Postanowienie z dnia 12 kwietnia 2007 r.
I PK 15/07

Ocena dopuszczalności skargi kasacyjnej ze względu na wartość przed-
miotu zaskarżenia (art. 3982 § 1 k.p.c.) powinna być odniesiona odrębnie do
rozstrzygnięcia sądu drugiej instancji o powództwie głównym i powództwie
wzajemnym.

Sędzia SN Katarzyna Gonera.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 12 kwietnia
2007 r. sprawy z powództwa Telekomunikacji Polskiej SA Obszaru Telekomunikacji
w O. przeciwko Teresie K. o zapłatę kwoty 28.943,60 zł oraz z powództwa wzajem-
nego Teresy K. przeciwko Telekomunikacji Polskiej SA Obszarowi Telekomunikacji w
O. o zapłatę kwoty 6.800 zł z udziałem Niezależnego Samorządnego Związku Zawo-
dowego Pracowników Telekomunikacji z siedzibą w O. na skutek skargi kasacyjnej
Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Pracowników Telekomunikacji z
siedzibą w O. od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w Olsztynie z dnia 28 września 2006 r. [...]

1. o d r z u c i ł skargę kasacyjną w części dotyczącej powództwa wzajemne-
go;
2. o d m ó w i ł przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania w części dotyczą-
cej powództwa głównego.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Rejonowy- Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Olsztynie wyrokiem
z 30 września 2005 r. [...] w sprawie z powództwa Telekomunikacji Polskiej SA w
Warszawie - Obszaru Telekomunikacji w O. przeciwko Teresie K. o zapłatę kwoty
28.943.60 zł oraz z powództwa wzajemnego Teresy K. przeciwko Telekomunikacji
Polskiej SA w Warszawie - Obszarowi Telekomunikacji w O. o zapłatę kwoty 6.800
zł, (1) zasądził od pozwanej Teresy K. na rzecz strony powodowej Telekomunikacji
Polskiej SA w Warszawie - Obszaru Telekomunikacji w O. kwotę 23.435 zł z usta-
wowymi odsetkami, (2) oddalił w pozostałym zakresie powództwo główne, (3) oddalił
w całości powództwo wzajemne Teresy K. przeciwko Telekomunikacji Polskiej SA w
Warszawie - Obszarowi Telekomunikacji w O., (4) orzekł o kosztach procesu. W po-
stępowaniu brał udział - po stronie pozwanej i powódki wzajemnej Teresy K. - Nie-
zależny Samorządny Związek Zawodowy Pracowników Telekomunikacji z siedzibą w
O.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Olsztynie wyrokiem z
13 stycznia 2006 r. [...] oddalił apelację pozwanej Teresy K. oraz apelację NSZZ Pra-
cowników Telekomunikacji w O., wniesione od wyroku Sądu Rejonowego.
Skargę o wznowienie postępowania w sprawie zakończonej prawomocnym
wyrokiem z 13 stycznia 2006 r. wniósł NSZZ Pracowników Telekomunikacji w O.
Skargę o wznowienie postępowania wniosła również pozwana Teresa K.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Olsztynie wyrokiem z
28 września 2006 r. [...] (1) wznowił postępowanie zakończone prawomocnym wyro-
kiem tego Sądu z 13 stycznia 2006 r. [...], (2) oddalił apelację Niezależnego Samo-
rządnego Związku Zawodowego Pracowników Telekomunikacji w O. oraz apelację
pozwanej Teresy K., a ponadto (3) zmienił wyrok Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w
Olsztynie z 30 września 2005 r. [...], w ten sposób, że orzekł odmiennie o kosztach
procesu. Ponadto orzekł o kosztach postępowania wywołanego skargą o wznowienie
postępowania.
Skargę kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego z 28 września 2006 r. wniósł
Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Pracowników Telekomunikacji w O.,
zaskarżając wyrok ten w całości. Jako podstawy skargi kasacyjnej skarżący wskazał:
1) naruszenie prawa materialnego, a w szczególności: a) art. 410, art. 405, art. 409,
art. 411 § 1 i 2 k.c. w związku z art. 300 k.p.; b) w części III pkt 1, pkt 2 lit b, c i d, pkt
3, pkt 4, pkt 5 w, części VII pkt 1, pkt 2 Pakietu Socjalnego, c) uchwały zarządu TP
SA nr 257/02 z 23 grudnia 2002 r. w sprawie zasad przyznawania w 2003 r. pracow-
nikom TP SA dodatkowych wypłat (odszkodowań) wynikających z Pakietu Socjalne-
go, d) w części VI pkt 1, pkt 2 pkt 3, w części IV pkt 6, w części VIII pkt 1, pkt 2 Pa-
kietu Socjalnego, e) art. 45 § 1 w związku z art. 47 i 471 k.p., art. 51 § 2 k.p., f) art.
471 k.c. w związku z art. 300 k.p., g) art. 55 Ponadzakładowego Układu Zbiorowego
Pracy, 2) naruszenie przepisów postępowania: art. 411 i art. 412 § 1 i 2 k.p.c., art.
233 § 1 i 2 k.p.c., art. 232 k.p.c., art. 377 k.p.c., art. 390 § 1 k.p.c., art. 100, 102 i 463
§ 2 k.p.c., art. 299 k.p.c. i art. 217 § 2 k.p.c.
Jako okoliczność uzasadniającą przyjęcie do rozpoznania skargi kasacyjnej (w
części dotyczącej powództwa głównego) skarżący podał istotną rozbieżność w
orzecznictwie Sądu Najwyższego. Zdaniem skarżącego, wyrok Sądu Najwyższego z
9 listopada 1990 r., I PR 351/90, OSP 1991 nr 7, poz. 169 oraz uchwała Sądu Naj-
wyższego z 13 grudnia 1990 r., III PZP 22/90, OSNCP 1991 nr 5-6, poz. 64, są w
istotny sposób sprzeczne z wyrokiem z 23 października 2005 r., III PK 82/05, OSNP
2006 nr 15-16, poz. 239, istnieje zatem konieczność wydania wiążącej interpretacji
charakteru odprawy-odszkodowania wypłaconej pozwanej na podstawie części III
Pakietu Socjalnego w związku z art. 409 i 411 k.c. w związku z art. 300 k.p.
Drugą okolicznością uzasadniającą rozpoznanie skargi kasacyjnej (w części
dotyczącej powództwa wzajemnego) jest istotne zagadnienie prawne dotyczące
tego, czy pracodawca, wypłacając odszkodowanie za gwarantowane miesiące pa-
kietowe, po przywróceniu pracownika do pracy obowiązany jest okres pakietowy wli-
czyć do okresu zatrudnienia i przyznać przysługujące na jego rzecz świadczenia,
takie jak urlop i składki na rzecz pracowniczego funduszu emerytalnego, wymienione
w pozwie wzajemnym.
Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i oddalenie roszczeń pra-
codawcy oraz uwzględnienie powództwa wzajemnego pracownicy, ewentualnie o
uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi niższej instancji.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną strona powodowa (pozwana wzajemna)
wniosła o jej odrzucenie, ewentualnie o odmowę przyjęcia jej do rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

1. W pierwszej kolejności rozważenia wymagała dopuszczalność skargi kasa-
cyjnej ze względu na wartość przedmiotu zaskarżenia. Skarżący oznaczył tę wartość
na kwotę 30.235,60 zł, ale oznaczenie to jest nieprawidłowe, ponieważ stanowi zsu-
mowanie wartości przedmiotu zaskarżenia roszczeń objętych powództwem głównym
(Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo główne do kwoty 23.435,60 zł) oraz roszczeń
objętych powództwem wzajemnym (Sąd Rejonowy oddalił w całości powództwo
wzajemne o zapłatę kwoty 6.800 zł). Tymczasem, ocena dopuszczalności skargi ka-
sacyjnej powinna być odniesiona osobno do powództwa głównego oraz do powódz-
twa wzajemnego. Przy oznaczaniu wartości przedmiotu zaskarżenia skargą kasacyj-
ną nie sumuje się należności dochodzonych pozwem głównym i wzajemnym. War-
tość przedmiotu zaskarżenia skargą kasacyjną nie może przekraczać wartości
przedmiotu sporu z pozwu wzajemnego ani wartości przedmiotu zaskarżenia w czę-
ści dotyczącej rozstrzygnięcia o tym przedmiocie w postępowaniu apelacyjnym.
Przedmiot zaskarżenia nie jest bowiem samodzielny i nie może być większy od
przedmiotu sporu oznaczonego w pozwie wzajemnym, chyba że nastąpiło rozsze-
rzenie powództwa z pozwu wzajemnego albo zasądzenie ponad jego żądanie (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z 23 lutego 2006 r., I CZ 1/06, LEX nr 201019). W
wypadku wytoczenia skutecznie powództwa wzajemnego (art. 204 k.p.c.) w istocie
rzeczy ma miejsce połączenie dwóch samodzielnych, odrębnych procesów, które
łączy pewna więź materialnoprawna wyrażająca się w tym, że ,,roszczenie wzajemne
jest w związku z roszczeniem powoda lub nadaje się do potrącenia". W tej sytuacji
rzeczą sądu pierwszej instancji jest rozstrzygnięcie o zasadności każdego powódz-
twa - głównego i wzajemnego - i w przypadku stwierdzenia, że są one w całości bądź
w części zasadne, zasądzenie na rzecz każdego z powodów - głównego i wzajem-
nego - od strony przeciwnej stosownych kwot (jeżeli powództwo jest niezasadne -
oddalenie go w całości). Rzeczą zaś sądu drugiej instancji jest rozpoznanie apelacji
od każdego z tych rozstrzygnięć (odnośnie do powództwa głównego i wzajemnego).

Powyższy pogląd jest ugruntowany w orzecznictwie Sądu Najwyższego, który
przyjmuje, między innymi, że o dopuszczalności skargi kasacyjnej w świetle art. 3982
§ 1 k.p.c. decyduje wartość przedmiotu zaskarżenia - niezależnie od tego, czy chodzi
o powództwo główne, czy wzajemne - osobno dla każdego z tych powództw (por.
postanowienie z 25 listopada 1998 r., II CZ 120/98, Wokanda 1999 nr 2, poz. 8), o
wartości przedmiotu zaskarżenia skargą kasacyjną decyduje wartość roszczenia ob-
jętego powództwem lub powództwem wzajemnym (por. postanowienie z 4 lutego
1998 r., III CKN 346/97, OSNC 1998 nr 9, poz. 147), a ustalając wartość przedmiotu
zaskarżenia w kasacji nie sumuje się wartości przedmiotu rozstrzygnięcia powództwa
głównego i wzajemnego (por. postanowienie z 23 maja 1997 r., I PZ 21/97,
OSNAPiUS 1998 nr 4, poz. 126).
Skarga kasacyjna wniesiona w rozpoznawanej sprawie w części dotyczącej
rozstrzygnięcia o powództwie wzajemnym jest niedopuszczalna, a to z tej przyczyny,
że wartość przedmiotu zaskarżenia w tej części - 6.800 zł - nie przekracza kwotowe-
go progu dopuszczalności skargi (art. 3982 § 1 k.p.c.). Z tych przyczyn Sąd Najwyż-
szy odrzucił skargę kasacyjną wniesioną przez Niezależny Samorządny Związek
Zawodowy Pracowników Telekomunikacji w O. w części rozstrzygającej o powódz-
twie wzajemnym, gdyż w tej części wartość przedmiotu zaskarżenia nie przekraczała
kwotowego progu dopuszczalności tej skargi (art. 3982 § 1 k.p.c.).

2. Z kolei w części dotyczącej powództwa głównego skarga kasacyjna nie za-
sługuje na przyjęcie jej do rozpoznania. Zgodnie z art. 3989 § 1 k.p.c., Sąd Najwyższy
przyjmuje skargę kasacyjną do rozpoznania, jeżeli: 1) w sprawie występuje istotne
zagadnienie prawne, 2) istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących
poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów, 3) za-
chodzi nieważność postępowania lub 4) skarga kasacyjna jest oczywiście uzasad-
niona. Jako okoliczność uzasadniającą przyjęcie do rozpoznania skargi kasacyjnej w
części dotyczącej powództwa głównego skarżący podał istotną rozbieżność w
orzecznictwie Sądu Najwyższego. Zdaniem skarżącego, wyrok Sądu Najwyższego z
9 listopada 1990 r., I PR 351/90, OSP 1991 nr 7, poz. 169 oraz uchwała Sądu Naj-
wyższego z 13 grudnia 1990 r., III PZP 22/90, OSNCP 1991 nr 5-6, poz. 64, są w
istotny sposób sprzeczne z wyrokiem z 23 października 2005 r., III PK 82/05, OSNP
2006 nr 15-16, poz. 239, istnieje zatem konieczność wydania wiążącej interpretacji
charakteru odprawy-odszkodowania wypłaconej pozwanej na podstawie części III
Pakietu Socjalnego w związku z art. 409 i 411 k.c. w związku z art. 300 k.p.
Przedstawione rozbieżności w istocie nie istnieją. W wyroku z 9 listopada
1990 r., I PR 351/90, LEX nr 13602, Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że odprawa wy-
płacona pracownikowi, w związku z rozwiązaniem stosunku pracy, na podstawie art.
8 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pra-
cownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (Dz.U. z 1990 r.
Nr 4, poz. 18 ze zm.), po przywróceniu pracownika do pracy, podlega zaliczeniu na
poczet wynagrodzenia, o jakim mowa w art. 47 § 1 k.p. Po przywróceniu pracownika
do pracy odpada podstawa prawna wypłaty tej odprawy, którą wypłaca się w związku
z rozwiązaniem stosunku pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy. Inaczej mó-
wiąc, po przywróceniu do pracy świadczenie to staje się nienależne i w zasadzie
strona pozwana mogłaby żądać jego zwrotu (art. 410 § 2 i 405 k.c. w zw. z art. 300
k.p.). Dlatego podlega ono zaliczeniu na poczet wynagrodzenia za czas pozostawa-
nia bez pracy. Podobnie w wyroku z 3 października 2005 r., III PK 82/05, OSNP 2006
nr 15-16, poz. 239, Sąd Najwyższy stwierdził, że pracownik, który odwołał się od wy-
powiedzenia umowy o pracę, złożonego na podstawie art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28
grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków
pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 112,
poz. 980 ze zm.), kwestionując istnienie przyczyny wypowiedzenia, powinien liczyć
się z obowiązkiem zwrotu odprawy z art. 8 tej ustawy (art. 409 k.c. w związku z art.
300 k.p.). Odszkodowanie z tytułu nieuzasadnionego rozwiązania umowy o pracę na
podstawie art. 1 ustawy o zwolnieniach grupowych (podobnie jak uznanie wypowie-
dzenia za bezskuteczne czy przywrócenie do pracy) i odprawa pieniężna wypłacana
z tytułu zwolnień grupowych to dwie odrębne instytucje prawne, a prawo do nich po-
wstaje w ściśle określonych przypadkach. Z logicznego punktu widzenia pomiędzy
zakresami zastosowania obu regulacji zachodzi relacja alternatywy rozłącznej. Jeśli
bowiem pracodawca rozwiązał umowę na podstawie art. 1 ust. 1 ustawy o zwolnie-
niach grupowych i przyczyny wypowiedzenia są prawdziwe, to powstaje obowiązek
zapłaty odprawy. W takiej sytuacji pracownik nie nabywa prawa do odszkodowania z
tytułu nieuzasadnionego rozwiązania umowy o pracę z tej przyczyny. Jeśli zaś przy-
czyny, o których mowa w powołanej regulacji są nieprawdziwe, to wówczas pracow-
nik nabywa uprawnienia, o których mowa w art. 45 k.p., tracąc jednocześnie prawo
do świadczeń na podstawie ustawy o zwolnieniach grupowych. Mimo zasądzenia na
rzecz pracownika odszkodowania, odprawa nie staje się świadczeniem nienależnym
wówczas, gdy istniała przyczyna z art. 1 ustawy o zwolnieniach grupowych, a od-
szkodowanie zasądzono ze względu na inne wadliwości wypowiedzenia.

Poglądy Sądu Najwyższego wyrażone w przytoczonych orzeczeniach - wy-
roku z 9 listopada 1990 r., I PR 351/90 i wyroku z 3 października 2005 r., III PK 82/05
- są zbieżne. Można je uznać za utrwalone, nie wymagają zatem ponownej wypo-
wiedzi Sądu Najwyższego w ramach rozpoznania kolejnej skargi kasacyjnej.
Pozornie odmienny pogląd wyrażony w uchwale Sądu Najwyższego z 13
grudnia 1990 r., III PZP 22/90, OSNC 1991 nr 5-6, poz. 64, w której stwierdzono, że
odprawa pieniężna przewidziana w art. 8 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 ustawy z dnia 28 grud-
nia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków
pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy przysługuje pracownikowi, z którym
rozwiązano stosunek pracy z przyczyn określonych w art. 1 ust. 1 wymienionej
ustawy, niezależnie od zasądzonego na jego rzecz odszkodowania na podstawie art.
45 § 2 w związku z art. 471 k.p., wynikał ze szczególnego stanu faktycznego wystę-
pującego w sprawie będącej przedmiotem rozważań tego Sądu. Mianowicie, w spra-
wie, w której została podjęta ta uchwała, doszło do zwolnienia pracownika z przyczyn
ekonomicznych, dotyczących zakładu pracy (w związku z zaprzestaniem produkcji
towaru, przy którego wytwarzaniu pracownik był zatrudniony), co uzasadniało wypła-
cenie odprawy na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy o zwolnieniach grupowych, a jedno-
cześnie doszło do naruszenia przez pracodawcę trybu dokonywania zwolnień opisa-
nego w art. 2-4 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwią-
zywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy.
Dlatego przyznano pracownikowi zarówno odszkodowanie na podstawie art. 45 § 2
k.p. w wysokości dwumiesięcznego wynagrodzenia, uznając że wypowiedzenie do-
konane zostało z naruszeniem art. 2-4 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r., zwolnienia
bowiem miały charakter grupowy, a zakład pracy poprzestał na zwykłej konsultacji
związkowej z art. 38 k.p., jak i odprawę z art. 8 ust. 1 tej ustawy, ponieważ istniały do
tego podstawy, albowiem zwolnienie miało charakter ekonomiczny. Uchwała jest
zatem całkowicie zbieżna z poglądem wyrażonym w uzasadnieniu wyroku z 3 paź-
dziernika 2005 r., III PK 82/05, zgodnie z którym mimo zasądzenia na rzecz pracow-
nika odszkodowania z art. 45 § 1 k.p. odprawa nie staje się świadczeniem nienależ-
nym, jeżeli istniała przyczyna jej wypłacenia (art. 1 i art. 8 ustawy o zwolnieniach
grupowych), a jednocześnie wypowiedzenie umowy o pracę było niezgodne z pra-
wem ze względu na inne wadliwości.
W tych okolicznościach brak jest istotnej przyczyny do przyjęcia skargi kasa-
cyjnej do rozpoznania. Inaczej mówiąc, skarżący nie przedstawił wystarczająco prze-
konujących argumentów prawnych, które mogłyby skłonić Sąd Najwyższy do meryto-
rycznego rozpoznania tego nadzwyczajnego środka zaskarżenia przysługującego od
prawomocnych wyroków sądu drugiej instancji.
Z tych względów na podstawie art. 3989 § 2 k.p.c., Sąd Najwyższy odmówił
przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
========================================