Postanowienie z dnia 27 lipca 2005 r.
III SZ 8/05

1. Przy wykładni statutu partii politycznej należy w pierwszej kolejności
uwzględniać wolę wyrażoną przez statutowe organy partii.
2. Członek zarządu partii politycznej uprawniony w statucie do dokony-
wania czynności zwykłego zarządu może w jej imieniu wnieść apelację od po-
stanowienia o wykreśleniu z ewidencji partii politycznych.

Przewodniczący SSN Józef Iwulski (sprawozdawca), Sędziowie SN: Maria
Tyszel, Andrzej Wasilewski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 27 lipca
2005 r. sprawy z wniosku Państwowej Komisji Wyborczej z udziałem Białoruskiego
Zjednoczenia Demokratycznego o wykreślenie, na skutek zażalenia uczestnika na
postanowienia Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 23 marca 2005 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżone postanowienie.

U z a s a d n i e n i e

Postanowieniem z dnia 13 lutego 2004 r. [...], na wniosek Państwowej Komisji
Wyborczej, Sąd Okręgowy w Warszawie wykreślił z ewidencji partii politycznych par-
tię o nazwie Białoruskie Zjednoczenie Demokratyczne. Partia Białoruskie Zjednocze-
nie Demokratyczne (uczestnik postępowania) złożyła od tego postanowienia apela-
cję, którą podpisał Koordynator Zarządu Krajowego Piotr J. Zarządzeniem z dnia 1
grudnia 2004 r. przewodniczący wydziału Sądu Apelacyjnego w Warszawie, do któ-
rego przekazano apelację uczestnika, wezwał Zarząd Krajowy partii do usunięcia w
terminie 7 dni braków formalnych apelacji przez jej podpisanie przez osoby wcho-
dzące w skład Zarządu Krajowego ,,bowiem z § 18 statutu wynika, że Koordynator
Zarządu Krajowego jest upoważniony do jednoosobowego reprezentowania Partii na
zewnątrz przy czynnościach zwykłego zarządu". Wezwanie to doręczono w dniu 14
grudnia 2004 r. W dniu 23 grudnia 2004 r. wpłynęło do Sądu Apelacyjnego pismo
uczestnika (wysłane w dniu 21 grudnia 2004 r.) podpisane przez 4 członków Zarządu
Krajowego partii, do którego dołączono apelację podpisaną przez koordynatora, se-
kretarza, wiceprzewodniczącego i skarbnika zarządu partii.
Postanowieniem z dnia 23 marca 2005 r. [...] Sąd Apelacyjny w Warszawie od-
rzucił apelację uczestnika, stwierdzając, że został on wezwany do uzupełnienia bra-
ków apelacji przez jej podpisanie przez osoby wchodzące w skład Zarządu Krajo-
wego, czego nie wykonał. Zgodnie z § 16 statutu partii, Zarząd Krajowy reprezentuje
partię przy wszystkich czynnościach merytorycznych i prawnych. Zarząd jest ciałem
kolegialnym, które składa się z koordynatora oraz członków powoływanych przez
Radę Główną (§ 14 statutu). Sąd Apelacyjny stwierdził, że osoby, które w imieniu za-
rządu podpisały apelację, według danych z księgi ewidencji partii politycznych, z wy-
jątkiem Piotra J., nie wchodzą w skład organu uprawnionego do reprezentowania
partii.
Na postanowienie to uczestnik wniósł zażalenie, w którym wywiódł w szcze-
gólności, że Sąd Apelacyjny wadliwie uznał, iż koordynator Zarządu Krajowego partii
nie może jednoosobowo reprezentować jej w czynnościach zwykłego zarządu. Zgod-
nie ze statutem partii, jej Zarząd Krajowy reprezentuje partię przy wszystkich czynno-
ściach merytorycznych i prawnych. Koordynator Zarządu Krajowego reprezentuje
natomiast partię na zewnątrz przy czynnościach zwykłego zarządu. Zdaniem uczest-
nika, podpisanie apelacji przez koordynatora zarządu stanowiło czynność zwykłego
zarządu, gdyż dotyczyło czynności zachowawczej. Reprezentacja partii przez cały
skład Zarządu Krajowego jest, według uczestnika, wymagana tylko przy czynno-
ściach przekraczających zakres zwykłego zarządu.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zażalenie jest dopuszczalne na podstawie art. 3941 § 2 k.p.c. (w brzmieniu
ustalonym ustawą z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowa-
nia cywilnego oraz ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych, Dz.U. z 2005 r.
Nr 13, poz. 98), gdyż zostało wydane przez Sąd drugiej instancji oraz kończy postę-
powanie w sprawie, w której przysługuje kasacja na podstawie art. 22 ustawy z dnia
27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz.
857 ze zm.).
Występujący przy rozpoznaniu zażalenia problem prawny sprowadza się do
oceny, czy koordynator Zarządu Krajowego uczestnika jest uprawniony do reprezen-
tacji partii w zakresie złożenia przez nią apelacji od postanowienia o wykreśleniu z
ewidencji partii politycznych. W istocie więc chodzi o to, czy w ogóle apelacja miała
braki formalne, a więc, czy wezwanie do jej uzupełnienia było prawidłowe. Zażalenie
uczestnika może powoływać się na okoliczności dotyczące tej kwestii, gdyż Sąd Ape-
lacyjny powinien ocenić nie tylko to, czy strona wykonała wezwanie do uzupełnienia
braków apelacji, lecz także, czy wezwanie było uzasadnione (por. orzeczenia Sądu
Najwyższego z dnia 21 lutego 1961 r., 2 CZ 14/61, OSN 1962 nr 4, poz. 133; z dnia 6
listopada 1972 r., III CRN 256/72, OSPiKA 1973 nr 4, poz. 84; z dnia 7 czerwca 1956
r., 4 CZ 126/56, OSN 1957 nr 1, poz. 26; z dnia 25 lipca 2001 r., I CZ 48/01, BSNIC
2002 nr 1, s. 54 oraz uzasadnienie uchwały z dnia 29 lipca 2003 r., III PZP 10/03,
OSNP 2004 nr 3, poz. 43). Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu zaskarżonego postano-
wienia takiej oceny w istocie nie dokonał, ale należy uznać, że zaakceptował wezwa-
nie przewodniczącego wydziału do uzupełnienia braków apelacji. Uzasadnienie tej
czynności może być odczytane z treści zarządzenia i sprowadza się ono do oceny,
że wniesienie (podpisanie) apelacji od postanowienia o wykreśleniu z ewidencji partii
politycznych jest czynnością przekraczającą zakres zwykłego zarządu, a więc czyn-
nością, do której nie jest uprawniony koordynator zarządu partii.
Zgodnie z art. 9 ustawy o partiach politycznych, statut partii określa jej cele,
strukturę i zasady działania, w tym organy reprezentujące partię na zewnątrz oraz
uprawnione do zaciągania zobowiązań majątkowych, ich kompetencje oraz czas
trwania ich kadencji. Według § 16 statutu uczestnika, do kompetencji Zarządu Krajo-
wego partii należy między innymi, jej reprezentowanie ,,przy wszystkich czynnościach
merytorycznych i prawnych, a w szczególności przy czynnościach merytoryczno-
prawnych udziału w wyborach do Sejmu, Senatu, w wyborach na Urząd Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej, w wyborach do samorządu terytorialnego, a także udziału
w kampaniach referendalnych". Zgodnie z § 18 statutu, koordynator Zarządu Krajo-
wego reprezentuje jednoosobowo partię na zewnątrz przy czynnościach zwykłego
zarządu; do ważności pism dotyczących zaciągania zobowiązań finansowych lub
majątkowych wymagane są podpisy dwóch osób - skarbnika i koordynatora, względ-
nie jego zastępcy. Problem sprowadza się więc do oceny, czy złożenie (podpisanie)
apelacji od postanowienia o wykreśleniu z ewidencji partii politycznych było czynno-
ścią zwykłego zarządu, bo niewątpliwie nie jest to ,,pismo dotyczące zaciągania zo-
bowiązań finansowych" (§ 18 ust. 2 statutu). Sąd Najwyższy uważa, że jeżeli chodzi
o wykładnię statutu partii politycznej, to w pierwszej kolejności należy uwzględniać
wolę wyrażoną w tym zakresie przez statutowe organy partii. W postanowieniu z dnia
11 października 1995 r., I PRN 28/95 (OSNAPiUS 1996 nr 11, poz. 163), Sąd
Najwyższy uznał, że prawo do interpretowania przepisów statutu stowarzyszenia
służy przede wszystkim jego władzom i organom, zaś do kompetencji nadzorujących
działania stowarzyszenia organów administracji i niezawisłych sądów należy ocena,
czy interpretacja przyjęta przez organy stowarzyszenia odpowiada obowiązującemu
prawu oraz, czy praktyka stosowania przepisów statutu przez stowarzyszenie nie
prowadzi do sytuacji, których prawo zaakceptować nie może. Taką zasadę należy
przyjąć także co do wykładni statutu partii politycznej. W rozpoznawanej sprawie sta-
tutowe organy uczestnika wyraźnie przedstawiły wykładnię statutu, według której ko-
ordynator Zarządu Krajowego partii był uprawniony do złożenia apelacji, a więc, że
była to czynność zwykłego zarządu w rozumieniu § 18 ust. 1 statutu partii. Wynika to
z podpisania przez uprawnionych członków zarządu partii pełnomocnictwa do złoże-
nia rozpatrywanego zażalenia.
Sąd Najwyższy stwierdza, że taka wykładnia statutu partii jest trafna i odpo-
wiada obowiązującemu prawu. Pojęcie zwykłego zarządu określone w § 18 ust. 1
statutu uczestnika należy interpretować zgodnie z zasadą spójności systemu praw-
nego w sposób przyjęty w innych dziedzinach prawa (oczywiście, odpowiednio
uwzględniając różnice wynikające z tego, że odnosi się ono do czynności partii poli-
tycznej). Pojęcia zwykłego zarządu, czynności przekraczających zakres zwykłego
zarządu oraz czynności zachowawczych są charakterystyczne dla zarządu rzeczą
wspólną (art. 199, 201 i 209 k.c.). Przyjmuje się, że przez czynności zwykłego za-
rządu należy rozumieć załatwianie bieżących spraw związanych z normalną eksplo-
atacją rzeczy i utrzymaniem jej w stanie niepogorszonym. Pozostałe czynności na-
leży zaliczyć do przekraczających zakres zwykłego zarządu, co dotyczy takich czyn-
ności, jak zbycie rzeczy wspólnej, jej obciążenie, zmianę przeznaczenia itp. Czynno-
ści zwykłego zarządu są to czynności niezbędne do prowadzenia prawidłowej gospo-
darki oraz do zachowania rzeczy w stanie niepogorszonym. Czynności, które zmie-
rzają do zachowania wspólnego prawa mogą mieć charakter czynności faktycznych
lub prawnych. Czynności zachowawcze należy zaliczyć do czynności zwykłego za-
rządu, a więc każda czynność zachowawcza jest ze swej istoty czynnością zwykłego
zarządu, choć nie każda czynność z zakresu takiego zarządu jest czynnością zacho-
wawczą. Poglądy takie są powszechnie przyjęte w literaturze i utrwalone w orzecz-
nictwie (por. uzasadnienia uchwały Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 1985 r., III
CZP 35/85, OSNCP 1986 nr 4, poz. 47 oraz uchwały z dnia 8 listopada1989 r., III
CZP 68/89, OSNCP 1990 nr 6, poz. 70).
Przenosząc taką wykładnię na grunt rozpoznawanej sprawy należy stwierdzić,
że wniesienie apelacji od postanowienia o wykreśleniu z ewidencji partii politycznych
było czynnością zachowawczą, a tym samym czynnością zwykłego zarządu w rozu-
mieniu § 18 ust. 1 statutu uczestnika. Do dokonania tej czynności jednoosobowo był
więc uprawniony koordynator zarządu partii. Apelacja uczestnika nie była więc do-
tknięta brakami formalnymi, a wezwanie do jej uzupełnienia w tym zakresie nie było
uzasadnione. Niewykonanie takiego wezwania nie może stanowić podstawy do od-
rzucenia apelacji. Z tych względów należało uznać, że zaskarżone postanowienie
zostało wydane niezgodnie z art. 373 w związku z art. 370 i art. 368 § 2 k.p.c., co
prowadzi do jego uchylenia na podstawie art. 39816 w związku z art. 3941 § 3 k.p.c.
========================================