji rolniczego organu rentowe-
go ustalającej podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników od daty ustania za-
trudnienia ubezpieczonego do dnia nabycia przezeń prawa do zasiłku szkolenio-
wego, była prawidłowo prowadzona jako spór o ustalenie obowiązku podlegania rol-
niczemu ubezpieczeniu społecznemu w okresie korzystania z zasiłku chorobowego i
świadczenia rehabilitacyjnego, przysługującego z tytułu uprzedniego pracowniczego
ubezpieczenia społecznego. Skoro w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych
o ustalenie prawa lub obowiązku prawnego - kasacja przysługuje bez żadnych wyni-
kających z treści art. 393 KPC ograniczeń, przeto zachodziła niedopuszczalność
przedstawienia zagadnienia prawnego w trybie art. 390 § 1 KPC - w sprawie, w której
stronom przysługuje kasacja. Dlatego Sąd Najwyższy odmówił udzielenia odpo-
wiedzi, incydentalnie sygnalizując, że przedstawiony w zagadnieniu prawnym prob-
lem został pozytywnie przesądzony w postępowaniu kasacyjnym w podobnej sprawie
w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 1997 r., II UKN 101/97 (OSNAPiUS
1998 nr 9 poz. 275).

========================================