Postanowienie z dnia 24 września 1999 r.
II UKN 432/99

Nieważność postępowania zachodzi, gdy czynności procesowe zostały
dokonane przez matkę w imieniu syna posiadającego zdolność do czynności
procesowych, bez przedłożenia pełnomocnictwa (art. 379 pkt 2 w związku z art.
89 KPC).


Przewodniczący: SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Zbigniew Myszka,
Barbara Wagner (sprawozdawca)

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 24 września 1999 r. na posiedzeniu
niejawnym sprawy z wniosku Andrzeja P. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Spo-
łecznych-Oddziałowi w A. o rentę, na skutek kasacji wnioskodawcy od postanowienia
Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 31 maja 1999 r. [...]

p o s t a n o w i ł:

1. uchylić zaskarżone postanowienie oraz poprzedzające je postanowienie
Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku z dnia 18
maja 1999 r. [...];
2. przekazać Sądowi Okręgowemu w Białymstoku wniosek Andrzeja P. o
przywrócenie terminu do złożenia apelacji od wyroku tegoż Sądu z dnia 4 listopada
1998 r.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku posta-
nowieniem z dnia 1 lutego 1999 r. odrzucił, jako spóźniony, wniosek Andrzeja P. o
sporządzenie uzasadnienia wyroku wydanego przez ten Sąd w dniu 4 listopada 1998
r. [...]; postanowieniem z dnia 21 kwietnia 1999 r. oddalił wniosek o przywrócenie
terminu do sporządzenia uzasadnienia orzeczenia, a postanowieniem z 18 maja
1999 r. odrzucił apelację skarżącego od powyższego wyroku wniesioną w dniu 11
maja 1999 r.
Sąd Apelacyjny w Białymstoku postanowieniem z dnia 31 maja 1999 r. [...]
oddalił zażalenie na postanowienie odrzucające apelację. Postanowieniem z dnia 25
czerwca 1999 r. ustanowił dla Andrzeja P. pełnomocnika z urzędu do wniesienia ka-
sacji od postanowienia z dnia 31 maja 1999 r., zaś postanowieniem z dnia 12 lipca
1999 r. przywrócił termin do złożenia kasacji od tego postanowienia.

Pełnomocnik skarżącego wskazując jako podstawy kasacji naruszenie prawa
materialnego przez niezastosowanie art. art. 87 i 89 § 1 KPC, a także przepisów pos-
tępowania, a to art. 379 pkt 2 i 5 oraz art. 397 § 2 KPC, wniosła o uchylenie zaskar-
żonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Andrzej P.
cierpi na powolnie przebiegający proces schizofrenii z zaznaczeniem trudności kon-
taktu słownego oraz z zaleceniem leczenia psychiatrycznego. W postępowaniu przed
Sądem nie podejmował bezpośrednio żadnych czynności. W jego imieniu występo-
wała matka, lecz w aktach sprawy nie ma pełnomocnictwa, zaś Sąd nie wezwał
strony do uzupełnienia braków ani nie wyznaczył dla niej adwokata z urzędu. Niena-
leżyte umocowanie pełnomocnika strony jako też pozbawienie strony możności
obrony swych praw powodują nieważność postępowania (art. 379 pkt 2 i 5 KPC),
które to okoliczności Sąd Apelacyjny powinien był wziąć pod rozwagę z urzędu (art.
378 § 2 KPC).

Sad Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja zasługuje na uwzględnienie.
Z akt sprawy wynika, że czynności procesowych za Andrzeja P. dokonywała
jego matka. Nie ma dowodu pozwalającego stwierdzić, że działała ona jako pełno-
mocnik wnioskodawcy i z jego upoważnienia. Brakuje pisemnego pełnomocnictwa
udzielonego matce przez wnioskodawcę, które winno być dołączone do akt sprawy
przy pierwszej czynności procesowej (art. 89 § 1 KPC), a w protokołach rozpraw -
jego ustnego oświadczenia o udzieleniu pełnomocnictwa (art. 89 § 2 KPC). Matka
Andrzeja P. występowała więc w sprawie nie będąc należycie umocowaną. Zgodnie
z art. 379 pkt 2 KPC, gdy pełnomocnik strony nie był należycie umocowany zachodzi
nieważność postępowania. W razie stwierdzenia, że postępowanie dotknięte było
nieważnością, Sąd wyższej instancji zobowiązany jest do uchylenia orzeczenia Sądu
niższej instancji (art. 378 § 2 KPC).
Z powyższych względów Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39313 KPC w
związku z art. 379 pkt 2 KPC, orzekł jak w sentencji.
Sąd Najwyższy zważył nadto:
W zażaleniu z dnia 11 maja 1999 r. na postanowienie z dnia 21 kwietnia 1999
r. oddalające wniosek o przywrócenie terminu do sporządzenia uzasadnienia wyroku
Andrzej P. wnosił o przywrócenie terminu do złożenia apelacji. Sąd Okręgowy-Sąd
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku postanowieniem z dnia 18 maja
1999 r. odrzucił jako spóźnioną apelację skarżącego nie rozpoznając tego wniosku.
Okoliczność powyższą pominął Sąd Apelacyjny rozpoznając zażalenie na to posta-
nowienie.
Ponieważ właściwym do rozpoznania wniosku o przywrócenie terminu do do-
konania czynności procesowej jest sąd, w którym czynność ta miała być dokonana,
Sąd Najwyższy stosownie do art. 169 § 1 KPC w zw. z art. 369 § 1 KPC orzekł jak w
sentencji.
========================================