Postanowienie z dnia 8 grudnia 1998 r.
II UKN 351/98

Odwołanie od decyzji organu rentowego w sprawie wymiaru składek na
ubezpieczenie społeczne pracowników, wydanej na podstawie § 17 rozporzą-
dzenia Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. w sprawie wysokości i pods-
tawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpiecze-
nia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecz-
nego (jednolity tekst: Dz.U. z 1993 r. Nr 68, poz. 330 ze zm.), kwestionujące za-
sadę obciążenia tymi składkami i obliczenie ich wysokości, nie powoduje
przekształcenia sprawy o świadczenie - w sprawę o ustalenie, w której kasacja
jest dopuszczalna bez względu na wartość przedmiotu zaskarżenia.


Przewodniczący: SSN Teresa Romer, Sędziowie SN: Zbigniew Myszka,
Jadwiga Skibińska-Adamowicz (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 8 grudnia 1998 r. sprawy z wniosku
,,S.-P." Spółki z o.o. w S. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi
w C. o wysokość składki na ubezpieczenie społeczne, na skutek kasacji wniosko-
dawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Ka-
towicach z dnia 5 lutego 1998 r. [...]

p o s t a n o w i ł:


o d r z u c i ć kasację.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach wyro-
kiem z dnia 10 grudnia 1997 r. zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-
Oddziału w C. z dnia 13 listopada 1995 r. w ten sposób, że ustalił, iż Spółka z o.o.
,,S.-P." w S. nie ma obowiązku uiszczenia na rzecz organu rentowego kwoty 1.423,04
zł z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne oraz kwoty 3.482,50 zł z tytułu odse-
tek, łącznie 4.905,54 zł oraz zasądził od organu rentowego na rzecz wnioskodawcy
kwotę 200 zł tytułem kosztów zastępstwa adwokackiego.

Sąd Wojewódzki uznał, iż pozwany organ rentowy niesłusznie obciążył wnios-
kodawcę obowiązkiem odprowadzenia składek na ubezpieczenie społeczne od wy-
nagrodzeń uzyskiwanych przez pracowników dodatkowo zatrudnionych na podstawie
umów zlecenia i umów o dzieło za okres od lutego do lipca 1992 r. oraz za grudzień
1992 r. Zdaniem Sądu Wojewódzkiego przeprowadzone postępowanie dowodowe z
tychże umów oraz z zeznań świadków wykazało, że były to - zgodnie z nazwą -
umowy o charakterze cywilnoprawnym, a nie umowy o pracę. Zgodnie więc z art. 2
ustawy z dnia 19 grudnia 1975 r. o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących
pracę na podstawie umowy agencyjnej lub zlecenia w brzmieniu obowiązującym do
dnia 21 lutego 1995 r., ubezpieczenie określone tą ustawą nie obejmuje osób, które
zawarły taką umowę, jeżeli osoby te są równocześnie pracownikami zatrudnionymi w
wymiarze czasu nie niższym niż połowa wymiaru obowiązującego w danym zawodzie
albo są objęte odrębnymi przepisami w zakresie zaopatrzenia emerytalnego lub
ubezpieczenia społecznego. Negowanie przez pozwany organ rentowy charakteru
umów zawartych w spornym czasie jest sprzeczne z zasadą swobody umów ustano-
wioną w art. 3531 KC i oznacza wkroczenie w uprawnienia ustawodawcy.

Sąd Apelacyjny w Katowicach rozpoznając apelację strony pozwanej prze-
prowadził uzupełniające postępowanie dowodowe z umów o pracę z wszystkimi pra-
cownikami, z którymi strona powodowa zawarła umowy zlecenia lub umowy o dzieło
w czasie od lutego 1992 r. do lipca 1992 r., oraz z zakresu czynności tych osób, a
ponadto z zawartych umów zlecenia i umów o dzieło i wyrokiem z dnia 5 lutego 1998
r. zmienił w ten sposób zaskarżony wyrok, że oddalił odwołanie.

Sąd drugiej instancji w wyniku oceny dowodów przyjął, że zawarte z pracow-
nikami w okresie spornym dodatkowe umowy o dzieło i umowy zlecenia były fikcyjne.
W istocie rzeczy bowiem pracodawca przez cały czas sprawował nadzór nad pra-
cownikami, którzy były wynagradzani według stawki godzinowej przyjętej w umowach
o pracę, natomiast zakres umów o pracę niczym się nie różnił od zakresu prac prze-
widzianych w dodatkowych umowach. Wobec tego decyzja organu rentowego była
zgodna z art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowa-
niu ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 1989 r. Nr 25, poz. 137 ze zm.)
oraz z § 17 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. w sprawie wy-
sokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, zgłaszania do
ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia
społecznego (jednolity tekst: Dz.U. z 1993 r. Nr 68, poz. 330 ze zm.).

Od powyższego wyroku złożyła kasację Spółka z o.o. ,,S.-P." w S. zarzucając
naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię lub niewłaściwe zastosowa-
nie przepisów: art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finan-
sowaniu ubezpieczeń społecznych, § 17 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29
stycznia 1990 r. powołanego przez Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu wyroku, art. 3531
KC, art. 627 i art. 628 § 1 KC w związku z art. 69, art. 70 § 1 i art. 65 § 2 KC, art. 22 §
1 i art. 133 § 1 KP (sprzed nowelizacji), a także zarzucając naruszenie przepisów
postępowania (które mogło mieć wpływ na wynik sprawy): art. 233 § 1, art. 236, art.
316 § 2, art. 328 § 2 KPC w związku z art. 391 KPC, ponadto naruszenie art. 381,
art. 382 KPC i art. 262 § 1 pkt 1 KP w związku z art. 16 i art. 476 § 1 pkt 1 KPC, art.
108 § 1 w związku z art. 397 KPC.

Strona skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy Sądowi Apelacyjnemu w Katowicach do ponownego rozpoznania i orzecze-
nia o kosztach postępowania kasacyjnego ewentualnie o zmianę zaskarżonego wy-
roku i oddalenie apelacji pozwanego organu rentowego wraz z zasądzeniem na jej
rzecz kosztów postępowania apelacyjnego i kasacyjnego.

Pozwany organ rentowy wniósł o odrzucenie kasacji ze względu na jej niedo-
puszczalność wynikającą z wartości przedmiotu zaskarżenia albo o jej oddalenie z
braku usprawiedliwionych podstaw.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Według decyzji organu rentowego jej przedmiotem były składki na ubezpie-
czenie społeczne, które organ rentowy wymierzył wnioskodawcy za określony czas i
w określonej wysokości. Podstawę powyższej decyzji stanowił § 17 rozporządzenia
Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. Przepis ten przewiduje, że właściwy od-
dział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ma prawo wydać z urzędu decyzję ,,w spra-
wie wymiaru składek", jeżeli zakład pracy nieprawidłowo obliczył kwotę należnych
składek na ubezpieczenie społeczne pracowników. Już więc wydanie decyzji na
podstawie wskazanego przepisu oznacza, że sprawa jest sprawą o wysokość świad-
czenia, a nie o ustalenie prawa lub stosunku prawnego - według przyjętego w teorii
prawa podziału na powództwa o zasądzenie świadczenia, o ukształtowanie oraz o
ustalenie prawa lub stosunku prawnego.

Istota sprawy sprowadza się zresztą do tego, że Spółka ,,S.-P." odprowadziła
składki na ubezpieczenie społeczne od wynagrodzeń swoich pracowników, pomijając
wynagrodzenie, jakie niektórzy z nich otrzymali na podstawie dodatkowych umów,
nazwanych umowami zlecenia i umowami o dzieło. Strona pozwana zakwestiono-
wała wysokość składek i z urzędu wymierzyła wyższe składki (wraz z odsetkami).
Przedmiotem sporu jest w związku z tym żądanie zapłaty kwoty 4.905,54 zł. Wpraw-
dzie sentencja wyroku Sądu Wojewódzkiego z dnia 10 grudnia 1997 r. ma brzmienie
wyroku ustalającego, gdyż ,,ustala", iż powodowa Spółka ,,nie ma obowiązku" okreś-
lonego w zaskarżonej decyzji organu rentowego, jednak pozostaje faktem, że Sąd
Wojewódzki rozstrzygnął o konkretnej kwocie, tj. 1.423, 04 zł z tytułu składek na
ubezpieczenie społeczne i 3.482,50 zł z tytułu odsetek.

W odpowiedzi na kasację strona pozwana słusznie zauważyła, że w decyzji z
dnia 13 listopada 1995 r. organ rentowy dochodził kwoty 4.905,54 zł i zobowiązał
wnioskodawcę do jej zapłaty. Tym samym decyzja ta określiła przedmiot sprawy.
Stała się nią wysokość wymierzonej składki na ubezpieczenie społeczne wynikająca
z przyjęcia przez organ rentowy określonej podstawy wymiaru składek. Określony w
ten sposób przedmiot sprawy nie uległ zmianie w związku z odwołaniem Spółki ,,S.-
P.", gdyż zgłoszony przez nią - w okolicznościach sprawy - zarzut, że obowiązek zap-
łacenia składek nie istnieje, jest równoznaczny z zarzutem bezzasadności żądania
sformułowanego w decyzji.

Według art. 393 pkt 5 KPC kasacja nie przysługuje w sprawach o określenie
podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. Jest to więc pierwsza pods-
tawa odrzucenia kasacji. Ponadto stosownie do art. 393 pkt 1 KPC kasacja nie przys-
ługuje w sprawach o świadczenia, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest
niższa niż pięć tysięcy złotych, a w sprawach gospodarczych - niższa niż dziesięć
tysięcy złotych. Ze wskazanego przepisu wynika również, że do oznaczenia wartości
przedmiotu zaskarżenia stosuje się odpowiednio przepisy o wartości przedmiotu
sporu. Pozwany organ rentowy w decyzji z dnia 13 listopada 1995 r. zobowiązał
stronę powodową do zapłaty kwoty 4.905,54 zł, a więc niższej niż ustawowe mini-
mum. Co do tej kwoty wypowiadały się również w swoich wyrokach Sądy obu instan-
cji. Jest to więc druga podstawa odrzucenia kasacji. Nie może być przy tym przed-
miotem zaskarżenia kasacją kwota 6.767,87 zł podana przez stronę wnoszącą kasa-
cję, gdyż wartość przedmiotu zaskarżenia kasacją nie może być wyższa niż wartość
przedmiotu sporu.

Z art. 3935 KPC wynika, że sąd drugiej instancji odrzuca na posiedzeniu nie-
jawnym, między innym, taką kasację, która jest niedopuszczalna. Gdyby jednak sąd
drugiej instancji nie uczynił tego, odrzucenie kasacji należy - w myśl art. 3938 § 1
KPC - do Sądu Najwyższego.

Z tych względów i na mocy przytoczonych wyżej przepisów Sąd Najwyższy
wydał postanowienie o odrzuceniu kasacji.
========================================