POSTANOWIENIE Z DNIA 29 MAJA 2003 R.
I KZP 17/03


Postanowienie o pozostawieniu bez rozpoznania zażalenia na posta-
nowienie prokuratora o umorzeniu śledztwa stanowi ,,czynność sądową w
postępowaniu przygotowawczym" i, zgodnie z art. 329 § 2 k.p.k., powinno
być wydane przez sąd jednoosobowo. Natomiast rozpoznanie zażalenia na
to postanowienie sądu stanowi już ,,czynność postępowania sądowego"
dotyczącego postępowania przygotowawczego, dla dokonania której skład
sądu odwoławczego określa - jako przepis szczególny - art. 430 § 2 k.p.k.

Przewodniczący: sędzia SN T. Grzegorczyk.
Sędziowie SN: L. Misiurkiewicz, J. Szewczyk (sprawozdawca).
Zastępca Prokuratora Generalnego: R. A. Stefański.

Sąd Najwyższy w sprawie Roberta P., po rozpoznaniu, przekazanego
na podstawie art. 441 § 1 k.p.k. przez Sąd Okręgowy w Ł., postanowieniem
z dnia 21 marca 2003 r., zagadnienia prawnego wymagającego zasadni-
czej wykładni ustawy:

,,Czy postanowienie o pozostawieniu bez rozpoznania zażalenia na posta-
nowienie prokuratora o umorzeniu śledztwa jest czynnością, o której sta-
nowi art. 329 § 2 k.p.k.; czy też jest to czynność postępowania sądowego,
dla której skład sądu odwoławczego określa art. 30 § 2 k.p.k. ?"

p o s t a n o w i ł o d m ó w i ć podjęcia uchwały.


U Z A S A D N I E N I E

Przedstawione zagadnienie prawne wyłoniło się na tle następującej
sytuacji procesowej.
Postanowieniem z dnia 21 września 2002 r. prokurator zarzucił Grze-
gorzowi K., że w dniu 19 września 2001 r. w Ł., działając w zamiarze po-
zbawienia życia, strzelił z pistoletu marki Parabellum w głowę Jacka I., po-
wodując jego zgon, a następnie zabrał na jego szkodę kwotę 1 200 zł, to
jest popełnienie przestępstwa określonego w art. 148 § 2 pkt 2 i 4 k.k.
W dniu 22 września 2002 r. prokurator przedstawił Robertowi P. ana-
logiczny zarzut, że w dniu 19 września 2001 r. w Ł., działając wspólnie i w
porozumieniu z inną osobą w zamiarze zaboru pieniędzy, strzelił z broni
palnej w głowę Jacka I., powodując jego zgon, a następnie zabrał pienią-
dze w kwocie 1 200 zł, to jest popełnienia przestępstwa określonego w art.
148 § 2 pkt 2 i 4 k.k.
Postanowieniem z dnia 31 października 2002 r. prokurator umorzył
śledztwo przeciwko Robertowi P. o czyn określony w art. 148 § 2 pkt 2 i 4
k.k., wobec braku danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie po-
pełnienia zarzuconego mu czynu.
Jeszcze tego samego dnia prokurator wniósł do Sądu Okręgowego w
Ł. akt oskarżenia przeciwko Grzegorzowi K. o zabójstwo Jacka I. (art. 148
§ 2 pkt 2 i 4 k.k.) i inne przestępstwa.
Postanowienie o umorzeniu śledztwa wobec Roberta P. zaskarżył
obrońca Grzegorza K. Prokurator Okręgowy w Ł. nie przychylił się do zaża-
lenia i na podstawie art. 306 § 2 k.p.k. w zw. z art. 329 § 1 k.p.k. przedsta-
wił je do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Ł. Postanowieniem z dnia 14
lutego 2003 r. Sąd Okręgowy w Ł., orzekając jednoosobowo, na podsta-
wie art. 430 § 1 k.p.k. pozostawił zażalenie bez rozpoznania. Na postano-
wienie to zażalenie złożył obrońca Grzegorza K., który zarzucił obrazę
przepisów postępowania karnego, a to art. 430 § 1 k.p.k. w zw. z art. 429 §
1 k.p.k., polegającą na bezzasadnym przyjęciu, iż środek odwoławczy na
postanowienie w przedmiocie umorzenia postępowania wobec Roberta P.
został wniesiony przez osobę nieuprawnioną i na podstawie art. 437 k.p.k.
wniósł o uchylenie zaskarżonego orzeczenia.
Sąd Okręgowy w Ł. jednoosobowo, w toku rozpoznawania zażalenia,
powziął wątpliwość, czy Sąd Okręgowy, orzekając o pozostawieniu zażale-
nia bez rozpoznania, był należycie obsadzony.
W konsekwencji sformułował zagadnienie prawne, które na podsta-
wie art. 441 § 1 k.p.k. przekazał Sądowi Najwyższemu do rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Sąd Okręgowy w Ł., rozważając, w jakim składzie powinien orzekać
Sąd rozpoznający zażalenie na postanowienie tego Sądu o pozostawieniu
bez rozpoznania zażalenia na postanowienie prokuratora o umorzeniu
śledztwa przeciwko Robertowi P., wystąpił o wyjaśnienie, jakiego rodzaju
czynnością, tj. postępowania przygotowawczego, czy sądowego, jest po-
stanowienie sądu o pozostawieniu bez rozpoznania zażalenia na postano-
wienie prokuratora o umorzeniu śledztwa. Zgodnie z treścią art. 329 § 1 i 2
k.p.k., sąd orzeka i dokonuje czynności jednoosobowo także wtedy, gdy
rozpoznaje zażalenie na czynności postępowania przygotowawczego, chy-
ba że ustawa stanowi inaczej. Sąd Okręgowy w Ł. słusznie nie ma wątpli-
wości, iż sądową ,,czynnością w postępowaniu przygotowawczym", w ro-
zumieniu art. 329 § 2 k.p.k., jest orzeczenie wydane na skutek rozpoznania
zażalenia na postanowienie o umorzeniu śledztwa. Wydaje je sąd odwo-
ławczy jednoosobowo. Jednakże w ocenie Sądu Okręgowego reguły wy-
kładni językowej i systemowej przemawiają za przyjęciem stanowiska, że
na podstawie art. 329 § 2 k.p.k. sąd działa jednoosobowo tylko wówczas,
gdy po rozpoznaniu zażalenia orzeka w sposób określony w art. 437 § 1
k.p.k. Natomiast pozostawiając bez rozpoznania zażalenie na postanowie-
nie o umorzeniu śledztwa, sąd powinien orzekać na posiedzeniu w składzie
trzech sędziów, a tym samym ewentualne zażalenie na takie postanowie-
nie rozpoznawałby sąd odwoławczy w składzie równorzędnym, zgodnie z
art. 30 § 2 k.p.k.
Z przedstawionym stanowiskiem nie można się zgodzić, gdyż Sąd
Okręgowy w Ł. nieprawidłowo odczytał treść przepisów art. 329 § 1 i 2
k.p.k. oraz art. 430 § 1 k.p.k. Bezsporne jest, że na podstawie art. 430 § 1
k.p.k. sąd uprawniony do rozpoznania środka odwoławczego, pozostawia
go bez rozpoznania, jeżeli zachodzą okoliczności określone w art. 429 § 1
k.p.k. albo jeżeli przyjęcie tego środka nastąpiło na skutek niezasadnego
przywrócenia terminu. Sposób rozumowania Sądu Okręgowego w Ł., po-
stulującego rozpoznawanie przez różne sądy - warunków formalnych sku-
teczności zażalenia (skład trzyosobowy) oraz merytorycznej trafności zaża-
lenia (skład jednoosobowy) jest sprzeczny z jednoznaczną treścią art. 430
§ 1 k.p.k., a ponadto mógłby prowadzić do negatywnych skutków proceso-
wych w postaci przewlekłości postępowania.
Analogicznym - do rozpoznawanego - problemem prawnym zajmo-
wał się już Sąd Najwyższy, który w uchwale z dnia 20 stycznia 1999 r., I
KZP 24/98 (OSNKW 1999, z. 1-2, poz. 4) zajął stanowisko, iż ,,Orzekanie w
przedmiocie przedłużenia tymczasowego aresztowania w toku postępowa-
nia przygotowawczego stanowi < gotowawczym (art. 329 § 1 k.p.k.)>> i zgodnie z art. 329 § 2 k.p.k. powinno
nastąpić jednoosobowo. Nie dotyczy to rozpoznawania zażaleń na posta-
nowienie sądu wydane w tym przedmiocie, gdyż orzekanie przez sąd nie
jest już czynnością <>, lecz sądowego
(choćby odnosiło się do tegoż postępowania przygotowawczego)".
Przedstawiony pogląd znajduje wsparcie w doktrynie i piśmiennic-
twie, gdzie wyrażone zostało jednolite stanowisko, iż w postępowaniu przy-
gotowawczym sąd dokonuje czynności oraz orzeka jednoosobowo. Reguła
jednoosobowego dokonywania czynności dotyczy zarówno rozpatrywania
zażaleń na czynności prowadzącego postępowanie przygotowawcze, jak i
wykonywania przez sąd innych czynności w tym stadium postępowania
karnego. Nie odnosi się ona jednak do rozpatrywania przez sąd odwoław-
czy zażaleń na czynności sądu dokonane w postępowaniu przygotowaw-
czym, gdyż nie jest to już rozpoznanie zażalenia na czynności postępowa-
nia przygotowawczego, lecz na czynności sądu. W tym zakresie należy
stosować przepisy ogólne o składzie sądu, a dotyczy to przykładowo roz-
poznawania zażalenia na postanowienie sądu o zwolnieniu od zachowania
tajemnicy (art. 180 § 2 zd. 2 k.p.k.), o przepadku przedmiotu poręczenia
(art. 270 § 3 k.p.k.) itp. (por. T. Grzegorczyk: Kodeks postępowania karne-
go. Komentarz. Kraków 2001, s. 771; P. Hofmański, E. Sadzik, K. Zgryzek:
Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. II, Warszawa 1999, s. 171;
F. Prusak: Komentarz do kodeksu postępowania karnego, t. II Warszawa
1999, s. 911-912; Z. Świda: Właściwości i skład sądu. Wyłączenie sędzie-
go, w: Nowa kodyfikacja karna. Kodeks postępowania karnego. Krótki ko-
mentarz, z. 14, Warszawa 1998, s. 273).
W opisanej sytuacji oczywiste jest, iż sąd rozpoznający zażalenie na
postanowienie prokuratora o umorzeniu postępowania przygotowawczego
jest sądem odwoławczym, który także kontroluje warunki formalne sku-
teczności zażalenia, zaś skład tego sądu określony jest przez art. 329 § 2
k.p.k. Jak już wspomniano, przepisy art. 329 § 1 i 2 k.p.k. nie dotyczą jed-
nak rozpatrywania zażaleń na czynności sądu dokonywane w postępowa-
niu przygotowawczym. W tym zakresie skład sądu odwoławczego określają
reguły ogólne, przy czym, wbrew twierdzeniom Sądu Okręgowego, w
omawianym wypadku nie może mieć zastosowania skład sądu określony w
art. 30 § 2 k.p.k., tj. 3 sędziów, gdyż ustawa stanowi inaczej. Stosownie
bowiem do treści art. 430 § 2 k.p.k., na postanowienie o pozostawieniu bez
rozpoznania przyjętego środka odwoławczego przysługuje zażalenie do
innego równorzędnego składu sądu odwoławczego, chyba że zostało wy-
dane przez Sąd Najwyższy. Przez skład równorzędny należy rozumieć taki
sam, choć różny osobowo, skład, w jakim zapadło zaskarżone postanowie-
nie.
Przedstawione rozważania uzasadniają tezę, że postanowienie o po-
zostawieniu bez rozpoznania zażalenia na postanowienie prokuratora o
umorzeniu śledztwa stanowi ,,czynność sądową w postępowaniu przygoto-
wawczym" i, zgodnie z art. 329 § 2 k.p.k., powinno być wydane przez sąd
jednoosobowo. Natomiast rozpoznanie zażalenia na to postanowienie sądu
stanowi już ,,czynność postępowania sądowego" dotyczącą postępowania
przygotowawczego, dla dokonania której skład sądu odwoławczego określa
- jako przepis szczególny - art. 430 § 2 k.p.k.
W tych warunkach przedstawione Sądowi Najwyższemu zagadnienie
prawne nie wymaga zasadniczej wykładni ustawy, gdyż wątpliwości inter-
pretacyjne podniesione przez Sąd Okręgowy w Ł. zostały już rozstrzygnięte
w orzecznictwie i doktrynie.
Brak zatem przesłanek określonych w art. 441 § 1 k.p.k. do podjęcia
uchwały.