POSTANOWIENIE Z DNIA 15 GRUDNIA 2005 R.
I KZP 44/05


Stronie nie przysługuje środek odwoławczy od orzeczeń i innych roz-
strzygnięć wydanych w toku postępowania prowadzonego na podstawie
ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do
rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki
(Dz. U. Nr 179, poz. 1843).

Przewodniczący: Prezes SN L. Paprzycki.
Sędziowie SN: K. Cesarz, W. Kozielewicz (sprawozdawca).
Prokurator Prokuratury Krajowej: A. Herzog.

Sąd Najwyższy w sprawie Krzysztofa K. po rozpoznaniu, przedsta-
wionego na podstawie art. 441 § 1 k.p.k. przez Sąd Apelacyjny w P., po-
stanowieniem z dnia 6 września 2005 r., zagadnienia prawnego wymaga-
jącego zasadniczej wykładni ustawy:

,,Czy dopuszczalne jest złożenie zażalenia na postanowienie oddalające
skargę strony na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postę-
powaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki na podstawie przepisów
ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do
rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwło-
ki?"

p o s t a n o w i ł odmówić podjęcia uchwały.

U Z A S A D N I E N I E

Przedstawione Sądowi Najwyższemu pytanie prawne zostało sformu-
łowane w następującej sytuacji procesowej.
Sąd Okręgowy w P., postanowieniem z dnia 8 lipca 2005 r., oddalił
skargę obrońcy Krzysztofa K. o stwierdzenie przewlekłości postępowania w
sprawie karnej Sądu Rejonowego w G. i przyznanie od Skarbu Państwa na
rzecz skarżącego kwoty pieniężnej z tytułu przewlekłości postępowania są-
dowego w wysokości 10 000 zł.
Na to postanowienie zażalenie złożył obrońca skarżącego. Zostało
ono przedstawione do rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu w P. Sąd ten
uznał, między innymi, że dotychczasowa niejednolita praktyka orzecznicza
Sądu Najwyższego ,,stwarza poważną wątpliwość, czy dopuszczalne jest
złożenie zażalenia na postanowienie oddalające skargę strony na naru-
szenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez
nieuzasadnionej zwłoki na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 czerwca
2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w
postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki". W związku z tym
uznał, że w sprawie wyłoniło się zagadnienie prawne wymagające zasadni-
czej wykładni ustawy, które sformułował w zacytowanym na wstępie pyta-
niu. Uzasadniając je wskazał, między innymi, z jednej strony, na orzecze-
nia Sądu Najwyższego w Izbie Karnej: z dnia 31 marca 2005 r., IV KZ 4/05,
OSNKW 2005, z. 4, poz. 38 i z dnia 1 kwietnia 2005 r., SPK 19/05,
OSNKW 2005, z. 7 - 8, poz. 67, w których Sąd Najwyższy zajął stanowi-
sko, że przepisy ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze (...) nie prze-
widują możliwości zaskarżenia jakichkolwiek orzeczeń czy innych rozstrzy-
gnięć wydanych w postępowaniu w przedmiocie skargi. Z drugiej strony
zauważył, że w uzasadnieniu uchwały z dnia 28 czerwca 2005 r., III SPZP
1/05, Sąd Najwyższy w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych wyraził odmienny pogląd, a mianowicie, że dopuszczalne jest
złożenie zażalenia na postanowienie sądu oddalające skargę.
Prokurator Prokuratury Krajowej, ustosunkowując się do przedsta-
wionego pytania prawnego, wniósł o odmowę podjęcia uchwały, gdyż jego
zdaniem, przedstawione przez Sąd Apelacyjny w P. pytanie prawne nie
spełnia wszystkich wymogów określonych w art. 441 § 1 k.p.k.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Należy podzielić stanowisko Prokuratora Prokuratury Krajowej co do
tego, że w sprawie brak jest warunków, które, zgodnie z art. 441 § 1 k.p.k.,
pozwalałyby Sądowi Apelacyjnemu w P. na skuteczne wystąpienie o roz-
strzygnięcie zagadnienia prawnego, wymagającego zasadniczej wykładni
ustawy.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego, jak też i w doktrynie, utrwalony
jest pogląd, że skuteczne przekazanie pytania prawnego na podstawie art.
441 § 1 k.p.k. jest możliwe jedynie wówczas, gdy w sprawie ujawnia się
zagadnienie o charakterze prawnym, a więc stanowiące istotny problem
interpretacyjny, a nadto wymagające zasadniczej wykładni ustawy, czyli
dotyczące przepisu rozbieżnie interpretowanego w praktyce sądowej albo
przepisu o oczywiście wadliwej redakcji lub niejasno sformułowanego,
umożliwiającego przeciwstawne interpretacje, a autorytatywne jego wyja-
śnienie może mieć znaczenie prejudycjalne dla kształtowania przyszłego
orzecznictwa. Zadaniem Sądu Najwyższego działającego w trybie art. 441
§ 1 k.p.k., nie jest zaś rozstrzyganie praktycznych przypadków, czy udzie-
lanie porad, jak należy postąpić w określonej sytuacji (zob. postanowienia
Sądu Najwyższego: z dnia 7 sierpnia 1982 r., VI KZP 16/82, OSNPG 1982,
Nr 10, poz. 139, z dnia 16 czerwca 1993 r., I KZP 14/93, Wok. 1993, z. 11,
s. 9 - 10, z dnia 28 lipca 1994 r., I KZP 18/94, OSNKW 1994, z. 7 - 8, poz.
49, z dnia 12 marca 1996 r., I KZP 1/96, Wok. 1996, z. 7, s. 20, z dnia 19
sierpnia 1999 r., I KZP 25/99, OSNKW 1999, z. 9 - 10, poz. 53, z dnia 17
maja 2000 r., I KZP 7/00, OSNKW 2000, z. 5 - 6, poz. 51, z dnia 22 stycz-
nia 2003 r., I KZP 42/02, niepubl., z dnia 26 lutego 2004 r., I KZP 41/03,
niepubl., z dnia 21 września 2005 r., I KZP 36/05, niepubl., a także R.A.
Stefański: Rola Sądu Najwyższego w kształtowaniu jednolitości orzecznic-
twa w sprawach karnych, w: S. Waltoś (red.): Jednolitość orzecznictwa w
sprawach karnych, Kraków 1998, s. 271 - 282, tenże: Instytucja pytań
prawnych do Sądu Najwyższego w sprawach karnych, Kraków 2001, s.
254 - 300; K. Marszał: Proces karny, Katowice 1997, s. 425 - 426; R.
Kmiecik, E. Skrętowicz: Proces karny, cz. ogólna, Kraków 2003, s. 45 -
49).
Przedstawione Sądowi Najwyższemu przez Sąd Apelacyjny w P.,
postanowieniem z dnia 8 lipca 2005 r., pytanie prawne nie wymaga zasad-
niczej wykładni ustawy, a więc nie może zostać uznane za zagadnienie
prawne w rozumieniu art. 441 § 1 k.p.k. Należy zgodzić się z Prokuratorem
Prokuratury Krajowej, że w pytaniu prawnym Sądu Apelacyjnego w P. nie
wskazano, jaki przepis ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze (...) bu-
dzi wątpliwości i jest w praktyce sądowej rozbieżnie interpretowany. W po-
stanowieniu nie przedstawiono także żadnych rozbieżności w orzecznic-
twie, albowiem za takie nie można uznać stwierdzeń zawartych we frag-
mencie uzasadnienia uchwały Sądu Najwyższego w Izbie Pracy, Ubezpie-
czeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 28 czerwca 2005 r., III SPZP
1/05. W uchwale tej Sąd Najwyższy wyraził jedynie pogląd, że niedopusz-
czalna jest skarga o wznowienie postępowania zakończonego postanowie-
niem w sprawie ze skargi na naruszenie prawa strony do rozpoznania
sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki. W tej spra-
wie Sąd Najwyższy nie zajmował się kwestią dopuszczalności zaskarżenia
zażaleniem rozstrzygnięć zapadłych w postępowaniu w sprawie ze skargi
na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu są-
dowym bez nieuzasadnionej zwłoki. Warto przy tym zwrócić uwagę, że co
do tej ostatniej kwestii w Sądzie Najwyższym Izba Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych zapadały dotychczas jedynie rozstrzy-
gnięcia o odrzuceniu zażaleń wnoszonych od postanowień sądów apela-
cyjnych wydawanych w postępowaniu w przedmiocie skargi na przewle-
kłość postępowania toczącego się w sądach okręgowych, np. sprawy: III
SZ 10/05, III SO 18/05 i III SO 19/05. W tych orzeczeniach Sąd Najwyższy
prezentował pogląd, że postępowanie wszczęte na skutek skargi jest po-
stępowaniem incydentalnym w toku procesu cywilnego, którego skarga do-
tyczy, a tym samym postanowienie w przedmiocie skargi na przewlekłość
w postępowaniu sądowym nie kończy postępowania w sprawie. Ponieważ
jest to postępowanie incydentalne, to nie stosuje się do niego przepisów
Konstytucji, przyznających stronie prawo do zaskarżania orzeczeń wyda-
nych w pierwszej instancji (art. 78) oraz przewidujących instancyjność po-
stępowania (art. 176 ust. 1). Podkreślał nadto, że instancyjność postępo-
wania skargowego tamowałaby w istocie rozpoznanie sprawy, w której
skarga na przewlekłość została wniesiona, a tym samym kolidowałaby z
celem ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze (...), którym jest przy-
spieszenie toczącego się postępowania, a w konsekwencji rozpoznanie
sprawy (zob. zwłaszcza uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z
dnia 3 października 2005 r., III SO 19/05, niepubl.). Również Sąd Najwyż-
szy w Izbie Cywilnej jednolicie prezentuje pogląd, że postępowanie wywo-
łane skargą na przewlekłość ma charakter wpadkowy, a postanowienie w
przedmiocie skargi na przewlekłość postępowania nie zamyka drogi do
rozstrzygnięcia sprawy co do istoty i nie podlega zaskarżeniu (zob. np. po-
stanowienia Sądu Najwyższego z dnia 17 sierpnia 2005 r., I CNP 3/05 i I
CNP 7/05, niepubl.).
Przedstawiona wyżej, jasna i konsekwentna, co do omawianej kwe-
stii, linia w orzecznictwie Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych Sądu Najwyższego oraz Izby Cywilnej Sądu Najwyższego jest,
co do zasady, całkowicie zgodna z poglądami prezentowanymi w orzecz-
nictwie Izby Karnej Sądu Najwyższego (powołane na wstępie postanowie-
nia w sprawach: IV KZ 9/05 i SPK 19/05). To usuwa ,,wątpliwość" wyrażoną
w uzasadnieniu postanowienia Sądu Apelacyjnego w Poznaniu, że na
gruncie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze (...), ,,trudno wyobrazić
sobie sytuację, by w jednym postępowaniu - cywilnym ustawodawca do-
puszczał możliwość zaskarżenia postanowienia oddalającego skargę na
przewlekłość, a postępowaniu karnym nie".
Należy jeszcze raz podkreślić, że z samego uzasadnienia projektu
ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania w rozsąd-
nym terminie sprawy w postępowaniu sądowym z dnia 17 listopada 2003 r.
(Druk Sejmu RP Nr 2256) wynika, że zamiarem projektodawcy było
ukształtowanie tego postępowania jako wpadkowego w ramach postępo-
wania co do istoty sprawy. Stwierdzono tam, że za przyjęciem takiego mo-
delu postępowania przemawiają dwa podstawowe argumenty. Po pierw-
sze, postępowanie autonomiczne musi zakładać dwuinstancyjność (zasada
konstytucyjna), co stwarza realne niebezpieczeństwo nadmiernego jego
wydłużenia. Niweczy to istotę i sens wprowadzenia odrębnej skargi na
przewlekłość. Po drugie, doświadczenia wynikające z funkcjonowania ana-
logicznej ustawy w Republice Włoskiej wskazują, że przyjęty tam model
dwuinstancyjnego postępowania, a nadto możliwość zaskarżenia orzecze-
nia kasacją, spowodowały, że sądy rozpoznając liczne skargi na przewle-
kłość doprowadzają w efekcie do dalszego przedłużenia postępowania co
do istoty sprawy.
Przypomnieć również należy, że wyrażona w art. 176 ust. 1 Konsty-
tucji zasada co najmniej dwuinstancyjnego postępowania nie odnosi się do
rozstrzygnięć w kwestiach wpadkowych (wyrok Trybunału Konstytucyjnego
z dnia 18 kwietnia 2005 r., SK 6/05, OTK-A 2005, z.4, poz. 36). Jak pod-
nosi się w doktrynie, z punktu widzenia wzorca konstytucyjnego z art. 176
ust. 1 nie nasuwa zastrzeżeń wprowadzenie w ustawie z dnia 17 czerwca
2004 r. o skardze (...) jednoinstancyjnego postępowania w przedmiocie
skargi na przewlekłość postępowania (A. Zieliński: Konstytucyjny standard
instancyjności postępowania sądowego, PiP 2005, z. 11, s. 15 - 16).
Zarówno w orzecznictwie, jak i w doktrynie wielokrotnie wyrażony zo-
stał pogląd, że przepisy ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze ...
przewidują jednoinstancyjny tryb rozpoznawania takiej skargi (zob. posta-
nowienia Sądu Najwyższego: z dnia 1 kwietnia 2005 r., SPK 19/05,
OSNKW 2005, z. 7 - 8, poz. 67 i z dnia 31 marca 2005 r., IV KZ 9/05,
OSNKW 2005, z. 4, poz. 38, oraz postanowienia Sądów Apelacyjnych: w
Krakowie z dnia 30 marca 2005 r., II AKz 92/05, KSZ 2005, z. 4, poz. 29 i w
Białymstoku z dnia 5 stycznia 2005 r., I ACz 1182/04, OSAB 2005, z. 1,
poz. 34, a także G. Artymiak: Zasada szybkości postępowania karnego.
Uwag kilka na tle ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do rozpo-
znania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki,
WPP 2005, nr 1, s. 26-27; P. Kładoczny: Uwagi dotyczące litery i praktyki
stosowania ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie
prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nie-
uzasadnionej zwłoki, OSA 2004, Nr 12 - suplement, s. 1; J. Przybylska:
Odpowiedzialność państwa za przewlekłość postępowania sądowego w
sprawach cywilnych, Rejent 2004, Nr 9, s. 82; T. Ereciński, K. Weitz: Efek-
tywność ochrony prawnej udzielanej przez sądy w Polsce, PS 2005, Nr 10,
s. 34; D. Szumiło-Kulczycka: Skarga na naruszenie prawa strony do rozpo-
znania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki-
znaczenie i zakres zastosowania w sprawach karnych w: S. Waltoś, J.
Czapska, red: Zgubiona szybkość procesu karnego. Jak ją przywrócić?,
Warszawa 2005, s. 248).
Sąd Najwyższy w Izbie Karnej, w uzasadnieniu uchwały składu sied-
miu sędziów z dnia 21 września 2005 r., I KZP 24/05, OSNKW 2005, z. 10,
poz. 89, analizując przepisy ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze
(...) podniósł, że model postępowania przyjęty w tej ustawie spowodował, iż
procedura rozpoznawania skargi nie jest postępowaniem w pierwszej ani
drugiej instancji, ale sui generis postępowaniem sądowym o charakterze
nadzorczym. Powyższe prowadzi do wniosku, że stronie nie przysługuje
środek odwoławczy od orzeczeń i innych rozstrzygnięć wydanych w toku
postępowania prowadzonego na podstawie ustawy z dnia 17 czerwca 2004
r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postę-
powaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843).
Kierując się przedstawionymi motywami, Sąd Najwyższy postanowił
jak na wstępie.