Postanowienie z dnia 7 maja 2003 r.
III UZP 3/03

Przepis art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadcze-
niach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyń-
stwa (Dz.U. Nr 60, poz. 636 ze zm.) nie ma zastosowania, jeżeli pracownik jest
zatrudniony równocześnie u wielu pracodawców, wobec czego rozwiązanie
stosunku pracy z jednym z nich nie powoduje ustania tytułu ubezpieczenia
chorobowego.

Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Krystyna Bednarczyk
(sprawozdawca), Roman Kuczyński.

Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Jana Szewczy-
ka po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 maja 2003 r. sprawy z wniosku Centrum
Targowego Sp. z o.o. w G. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddzia-
łowi w G. o zasiłek chorobowy, na skutek zagadnienia prawnego przekazanego po-
stanowieniem Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 11 lutego 2003 r. [...]

1. Czy ustanie stosunku pracy u jednego pracodawcy i wynikające z tego
ustanie tytułu ubezpieczenia chorobowego powoduje utratę prawa do zasiłku choro-
bowego w trybie art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadcze-
niach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa
(Dz.U. Nr 60, poz. 636 ze zm.) wobec równoczesnego podlegania obowiązkowi
ubezpieczenia chorobowego z tytułu zatrudnienia u drugiego pracodawcy;
2. w razie negatywnej odpowiedzi na powyższe pytanie:
czy zasiłek chorobowy wypłacony pracownikowi przez pracodawcę na skutek
błędnego ustalenia daty ustania stosunku pracy jest świadczeniem nienależnym w
rozumieniu art. 84 ust. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpie-
czeń społecznych (Dz.U. Nr 137 poz. 887 ze zmianami) ?

p o s t a n o w i ł:

o d m ó w i ć udzielenia odpowiedzi.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku postano-
wieniem z dnia 11 lutego 2003 r. przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnię-
cia następujące zagadnienie prawne: 1) czy ustanie stosunku pracy u jednego pra-
codawcy i wynikające z tego ustanie tytułu ubezpieczenia chorobowego powoduje
utratę prawa do zasiłku chorobowego w trybie art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 25
czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie
choroby i macierzyństwa (Dz.U. Nr 60, poz. 636 ze zm.) wobec równoczesnego
podlegania obowiązkowi ubezpieczenia chorobowego z tytułu zatrudnienia u drugie-
go pracodawcy; 2) w razie negatywnej odpowiedzi na powyższe pytanie - czy zasiłek
chorobowy wypłacony przez pracodawcę na skutek błędnego ustalenia daty ustania
stosunku pracy jest świadczeniem nienależnym w rozumieniu art. 84 ust. 6 ustawy z
dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137,
poz. 887 ze zm.).
Zagadnienie prawne powstało na tle następującego stanu faktycznego. Zainte-
resowany Erazm M. był zatrudniony u wnioskodawcy - Centrum Targowe Spółka z
o.o. w G. od 1 marca 1999 r. do 4 listopada 2000 zł. Przed upływem okresu, na który
została zawarta umowa, pracodawca dokonał kilkakrotnie wypowiedzenia umowy o
pracę. Ostatnie wypowiedzenie nastąpiło 9 października 2000 r. ze skutkiem na
dzień 4 listopada 2000 r. Wyrokiem z dnia 2 marca 2001 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy
w Częstochowie ustalił datę rozwiązania umowy o pracę na 4 listopada 2000 r. Od 9
października 2000 r. zainteresowany miał zwolnienie lekarskie, które złożył u wnio-
skodawcy. Wnioskodawca wypłacał wynagrodzenie od 9 października 2000 r. do 4
listopada 2000 r., następnie od 5 listopada 2000 r. do 28 lutego 2001 r. wypłacał za-
siłek chorobowy, a dalsze zwolnienie lekarskie przekazał Zakładowi Ubezpieczeń
Społecznych. Przed powstaniem niezdolności do pracy zainteresowany podjął pracę
u drugiego pracodawcy, u którego również złożył zwolnienie lekarskie i otrzymywał
zasiłek chorobowy.
Decyzją z dnia 9 sierpnia 2001 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w
G. odmówił zainteresowanemu prawa do zasiłku chorobowego od 5 listopada 2000 r.
do 28 lutego 2001 r. oraz zobowiązał wnioskodawcę do zwrotu wypłaconego zasiłku
w kwocie 10.947, 93 zł. Zakład Ubezpieczeń Społecznych stanął na stanowisku, że
zasiłek chorobowy nie przysługiwał zainteresowanemu na podstawie art. 13 ust. 1
pkt 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpiecze-
nia społecznego z tytułu choroby i macierzyństwa wobec kontynuowania działalności
zarobkowej - zatrudnienia u drugiego pracodawcy.
Na skutek odwołania wnioskodawcy od tej decyzji Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z siedzibą w Gdyni wyrokiem z dnia 27 lutego
2002 r. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał zainteresowanemu prawo do zasiłku
chorobowego za okres od 5 listopada 2000 r. do 28 lutego 2001 r. oraz orzekł, że
wnioskodawca nie jest zobowiązany do zwrotu zasiłku chorobowego. Sąd uznał, że
zainteresowany miał prawo do zasiłku chorobowego, a przepis art. 13 ust. 1 pkt 2
ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i
macierzyństwa stanowiący, że zasiłek chorobowy nie przysługuje za okres po usta-
niu tytułu ubezpieczenia, jeżeli osoba niezdolna do pracy kontynuuje działalność za-
robkową lub podjęła działalność zarobkową, nie ma do niego zastosowania. Pozosta-
wanie w zatrudnieniu w ramach stosunku pracy nie jest działalnością zarobkową w
rozumieniu tego przepisu. Wnioskodawca jako pracodawca prawidłowo wypłacał za-
siłek chorobowy do czasu wydania wyroku przez Sąd Pracy, którym to wyrokiem zo-
stała ustalona data ustania stosunku pracy. Wypłata nastąpiła zgodnie z art. 61 po-
wołanej ustawy. Skoro wypłacone świadczenie nie było świadczeniem nienależnym
w rozumieniu art. 84 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubez-
pieczeń społecznych, wnioskodawca nie ma obowiązku jego zwrotu na podstawie
art. 84 ust. 6 tej ustawy.
Rozpoznając apelację Zakładu Ubezpieczeń Społecznych od tego wyroku Sąd
Apelacyjny w Gdańsku powziął wątpliwość, czy w sprawie może mieć zastosowanie
przepis art. 13 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecz-
nego z tytułu choroby i macierzyństwa określający przypadki, w których nie przysłu-
guje prawo do zasiłku chorobowego po ustaniu tytułu ubezpieczenia. Wystąpiła bo-
wiem sytuacja, w której pracownik po ustaniu ubezpieczenia z tytułu zatrudnienia w
jednym zakładzie pracy był nadal ubezpieczony z tytułu zatrudnienia w drugim zakła-
dzie pracy. W takiej sytuacji nie podlega on szczególnej regulacji zawartej w art. 7
ustawy, przewidującej w określonych sytuacjach prawo do zasiłku chorobowego oso-
bie nie podlegającej ubezpieczeniu chorobowemu. Prawo do zasiłku przysługuje mu
na podstawie art. 6 z tytułu zatrudnienia u drugiego pracodawcy. Tylko z tego ostat-
niego tytułu przysługiwał mu zasiłek chorobowy, natomiast pracodawca, u którego
stosunek pracy ustał, nie powinien wypłacać zasiłku. Taki pogląd znajduje uzasad-
nienie w treści uchwały Sądu Najwyższego z dnia 30 sierpnia 2001 r., III ZP 11/01
(OSNAPiUS 2002 r. nr 1, poz. 18). Inne stanowisko zajął Sąd Apelacyjny w Katowi-
cach w uzasadnieniu wyroku z dnia 21 stycznia 2003 r. [...], stwierdzając, że konty-
nuowanie zatrudnienia na podstawie umowy o pracę należy uznać za kontynuowanie
działalności zarobkowej w rozumieniu art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy o świadczeniach
pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa niezależ-
nie od tego, czy ubezpieczony świadczył pracę, czy też był nieobecny w pracy z po-
wodu choroby, czy otrzymywał wynagrodzenie za pracę czy też zasiłek chorobowy.
Jednakże przepis ten ma zastosowanie tylko wówczas, gdy niezdolność do pracy po-
wstała po ustaniu zatrudnienia. Taki pogląd wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia
6 lutego 2000 r., III ZP 31/00 i w uchwale z dnia 29 maja 2001 r., III ZP 8/01
(OSNAPiUS 2001 r. nr 16, poz. 517). Powstanie niezdolności do pracy w okresie za-
trudnienia rodzi prawo do zasiłku chorobowego na podstawie art. 6 ust. 1 w związku
z art. 4 ust. 1 ustawy. Pracownicy zatrudnieni w kilku miejscach pracy podlegają
ubezpieczeniu z tytułu każdego zatrudnienia. Opłacanie składki na ubezpieczenie
społeczne przez każdego z pracodawców uzasadnia wypłatę zasiłku z każdego
ubezpieczenia osobno.
Druga wątpliwość występuje na tle zastosowania art. 84 ust. 6 ustawy o sys-
temie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 84 ust. 2 pkt 2 tej ustawy, który to
przepis zawiera element zawinienia. Wątpliwości te dotyczą sytuacji, w której data
ustania stosunku pracy była sporna.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Pierwsze zagadnienie prawne zostało przedstawione wadliwie, gdyż w samym
pytaniu występuje sprzeczność. Pytanie dotyczy zastosowania przepisu regulującego
kwestię uprawnień do zasiłku chorobowego po ustaniu tytułu ubezpieczenia choro-
bowego, a odnosi się do sytuacji, w której pracownik podlega ubezpieczeniu choro-
bowemu z tytułu zatrudnienia z tym, że drugie wykonywane równocześnie u innego
pracodawcy zatrudnienie ustało. W opisanej sytuacji nie można mówić o ustaniu ty-
tułu ubezpieczenia chorobowego. Definicja tytułu ubezpieczenia chorobowego za-
warta jest w art. 3 pkt 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pienięż-
nych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, który określa
ten tytuł jako zatrudnienie lub inną działalność, których podjęcie rodzi obowiązek
ubezpieczenia chorobowego, lub uprawnienie do objęcia tym ubezpieczeniem na
zasadach dobrowolności w rozumieniu przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń
społecznych. Z mocy art. 11 ust. 2 tej ostatniej ustawy ubezpieczenie chorobowe
pracowników jest obowiązkowe, zatem zatrudnienie na podstawie umowy o pracę
stanowi tytuł ubezpieczenia społecznego przez cały okres trwania stosunku pracy.
Jeżeli pracownik jest zatrudniony równocześnie u kilku pracodawców, rozwiązanie
stosunku pracy z jednym z nich nie powoduje ustania tytułu ubezpieczenia chorobo-
wego. Tytułem tym jest bowiem w dalszym ciągu zatrudnienie i tytuł ten istnieje do
czasu rozwiązania stosunku pracy ze wszystkimi pracodawcami.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych w zaskarżonej decyzji, uznając brak prawa
do zasiłku chorobowego po ustaniu stosunku pracy pracownika kontynuującego za-
trudnienie u drugiego pracodawcy, zastosował błędną podstawę prawną, jaką jest
przepis art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia
społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Stanowi on, że zasiłek chorobowy nie
przysługuje po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli osoba niezdolna do
pracy kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową. W isto-
cie decyzja nie dotyczy ani ustania tytułu ubezpieczenia, gdyż tytuł ten nadal istniał,
ani braku prawa do zasiłku chorobowego, gdyż prawo takie nie jest przez Zakład
Ubezpieczeń Społecznych kwestionowane. Nie jest także kwestionowana wypłata
zasiłku przez cały sporny okres niezdolności do pracy. Spór dotyczy kwestii, czy po
ustaniu stosunku pracy u jednego pracodawcy i kontynuowaniu takiego stosunku u
drugiego pracodawcy zasiłek chorobowy powinien być wypłacany tylko przez jedne-
go płatnika, czy też przez dwóch płatników. Problem nie dotyczy więc prawa do za-
siłku chorobowego lecz sposobu obliczania tego świadczenia. Regulacja w tym za-
kresie zawarta jest w przepisach art. 36 - 47 ustawy. Pracownikowi zatrudnionemu u
kilku pracodawców przysługuje w razie niezdolności do pracy jedno prawo do zasiłku
chorobowego i jeden zasiłek należny od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Zasiłek
ten oblicza się na podstawie wynagrodzenia uzyskiwanego u wszystkich pracodaw-
ców. Jeżeli pracodawcy należą do kręgu podmiotów wymienionych w art. 61 ust. 1
pkt 1 ustawy, są oni płatnikami zasiłku w częściach obliczonych od wypłacanego
przez nich wynagrodzenia. Wydanie decyzji stwierdzającej, że pracodawca po roz-
wiązaniu z pracownikiem umowy o pracę nie był uprawniony do ustalenia i wypłace-
nia zasiłku chorobowego, oznacza uznanie, że po ustaniu stosunku pracy u tego
pracodawcy wynagrodzenie przez niego wypłacane nie wchodzi do podstawy wymia-
ru zasiłku chorobowego. Kwestię tę reguluje przepis art. 42 ust. 2 ustawy i w katego-
riach tej podstawy prawnej należało oceniać prawidłowość decyzji przy rozpoznawa-
niu odwołania wnioskodawcy.
Sąd pierwszej instancji oceniał zasadność i zgodność z prawem decyzji w
oparciu o podstawę prawną wskazaną przez organ rentowy i dokonał wykładni art.
13 ust. 1 pkt 2 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w
razie choroby i macierzyństwa w ten sposób, że uznał iż zawarte w tym przepisie
określenie ,,kontynuowanie działalności zarobkowej" nie jest równoznaczne z okre-
śleniem ,,kontynuowanie zatrudnienia". Przy takiej wykładni kontynuowanie zatrud-
nienia nie wyłącza prawa do zasiłku chorobowego. Sąd Apelacyjny powziął wątpliwo-
ści co do takiej wykładni przytaczając poglądy przeciwne. Jak wskazano wyżej prze-
pis ten nie dotyczy w ogóle sytuacji kontynuowania zatrudnienia, gdyż w takiej sytua-
cji nie dochodzi do ustania tytułu ubezpieczenia. Wyłączenie prawa do zasiłku choro-
bowego na podstawie tego przepisu dotyczy sytuacji, gdy osoba niezdolna do pracy
po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego nie podlega żadnemu ubezpieczeniu
natomiast kontynuuje lub podejmuje działalność zarobkową uprawniającą ją do obję-
cia dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. W takiej sytuacji niezdolność do
pracy nie daje podstaw do przyznania zasiłku chorobowego mimo spełnienia warun-
ków określonych w art. 7 ustawy, skoro osoba taka nie skorzystała z możliwości do-
browolnego ubezpieczenia chorobowego i powstania nowego tytułu ubezpieczenia.
Ponieważ zatrudnienie na podstawie umowy o pracę jest zawsze tytułem ubezpie-
czenia chorobowego, kontynuowanie lub podjęcie zatrudnienia nie jest objęte regula-
cją omawianego przepisu. Sformułowanie pytania w sposób łączący kontynuowanie
zatrudnienia z ustaniem tytułu ubezpieczenia nie pozwala na udzielenie odpowiedzi
na przedstawione zagadnienie prawne.
Nie jest także możliwe udzielenie odpowiedzi na drugie pytanie, z treści które-
go wynika, że rozstrzygniecie wątpliwości uzależnione jest od odpowiedzi w pierw-
szej kwestii.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy odmówił podjęcia uchwały.
========================================