POSTANOWIENIE Z DNIA 28 MARCA 2003 R.
III KZ 71/02


Oskarżonemu, który jest pozbawiony wolności i z tego powodu nie
brał udziału w postępowaniu przed sądem odwoławczym, należy doręczyć
odpis wyroku sądu odwoławczego także wtedy gdy miał obrońcę z urzędu;
dzień tego doręczenia jest początkiem biegu terminu do zgłoszenia wnio-
sku o doręczenie odpisu wyroku z uzasadnieniem w celu wniesienia kasa-
cji.

Przewodniczący: sędzia SN M. Sokołowski.
Prokurator Prokuratury Krajowej: J. Gemra.

Sąd Najwyższy w sprawie Wiesława D., skazanego z art. 189 § 2 k.k.
i in., po rozpoznaniu zażalenia obrońcy skazanego na postanowienie Sądu
Okręgowego w O. z dnia 31 lipca 2002 r. o odmowie przywrócenia terminu
do złożenia wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem w celu wnie-
sienia kasacji, po wysłuchaniu wniosku Prokuratora

p o s t a n o w i ł :
1. uchylić zaskarżone postanowienie i wniosek o przywrócenie termi-
nu pozostawić bez rozpoznania,
2. przekazać sprawę Sądowi Okręgowemu w O. w celu doręczenia
skazanemu odpisu wyroku Sądu Okręgowego w O. z dnia 17 kwietnia
2002 r. wraz z uzasadnieniem w trybie przewidzianym w art. 524 § 1 k.p.k.


U z a s a d n i e n i e

W dniu 17 kwietnia 2002 r. Sąd Okręgowy w O. - jako sąd odwoław-
czy - ogłosił wyrok w sprawie Wiesława D. Skazany Wiesław D. nie był
obecny na ogłoszeniu wyroku, ponieważ był pozbawiony wolności i nie zo-
stał doprowadzony na rozprawę apelacyjną. Na rozprawie apelacyjnej i
ogłoszeniu wyroku był obecny jego obrońca z urzędu.
W dniu 24 kwietnia 2002 r. w Zakładzie Karnym doręczony został
skazanemu Wiesławowi D. odpis tego wyroku wraz z pouczeniem o kasa-
cji. W pouczeniu tym podano: ,,odpis wyroku z uzasadnieniem będzie dorę-
czony na żądanie zgłoszone w terminie zawitym 7 od daty ogłoszenia ni-
niejszego wyroku".
Skazany zwrócił się do Sądu Okręgowego w O. pismem z dnia 25
kwietnia 2002 r. ,,o przywrócenie terminu o nadesłanie prawomocnego wy-
roku wraz z uzasadnieniem i nadesłanie w/w wyroku wraz z uzasadnieniem
w celu wniesienia kasacji do Sądu Najwyższego". Pismo to zostało złożone
w administracji Zakładu Karnego w dniu 26 kwietnia 2002 r. i wpłynęło do
Sądu Okręgowego w dniu 30 kwietnia 2002 r.
Sąd Okręgowy w O., postanowieniem z dnia 31 lipca 2002 r., wnio-
sku skazanego nie uwzględnił. Skazany wniósł w dniu 8 sierpnia 2002 r. -
z zachowaniem siedmiodniowego terminu - sporządzone osobiście zaża-
lenie na to postanowienie.
Przewodniczący Wydziału wezwał skazanego do złożenia w terminie
7 dni tego zażalenia, sporządzonego i podpisanego przez adwokata. Przed
upływem tego terminu - w dniu 30 września 2002 r. - ustanowiony przez
skazanego obrońca z wyboru wniósł zażalenie na postanowienie z dnia 31
lipca 2002 r. Zażalenie to przedstawione zostało Sądowi Najwyższemu do
rozpoznania. W uzasadnieniu zażalenia obrońca wywodzi, że skazany
trafnie wykazywał we wniosku o przywrócenie terminu i w osobistym zaża-
leniu, iż doręczenie mu w Zakładzie Karnym orzeczenia w siódmym dniu
od jego ogłoszenia praktycznie uniemożliwiało zachowanie terminu poda-
nego w pouczeniu.
Rozstrzygając sprawę, Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stosownie do art. 419 § 2 k.p.k., jeżeli oskarżony pozbawiony wolno-
ści nie był obecny przy ogłoszeniu na rozprawie orzeczenia kończącego
postępowanie w sprawie, a nie miał obrońcy, orzeczenie to doręcza się
oskarżonemu. Zgodnie zaś z art. 422 § 2 k.p.k., dla oskarżonego pozba-
wionego wolności, który nie ma obrońcy i nie był obecny podczas ogłasza-
nia wyroku, termin do złożenia wniosku o sporządzenie i doręczenie uza-
sadnienia biegnie od daty doręczenia mu wyroku. Przepisy te dotyczą po-
stępowania przed sądem pierwszej instancji i, stosownie do art. 458 k.p.k.,
mają odpowiednie zastosowanie w postępowaniu odwoławczym.
Aby przepisy te zastosować odpowiednio, należy uwzględnić różnicę
w zakresie obowiązków obrońcy z wyboru i obrońcy z urzędu. Stosownie
do art. 84 § 1 k.p.k., ustanowienie obrońcy lub wyznaczenie obrońcy z
urzędu uprawnia go do działania w całym postępowaniu, nie wyłączając
czynności po uprawomocnieniu się orzeczenia, jeżeli nie zawiera ograni-
czeń. Jednakże obrońca z urzędu (odmiennie niż obrońca z wyboru) nie
ma obowiązku podejmowania czynności procesowych po prawomocnym
zakończeniu postępowania (art. 84 § 2 zd. 1 k.p.k.). Ta różnica jest nie-
zwykle istotna, gdyż wyrok sądu odwoławczego po ogłoszeniu jest prawo-
mocny. Tak więc po jego ogłoszeniu obrońca z wyboru ma obowiązek po-
dejmowania dalszych czynności, a obrońca z urzędu takiego obowiązku
nie ma.
Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, niedotrzymanie terminu zawi-
tego z winy obrońcy traktowane jest jako przyczyna niezależna od strony,
co uzasadnia przywrócenie terminu (postanowienie Sądu Najwyższego z
dnia 3 października 1974 r., Z 32/74, OSNKW 1974, z. 12, poz. 237). W
wypadku gdy oskarżony ma obrońcę z urzędu, niedotrzymanie terminu
określonego w art. 524 § 1 zd. 2 k.p.k. nie może być traktowane jako zaist-
niałe z ,,winy obrońcy". Jeżeli obrońca z urzędu nie ma obowiązku podej-
mowania czynności po prawomocnym zakończeniu postępowania, to nie
ma również obowiązku złożenia wniosku o sporządzenie i doręczenie uza-
sadnienia wyroku. Tak więc w istocie oskarżony zastępowany przez obroń-
cę z urzędu po ogłoszeniu wyroku sądu odwoławczego działa już bez
obrońcy.
Powyższe stwierdzenia prowadzą do wniosku, że oskarżonemu, który
jest pobawiony wolności i z tego powodu nie brał udziału w postępowaniu
przed sądem odwoławczym, należy doręczyć odpis wyroku sądu odwo-
ławczego nawet wtedy gdy miał obrońcę z urzędu; dzień tego doręczenia
jest początkiem biegu terminu do złożenia wniosku o doręczenie odpisu
wyroku z uzasadnieniem w celu wniesienia kasacji.
Wykładnia taka utrwalona jest w orzecznictwie Sądu Najwyższego od
czasu wprowadzenia do procedury karnej instytucji kasacji (ustawą z dnia
29 czerwca 1995 r. nowelizującą kodeks postępowania karnego). Taką wy-
kładnię przyjął Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 7 maja 1996 r., III
KZ 7/96. Fragment uzasadnienia tego postanowienia został opublikowany
w Orzecznictwie Sądu Najwyższego - Prok. i Pr. 1997, z. 1, poz. 11, lecz
niestety bez istotnego stwierdzenia, że oskarżony mający obrońcę z urzędu
,,po wydaniu prawomocnego wyroku faktycznie już nie posiadał obrońcy".
Także w postanowieniu z dnia 14 stycznia 1997 r., V KZ 99/96 (OSNKW
1997, z. 3-4, poz. 32) Sąd Najwyższy wyraźnie zaakcentował, że w oma-
wianej sytuacji określenie początku biegu terminu uzależnione jest od tego,
czy oskarżony ma obrońcę z wyboru, a nie od tego czy w ogóle miał
obrońcę w postępowaniu odwoławczym.
Wykładnia taka została zaaprobowana w literaturze (por. Z. Doda, J.
Grajewski, A. Murzynowski: Kasacja w postępowaniu karnym - Biblioteka
Palestry 1996, s. 38 i 39; Z. Doda, A. Gaberle: Kontrola odwoławcza w pro-
cesie karnym, Warszawa 1997 r., s. 462 i 461).
Przepisy kodeksu postępowania karnego z 1997 r., regulujące oma-
wianą kwestię, nie różnią się od odpowiednich przepisów znowelizowane-
go kodeksu postępowania karnego z 1969 r. w taki sposób, aby odstąpić
od dotychczasowej wykładni. (...)
Z przedstawionych względów Sąd Najwyższy orzekł jak na wstępie.
Zauważyć też należy, że przymus adwokacki nie obowiązuje przy
wnoszeniu zażalenia na odmowę przywrócenia terminu do zgłoszenia
wniosku, o którym mowa w art. 524 § 1 zd. 2 k.p.k. Wezwanie skazanego
do uzupełnienia rzekomych braków formalnych jego zażalenia z dnia 8
sierpnia 2002 r. było zatem błędne.