Postanowienie z dnia 10 grudnia 1997 r.
II UKN 384/97


Sprawa dotycząca właściwego zastosowania § 7 rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru
składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego
(jednolity tekst: Dz.U. z 1993 r. Nr 68, poz. 330 ze zm.) jest sprawą o określenie
podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne w rozumieniu art. 393
pkt 5 KPC.

Przewodniczący SSN: Barbara Wagner (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Jerzy Kuźniar, Zbigniew Myszka.


Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 10 grudnia 1997 r. sprawy z wniosku
Stanisława R. - Zakład Remontowo-Budowlany w B.P. przeciwko Zakładowi Ubez-
pieczeń Społecznych Oddziałowi w R.P. o wysokość składek na ubezpieczenie spo-
łeczne, Fundusz Pracy i wysokość odsetek, na skutek kasacji wnioskodawcy od wy-
roku Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie z dnia 8
maja 1997 r. [...]


p o s t a n o w i ł:


odrzucić kasację.

U z a s a d n i e n i e


Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.P. decyzją z dnia 7 czerwca
1994 r. zobowiązał Stanisława R. do zapłaty kwoty 887.301.200 zł (przed denomina-
cją) z tytułu nieopłacenia składki na ubezpieczenie społeczne pracowników i Fundusz
Pracy w okresie od 1 stycznia 1992 r. do 31 października 1993 r. oraz kwoty
815.182.000 zł (przed denominacją) tytułem odsetek.

Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie wyrokiem

- 2 -

z dnia 22 stycznia 1997 r. [...], oddalił odwołanie Stanisława R. od powyższej decyzji.
Sąd ustalił, że Stanisław R. prowadzący Zakład Remontowo - Budowlany w B.P.
zawierał z pracownikami zatrudnianymi w ramach stosunku pracy grupowe umowy
zlecenia na wykonanie konkretnych obiektów budowlanych. Osoby te wykonywały
takie same rodzajowo czynności w ramach umowy zlecenia jakie należały do ich
obowiązków pracowniczych. Wynagrodzenie za pracę świadczoną na podstawie
umowy o pracę wypłacane było pracownikom z osobowego funduszu płac i od jego
wysokości opłacano składkę na ubezpieczenie społeczne. Źródłem finansowania
wynagrodzeń wypłacanych za pracę wykonywaną w ramach umów zlecenia był bez-
osobowy fundusz płac a od wypłat tych składki na ubezpieczenie społeczne nie od-
prowadzano. Pracownicy wykonywali zlecone czynności formalnie poza godzinami
zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Kontrola przeprowadzona przez organ ren-
towy w dniach 14 grudnia 1992 r. do 10 stycznia 1993 r. ujawniła, że niektórzy ,,pra-
cowali" w wymiarze 28 godzin na dobę. Wynagrodzenia za pracę były zaniżane przez
pracodawcę ; często ustalano je na poziomie wynagrodzenia najniższego. Znacznie
wyższe zarobki uzyskiwali pracownicy ze stosunku zlecenia. W ocenie Sądu, umowy
zlecenia były zawierane fikcyjnie, wobec czego wynagrodzenie z nich pochodzące
należy traktować jak wynagrodzenie za pracę. Oceny tej i kwalifikacji nie zmienia
fakt, że Naczelny Sąd Administracyjny Ośrodek Zamiejscowy w Lublinie wyrokiem z
dnia 17 maja 1996 r. [...], wydanym wskutek skargi Stanisława R. na decyzję Izby
Skarbowej w B.P. zobowiązującej do pobrania i odprowadzenia zaliczek na podatek
dochodowy od wypłat z umów zlecenia, potraktował te wypłaty jako nie pochodzące
ze stosunku pracy.

W apelacji od powyższego wyroku Stanisław R. podnosząc zarzuty naru-
szenia prawa materialnego i przepisów proceduralnych oraz sprzeczności istotnych
ustaleń z treścią zebranego materiału, wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i
zmianę poprzedzającej go decyzji przez ustalenie, że składki na ubezpieczenie
społeczne za pracowników w spornym okresie zostały rozliczone prawidłowo lub o
jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.
Skarżący twierdził, że w rezultacie kontroli przeprowadzonej w dniach 21 do 23
września 1993 r. organ rentowy ustalił, iż składki były opłacane prawidłowo. Wydając
decyzję odmiennej treści na niekorzyść strony Zakład Ubezpieczeń Społecznych

- 3 -

naruszył art. 155 KPA w związku z art. 180 § 1 KPA. Sąd naruszył prawo materialne,
a to art. art. 738 § 1, 745 i 474 KC ustalając, że zawarcie grupowej umowy zlecenia z
pracownikami nie jest dopuszczalne. Naruszył także przepisy rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru skła-
dek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz
rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Ustalenie w przed-
miocie tożsamości czynności wykonywanych przez zleceniobiorców i przez te osoby
jako pracowników jest sprzeczne z materiałem sprawy. Błędne jest nadto ustalenie,
że na podstawie umów zlecenia byli zatrudniani tylko pracownicy Zakładu Remon-
towo - Budowlanego.

Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie wyrokiem
z dnia 8 maja 1997 r. [...] oddalił apelację. W uzasadnieniu wyroku Sąd ten stwierdził,
że ,, zgromadzone dowody w sposób wszechstronny wyjaśniły stan sprawy i dawały
Sądowi wystarczającą podstawę do oddalenie odwołania". Sąd podzielił ustalenie, że
skarżący zawierał z pracownikami pozorne umowy zlecenia w celu obejścia
przepisów o składkach na ubezpieczenie społeczne. Sąd stwierdził nadto, że proto-
kół pokontrolny nie stanowi decyzji administracyjnej i nie może mieć do niego zasto-
sowania art. 155 KPA. Kontrola przeprowadzona w dniach 21 - 23 września 1993 r.
była krótkotrwałą, powierzchowną, nie pozwalającą na wszechstronne zbadanie i
analizę całości dokumentacji. Za prawidłowe trzeba zatem uznać wyniki kontroli
przeprowadzonej w dniach 14 grudnia 1992 r. do 10 stycznia 1993 r.

Wyrok ten Stanisław R. zaskarżył kasacją i wskazując jako jej podstawy na-
ruszenie prawa materialnego oraz naruszenie przepisów postępowania wniósł o
uchylenie obu wyroków i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego roz-
poznania. Sąd naruszył § 7 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990
r. przyjmując, że organ rentowy zaskarżoną decyzją prawidłowo ustalił podstawę
wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne. Do podstawy wymiaru składek wli-
czono bezzasadnie dochód wykonawców nie pozostających w stosunku pracy oraz
ekwiwalent za narzędzia pracy i materiały. Ustalając, że zawarcie umowy zlecenia z
pracownikami nie jest możliwe ze względu na konieczność wykonywania osobiście
zleconych zadań i czynności Sąd naruszył art. art. 474, 738 § 1 i 745 KC. Sąd dopu-
ścił się nadto naruszenia art. 6 KC przez przerzucenie ciężaru dowodu na wniosko-

- 4 -

dawcę w sytuacji, gdy organ rentowy oparł swoją decyzję tylko na dowodach pośred-
nich. W uzasadnieniu zarzutu naruszenia prawa proceduralnego Stanisław R. nie
podał konkretnych przepisów, którym uchybił Sąd, ogólnie podnosząc niewyczerpu-
jące przeprowadzenie postępowania dowodowego i błędy w ustaleniach faktycznych.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Przedmiotem rozpoznawanej sprawy jest spór co do podstawy wymiaru
składek na ubezpieczenie społeczne. Stanisław R. twierdził, że w okresie od 1
stycznia 1992 r. do 31 października 1993 r. odprowadzał składki prawidłowo, przyj-
mując za podstawę ich wymiaru sumę wynagrodzeń za pracę wypłaconych zatrud-
nionym pracownikom z osobowego funduszu płac, obliczoną stosownie do treści § 7
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. w sprawie wysokości i
podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpiecze-
nia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego
(jednolity tekst: Dz. U. z 1993 r. Nr 68, poz. 330 ze zm.). Zakład Ubezpieczeń Spo-
łecznych Oddział w R.P. ustalił podstawę wymiaru składki z uwzględnieniem wszyst-
kich wypłat na rzecz pracowników, także dochodu uzyskanego przez nich ze sto-
sunku zlecenia, traktując wynagrodzenie z tego ostatniego tytułu jako wynagrodzenie
za pracę. Takie podłoże sprawy wynika wprost z treści kasacji i powołania jako jej
podstawy naruszenia w pierwszej kolejności § 7 rozporządzenia Rady Ministrów z
dnia 29 stycznia 1990 r.

Zgodnie z art. 393 pkt 5 KPC w sprawach o określenie podstawy wymiaru
składek na ubezpieczenie społeczne kasacja nie przysługuje. Według art. 3935 KPC
kasacja niedopuszczalna podlega odrzuceniu.

Z powyższych względów Sąd Najwyższy, stosownie do treści art. 3938 § 1
KPC, orzekł jak w sentencji.
========================================