Postanowienie z dnia 18 grudnia 1998 r.
II UKN 553/98

Jeżeli pismo procesowe, będące reakcją strony na postanowienie o od-
rzuceniu apelacji z powodu nieusunięcia jej braków świadczy o tym, że strona -
pomimo pouczenia - nie rozumie w ogóle istoty swego uchybienia, to sąd powi-
nien potraktować jej pismo jako wniosek o przywrócenie terminu do usunięcia
braku, gdy nie budzi wątpliwości zamiar zaskarżenia wyroku sądu pierwszej
instancji.


Przewodniczący: SSN Andrzej Kijowski (sprawozdawca), Sędziowie SN: Maria
Mańkowska, Zbigniew Myszka.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 18 grudnia 1998 r. na posiedzeniu
niejawnym sprawy z wniosku Danuty K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziałowi w K. o rentę inwalidzką, na skutek kasacji wnioskodawczyni od pos-
tanowienia Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z
dnia 10 czerwca 1998 r. [...]

p o s t a n o w i ł:


1) u c h y l i ć zaskarżone postanowienie,

2) zasądzić od Skarbu Państwa na rzecz radcy prawnego Mariana H., prowa-
dzącego Kancelarię Prawniczą [...] kwotę 40 zł (słownie: czterdzieści) tytułem zwrotu
nie uiszczonych kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Koszalinie posta-
nowieniem z dnia 24 kwietnia 1998 r. [...] odrzucił apelację, którą Danuta K. wniosła
od wyroku tego Sądu z dnia 27 stycznia 1998 r., oddalającego odwołanie wniosko-
dawczyni od decyzji organu rentowego, odmawiającej przyznania zainteresowanej
prawa do renty inwalidzkiej. W uzasadnieniu tego postanowienia Sąd Wojewódzki
wskazał, że wnioskodawczyni nie usunęła w zakreślonym terminie formalnego braku
apelacji, polegającego na nienadesłaniu jej kopii, wobec czego ten środek zaskarże-
nia podlegał odrzuceniu z mocy art. 370 KPC.

Zażalenie wnioskodawczyni oddalił Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Gdańsku postanowieniem z dnia 10 czerwca 1998 r. [...]. W moty-
wach tego rozstrzygnięcia Sąd Apelacyjny wskazał, że wezwanie do uzupełnienia
braków apelacji odebrał zgodnie z art. 138 § 1 KPC małżonek wnioskodawczyni,
więc może ona na podstawie art. 168 § 1 KPC ubiegać się jedynie o przywrócenie
terminu do uzupełnienia tych braków, jeżeli uchybienie terminowi nastąpiło bez jej
winy.

Kasację od powyższego orzeczenia z wnioskiem o przywrócenie terminu do jej
wniesienia wniósł w imieniu wnioskodawczyni jej pełnomocnik z urzędu ustanowiony
przez Okręgową Izbę Radców Prawnych. Po ustaleniu, że o zdarzeniu tym pełno-
mocnik dowiedział się dzień po upływie terminu do wniesienia kasacji, Sąd Apelacyj-
ny postanowieniem z dnia 10 września 1998 r. przywrócił Danucie K. termin do do-
konania tej czynności procesowej.

W kasacji od postanowienia z dnia 10 czerwca 1998 r. pełnomocnik skarżącej
zarzucił ,,niewyjaśnienie wszystkich okoliczności sprawy, a w szczególności co do
wysłania odpisu apelacji w dniu 26 lutego 1998 r.", a ponadto ,,naruszenie przepisów
postępowania, tj. art. 393 pkt 2 KPC w związku z art. 5 i art. 168 KPC, przez nie-
uwzględnienie wniosku powódki o przywrócenie terminu do złożenia odpisu apelacji,
a także art. 468 KPC przez zaniechanie czynności wyjaśniających, mających na celu
usunięcie braków formalnych". Na tej podstawie skarżąca domagała się uchylenia
kwestionowanego postanowienia i zasądzenia kosztów zastępstwa według norm
przepisanych. W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podniesiono, że szereg pism kiero-
wanych przez skarżącą do Sądów obu instancji po dniu 25 lutego 1998 r., tj. po dniu
doręczenia - odebranego przez męża - wezwania do uzupełnienia braków apelacji,
świadczy wymownie o rażącej nieporadności działania we własnej sprawie. Widząc
to, był Sąd Apelacyjny obowiązany działać z urzędu, a w szczególności wyjaśnić oko-
liczności dotyczące zachowań skarżącej zmierzających do usunięcia wspomnianych
braków, jak też pouczyć ją o możliwości ubiegania się o ustanowienie pełnomocnika.
Tymczasem Sąd drugiej instancji nie zbadał twierdzenia skarżącej, że odpis apelacji
przesłała listem poleconym z dnia 26 lutego 1998 r., na co złożyła kserokopię sto-
sownego poświadczenia Urzędu Pocztowego w Z. Poza tym Sąd Apelacyjny błędnie
zakwalifikował pismo skarżącej z dnia 24 kwietnia 1998 r., nie widząc w nim wniosku
o przywrócenie terminu do złożenia odpisu apelacji, czym uniemożliwił zaskarżenie
wyroku pierwszoinstancyjnego, a w konsekwencji pozbawił zainteresowaną możliwo-
ści dochodzenia przysługujących jej uprawnień.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Kasacja jest zasadna przynajmniej w zakresie zarzucającym Sądowi Apelacyj-
nemu naruszenie art. 168 KPC przez bezkrytyczną akceptację tezy Sądu pierwszej
instancji, że pismo skarżącej nadane w Urzędzie Pocztowym Z. w dniu 4 maja 1998
r. jest nie podpisanym zażaleniem (po wezwaniu Sądu skarżąca usunęła to uchybie-
nie przez nadesłanie w dniu 1czerwca 1998 r. nowego pisma, datowanego na 24
kwietnia 1998 r.) na postanowienie o odrzuceniu apelacji z powodu nienadesłania w
wyznaczonym terminie odpisu skargi apelacyjnej. Tymczasem z treści tego pisma,
jak też z szerszego kontekstu sprawy wynika, że skarżąca w ogóle nie zrozumiała
sensu pouczenia i nazajutrz po jego otrzymaniu, tj. w dniu 26 lutego 1998 r., przes-
łała Sądowi Wojewódzkiemu odpis uzasadnienia jego wyroku z dnia 27 stycznia
1998 r. [...]. Wobec tak oczywistego dowodu absolutnej bezradności skarżącej, Sąd
Apelacyjny powinien zracjonalizować jej zachowanie i pismo z dnia 4 maja 1998 r.
(powtórzone następnie, po podpisaniu, z datą 24 kwietnia 1998 r.) potraktować jako
wniosek (skądinąd również ułomny) o przywrócenie terminu do usunięcia braków
apelacji, gdyż była to jedyna droga prowadząca zainteresowaną do możliwości skon-
trolowania niesłusznego - jej zdaniem - wyroku pierwszoinstancyjnego.

Podobnie rozumował zresztą Sąd Apelacyjny, lecz do tego samego celu pró-
bował doprowadzić drogą okrężną, tzn. oddalając zażalenie na postanowienie odrzu-
cające apelację i ,,podpowiadając" skarżącej możliwość wnioskowania o przywróce-
nie terminu do złożenia odpisu apelacji. Tego pouczenia skarżąca również jednak nie
zrozumiała, o czym świadczy jej pismo datowane w dniu 8 lipca 1998 r. Wezwanie
Sądu do skonkretyzowania treści tego pisma było zatem z góry skazane na niepowo-
dzenie. Z wezwania tego skarżąca była bowiem w stanie odebrać tylko informację co
do możliwości ubiegania się o ustanowienie pełnomocnika z urzędu.

Z wyżej podanych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 3938 § 2 i art.
39313 § 1 KPC orzekł jak w sentencji.
========================================