Postanowienie z dnia 14 stycznia 1998 r.
II UKN 595/98

Dopuszczalność odwołania przez stronę oświadczenia jej pełnomocnika
procesowego, stanowi odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 95 § 2 KC, jest
prawnie ograniczona.


Przewodniczący: SSN Barbara Wagner (sprawozdawca), Sędziowie SN: Jerzy
Kuźniar, Maria Tyszel.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 14 stycznia 1999 r. na posiedzeniu
niejawnym sprawy z wniosku Piotra Z. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziałowi w R. o składki ubezpieczeniowe, na skutek kasacji wnioskodawcy
od postanowienia Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Rzeszowie z dnia 31 sierpnia 1998 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Apelacyjny w Rzeszowie postanowieniem z dnia 31 sierpnia 1998 r. [...]
oddalił zażalenie Piotra Z. na postanowienie Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie z dnia 30 lipca 1998 r., umarzające postę-
powanie w sprawie [...] wobec cofnięcia przez pełnomocnika skarżącego odwołania
od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w R. z dnia 7 kwietnia 1998
r.

Sąd ustalił, że pełnomocnictwo udzielone przez Piotra Z. było pełnomocnic-
twem ogólnym o jakim stanowi art. 91 KPC. Cofając odwołanie od decyzji organu
rentowego pełnomocnik działał w granicach umocowania. Zgodnie z art. 95 § 2 KC
czynność procesowa dokonana przez pełnomocnika pociąga za sobą skutki bezpo-
średnio dla mocodawcy. Judykatura dopuszcza wprawdzie możliwość odwołania
przez stronę oświadczenia pełnomocnika o cofnięciu pozwu do czasu prawomocno-
ści orzeczenia o umorzeniu postępowania, ale wyjątkowo, w razie stwierdzenia jed-
nej z wad oświadczeń woli (art. art. 82-84 KC). Sama tylko chęć kontynuowania pos-
tępowania, na którą powołuje się skarżący, nie wystarcza do odwołania oświadczenia
złożonego przez jego pełnomocnika .

Sąd skorygował podstawę prawną rozstrzygnięcia zawartego w zaskarżonym
orzeczeniu, którą winien stanowić art. 355 § 1 KPC w związku z art. 203 § 1 KPC.
Przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postę-
powania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz.U.
Nr 10, poz. 49 ze zm.) dotyczą postępowania przed organem rentowym, a nadto
przedmiotem ich regulacji są sprawy o emerytury i renty, a nie o składki na ubezpie-
czenie społeczne.

Postanowienie to Piotr Z. zaskarżył kasacją. Wskazując jako jej podstawę na-
ruszenie przepisów postępowania, a w szczególności art. 355 § 1 KPC w związku z
art. 203 § 1 KPC w związku z art. 93 KPC wniósł o uchylenie zaskarżonego posta-
nowienia oraz poprzedzającego je postanowienia Sądu pierwszej instancji z dnia 30
lipca 1998 r. i przekazanie sprawy temu ostatniemu Sądowi do merytorycznego roz-
poznania. W uzasadnieniu zarzutu podniósł, że rozbieżność intencji mocodawcy i
pełnomocnika ,,jest niczym innym tylko błędem co oświadczenia woli i to błędem
istotnym". Przy tym, skarżący nie miał możliwości wcześniejszego złożenia swojego
oświadczenia woli odwołującego oświadczenie pełnomocnika, czyniąc to w pierw-
szym możliwym procesowo momencie, tj. w zażaleniu na postanowienie o umorzeniu
postępowania.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Pełnomocnictwo ogólne obejmuje z mocy prawa umocowanie do dokonywa-
nia wszystkich łączących się ze sprawą czynności procesowych (art. 91 KPC).
Czynności te wywołują skutki prawne bezpośrednio dla mocodawcy ( art. 95 § 2 KC),
niezależnie od tego czy wykonane zostały dobrze czy źle (tak: Sąd Najwyższy w
orzeczeniu z dnia 8 czerwca 1937 r., C.II. 189/37, PS 1937, poz. 507) . Strona sta-
wając z pełnomocnikiem może niezwłocznie prostować lub odwoływać jego oświad-
czenia (art. 93 KPC) .

Ani orzecznictwo ani doktryna nie są w kwestii granic dopuszczalności odwo-
łania przez stronę oświadczeń pełnomocnika jednolite. Prezentowane jest stanowi-
sko, zgodnie z którym mocodawca nie może prostować lub odwoływać oświadczeń
złożonych przez pełnomocnika pod jego nieobecność jak też w piśmie procesowym
(wyrok SN z 12 stycznia 1938 r., C.I. 218/37, Głos Sądownictwa 1939 nr 5, s. 454) .
Takie czynności mocodawcy mogłyby kolidować z dokonanymi już po złożeniu
oświadczenia czynnościami przeciwnika procesowego, doprowadzając do zakłócenia
przebiegu postępowania. Jednak Sąd Najwyższy wyraził także pogląd przeciwny
opowiadając się za dopuszczalnością odwoływania i prostowania oświadczeń peł-
nomocnika przez nieobecnego na posiedzeniu mocodawcę w oddzielnym piśmie
procesowym wniesionym przed najbliższym posiedzeniem lub ustnie w trakcie tego
posiedzenia, a nawet w środku odwoławczym , jeżeli oświadczenie zostało złożone
na posiedzeniu, na którym zapadło orzeczenie w sprawie (uchwała SN z 26 kwietnia
1995 r., III CZP 43/95, OSNCP 1995 z. 9, poz. 122). Rozbieżności zdają się mieć
podłoże w aksjologii.

Udzielenie pełnomocnictwa procesowego należy do sfery autonomii woli
strony co do ustanowienia pełnomocnika, wyboru jego osoby i zakresu umocowania.
Z istoty pełnomocnictwa wynika zatem zasada, że czynności dokonane przez peł-
nomocnika (dobrze czy źle) wywołują skutki prawne dla mocodawcy. Regulacja
ograniczająca dopuszczalność odwoływania oświadczeń pełnomocnika ma znacze-
nie regulacji zasadniczej. Odstępstwo od niej ustanowione zostało w powołanym wy-
żej art. 93 KPC. Przepis ten należy traktować jako wyjątek od zasady wynikającej z
art. 95 § 2 KC w związku z art. 92 KPC. Przepisów wyjątkowych (szczególnych) nie
należy i nie można interpretować rozszerzająco. Za wykładnią przyjętą przez skład
Sądu Najwyższego orzekającego w rozpoznawanej sprawie przemawiają względy
celowościowe i funkcjonalne. Pełnomocnictwo powinno w założeniu służyć profesjo-
nalizacji i usprawnieniu postępowania. Zasada ekonomii procesowej jest także war-
tością nie tylko ornamentalną.

Taka interpretacja nie pozostaje w sprzeczności z prymatem woli mocodawcy
nad wolą pełnomocnika. Mocodawca nie przestaje być dysponentem należnych mu
praw. Ustawodawca chroni mocodawcę przed skutkami oświadczeń woli pełnomoc-
nika złożonych z przekroczeniem umocowania (art. 104 KC). Umożliwia nie tylko
samemu pełnomocnikowi uchylenie się od skutków oświadczeń złożonych wadliwie ,
ale i mocodawcy od dotkniętych wadą oświadczeń pełnomocnika.

Skarżący twierdzi w kasacji, że rozmijanie się intencji pełnomocnika i moco-
dawcy jest błędem istotnym w rozumieniu art. 84 § 2 KC . Nie wyjaśnia jednak czyje-
go oświadczenia woli w takich razach błąd dotyka - pełnomocnika czy mocodawcy.
Nie określa kto może uchylić się od skutków oświadczenia woli złożonego pod wpły-
wem błędu - pełnomocnik czy mocodawca. Nie zajmuje stanowiska w kwestii, czy
mocodawca może uchylić się od skutków oświadczenia woli złożonego przez pełno-
mocnika pod wpływem błędu. Nie podaje na czym polegało owo ,,rozmijanie się in-
tencji".

Pełnomocnik zobowiązany jest do starannego działania i za takie działania
ponosi odpowiedzialność wobec mocodawcy. Skoro więc pełnomocnik skarżącego
działał wbrew jego woli, ten może dochodzić od niego naprawienia wszelkich szkód
poniesionych z tego tytułu.

Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy stosownie do art. 385 KPC w
związku z art. 397 § 2 KPC i art. 39319 KPC orzekł jak w sentencji.
========================================