Postanowienie z dnia 13 maja 1999 r.
II UKN 614/98

Zaniechanie przez sąd apelacyjny ustalenia prawdziwości przyczyny, dla
której - przez cofnięcie apelacji - ubezpieczony rezygnuje z uzyskania zmiany
niekorzystnej dla niego decyzji, stanowi naruszenie obowiązku oceny jego
słusznego interesu, jakim jest szybkie i skuteczne nabycie świadczeń (art. 469
KPC).


Przewodniczący: SSN Teresa Romer, Sędzia SN: Beata Gudowska (sprawoz-
dawca), Sędzia SA: Krystyna Bednarczyk.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 13 maja 1999 r. na posiedzeniu nie-
jawnym sprawy z wniosku Iwony M. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-
Oddziałowi w P. o rentę inwalidzką, na skutek kasacji wnioskodawczyni od postano-
wienia Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 11 marca 1998 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę Sądowi Apelacyj-
nemu w Rzeszowie do merytorycznego rozpoznania oraz orzeczenia o kosztach pos-
tępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e


Wnioskodawczyni Iwona M. domagała się zmiany decyzji Oddziału Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych w P. z dnia 20 sierpnia 1997 r. o odmowie przyznania jej
prawa do renty inwalidzkiej wobec braku okresu ubezpieczenia. Wywodziła, że w
toku postępowania odwoławczego opłaciła zaległe składki na ubezpieczenie spo-
łeczne.

Wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Przemyślu jej odwołanie zostało oddalone,
ponieważ Sąd ten ustalił, że wnioskodawczyni tylko częściowo uregulowała zaległo-
ści składkowe i udowodniony okres ubezpieczenia wynosi w ostatnim dziesięcioleciu
4 lata, 2 miesiące oraz 27 dni, ale wnioskodawczyni nadal twierdziła (w apelacji), że
spełniła wszystkie warunki wymagane dla przyznania wnioskowanego świadczenia.

Jednak w piśmie z dnia 16 lutego 1998 r. skarżąca sformułowała prośbę o
"wycofanie apelacji w terminie odwrotnym, bowiem spór stał się bezprzedmiotowy".
Sąd Apelacyjny, ze względu na przepis art. 469 KPC wezwał ją, by w trzydniowym
terminie konkretnie określiła przyczynę cofnięcia apelacji i wskazał, że powołanie się
na "bezprzedmiotowość" sporu nie jest wystarczające. Wnioskodawczyni wyjaśniła,
że "zarzut podniesiony przez ZUS odnośnie nieopłacenia na bieżąco składek, został
uregulowany na mocy decyzji wydanej przez ZUS i upadł", w związku z czym popro-
siła o "jak najszybsze wycofanie akt sprawy i przekazanie ich ZUS w P.".

Wobec tak stanowczej postawy strony Sąd drugiej instancji wydał w dniu 11
marca 1998 r. postanowienie o umorzeniu postępowania apelacyjnego.

W dniu 28 października 1998 r., po przywróceniu terminu, została wniesiona
kasacja pełnomocnika wnioskodawczyni, zawierająca wniosek o uchylenie postano-
wienia o umorzeniu postępowania pod zarzutem naruszenia przepisu art. 469 KPC
przez zaniedbanie przez Sąd drugiej instancji zbadania, czy rzeczywiście zaistniały
przesłanki do cofnięcia apelacji.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Przepis art. 469 KPC, przez sformułowanie "Sąd uzna za niedopuszczalne",
nakłada na sąd obowiązek dokonania stosownych ustaleń, koniecznych dla oceny,
czy czynność procesowa podjęta przez stronę będącą ubezpieczonym (art. 476 § 5
pkt 2 KPC) w formie cofnięcia środka odwoławczego nie narusza jej słusznego inte-
resu. Interesem tym - w sprawach z zakresu ubezpieczenia społecznego - jest szyb-
kie i skuteczne nabycie świadczeń z ubezpieczenia społecznego, toteż wycofanie się
z dążenia do ich uzyskania jest działaniem wyjątkowym i podlega kontroli sądu w
aspekcie ochrony tego interesu. Dostrzegł to Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia
17 stycznia 1997 r., I PKN 74/96 (OSNAPUS 1997 nr 17, poz. 318), w którym stwier-
dził, że cofnięcie środka odwoławczego naruszałoby ów interes wówczas, gdyby
rozważenie wszystkich okoliczności sprawy doprowadziło do wniosku, że po rozpoz-
naniu sprawy przez sąd odwoławczy ubezpieczony uzyskałby pozytywne rozstrzyg-
nięcie.

Należy podkreślić, że w ramach przepisu art. 469 KPC Sąd może uznać czyn-
ności dyspozycyjne strony za niedopuszczalne także z przyczyn określonych w art.
203 § 4 KPC, gdy wskazują na sprzeczność z prawem, zasadami współżycia spo-
łecznego albo zmierzają do obejścia prawa.

W sytuacji, gdy wnioskodawczyni twierdzi, że cofnęła apelację, pozostając w
przeświadczeniu co do uzyskania od organu rentowego obietnicy uwzględnienia jej
roszczeń wobec uregulowania składek i zaliczenia do II grupy inwalidztwa, Sąd Ape-
lacyjny powinien był przed umorzeniem postępowania apelacyjnego ocenić, czy dą-
żyła tym do obejścia prawa przez zawarcie swoistej pozasądowej ugody z organem
rentowym, niedopuszczalnej w ramach stosunków z zakresu ubezpieczenia społecz-
nego (por. także przepis art. 47712 KPC), a co więcej, czy rzeczywiście wypełnione
zostały warunki układu ratalnego w odniesieniu do zaległości w opłacaniu składek.

Zaniechanie przez Sąd Apelacyjny ustalenia prawdziwości przyczyny, dla któ-
rej - przez cofnięcie apelacji - ubezpieczona rezygnuje z uzyskania zmiany nieko-
rzystnej dla niej decyzji, stanowi uchybienie wynikającemu z art. 469 KPC obowiąz-
kowi ochrony jej słusznego interesu, jakim jest szybkie i skuteczne nabycie świad-
czeń.

W niniejszej sprawie, gdy wnioskodawczyni ujawniła, odnośnie do kontynuo-
wania procesu, jako przyczynę swej decyzji, fakt uregulowania składek ubezpiecze-
niowych, rzeczą Sądu Apelacyjnego było sprawdzenie tego faktu.

W tym stanie sprawy zaskarżone postanowienie należało uchylić (art. 39319
KPC).
========================================