Postanowienie z dnia 11 lipca 2002 r., IV CO 7/02

Nie jest dopuszczalna - oparta na podstawie określonej w art. 403 § 2
k.p.c. - skarga o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym
postanowieniem oddalającym wniosek o zmianę postanowienia o
stwierdzenie nabycia spadku.

Sędzia SN Zbigniew Strus (przewodniczący)
Sędzia SN Teresa Bielska-Sobkowicz (sprawozdawca)
Sędzia SN Zbigniew Kwaśniewski

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Wandy R. z udziałem Aleksandra S.,
Marleny S., Marii K., Bogny S., Jarosława S., Tadeusza S. i Róży S. o zmianę
postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, na posiedzeniu niejawnym w Izbie
Cywilnej w dniu 11 lipca 2002 r., na skutek skargi wnioskodawczyni o wznowienie
postępowania zakończonego postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca
2000 r.
odrzucił skargę.

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 1 czerwca 2000 r. Sąd Najwyższy oddalił kasację
Wandy R. od postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Bydgoszczy z dnia 30
września 1998 r., którym oddalono wniesioną przez nią apelację od postanowienia
Sądu Rejonowego w Szubinie z dnia 30 kwietnia 1998 r., oddalającego jej wniosek
o zmianę postanowienia o stwierdzenie nabycia spadku.
Wanda R. wniosła skargę o wznowienie postępowania zakończonego
postanowieniem Sądu Najwyższego, powołując podstawy wznowienia określone w
art. 401 pkt 1 i 2 oraz w art. 403 § 2 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kwestia dopuszczalności wznowienia postępowania nieprocesowego została
unormowana wyraźnie w kodeksie postępowania cywilnego. Zgodnie z art. 524
k.p.c., uczestnik postępowania może żądać wznowienia postępowania
zakończonego prawomocnym postanowieniem orzekającym co do istoty sprawy,
jednakże wznowienie postępowania nie jest dopuszczalne, jeżeli postanowienie
kończące postępowanie może być zmienione lub uchylone. Możliwość zmiany lub
uchylenia postanowień oddalających wniosek, a więc postanowień o treści
negatywnej, istnieje w razie zmiany okoliczności sprawy (art. 523 k.p.c.). W takiej
zatem sytuacji wznowienie postępowania zakończonego oddaleniem wniosku nie
jest dopuszczalne.
Wynika z powyższego wniosek, że wznowienie takiego postępowania jest
możliwe tylko wtedy, gdy nie nastąpiła zmiana okoliczności sprawy, a istnieją
podstawy wznowienia postępowania określone w art. 401 k.p.c., wówczas jednak
zachowany musi być termin określony w art. 407 k.p.c. w związku z art. 13 § 2
k.p.c. (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 1994 r., III CZP 40/94,
OSNC 1994, nr 11, poz. 210).
Jeżeli zaś chodzi o postanowienia kończące postępowanie w sprawie,
uwzględniające wniosek, a więc o treści pozytywnej, to wyłączona jest możliwość
wznowienia, jeżeli postanowienie to może być zmienione lub uchylone. Możliwość
taką kodeks postępowania cywilnego przewiduje w kilku wypadkach Dotyczy to
m.in. sytuacji uregulowanych w art. 559, 577, 678 i 679 k.p.c.
Przedmiotem postępowania, którego wznowienia domagała się Wanda R. był
wniosek o zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, zatem
postępowanie to toczyło się w trybie art. 679 k.p.c. Nie ulega wątpliwości, że
postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku może być zmienione lub uchylone w
razie zmiany okoliczności. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w powołanej uchwale z dnia
21 kwietnia 1994 r., w takim wypadku skarga o wznowienie postępowania nie jest
dopuszczalna.
Wątpliwość dotyczyć może natomiast kwestii, czy w ogóle dopuszczalne jest
wznowienie postępowania zakończonego postanowieniem oddalającym wniosek o
zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. Jest to co prawda
postanowienie o treści negatywnej, jednak należy wykluczyć możliwość jego zmiany
w sytuacji określonej w art. 523 k.p.c. Wniosek o zmianę takiego postanowienia
uzasadniony może przecież być jedynie takimi okolicznościami, które mogą
prowadzić do stwierdzenia, że osoba wskazana w postanowieniu o stwierdzenie
nabycia spadku jako spadkobierca nie jest nim w rzeczywistości, bądź wprawdzie
dziedziczy, ale w innej części niż stwierdzono. W takiej zaś sytuacji wnosić można o
zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku w trybie przewidzianym w art.
679 k.p.c. i nie stoi temu na przeszkodzie fakt, że taki wniosek już został
prawomocnie oddalony. Podobnie, oddalenie wniosku o zmianę postanowienia o
ubezwłasnowolnieniu nie stanowi przeszkody do ponowienia takiego wniosku, jeżeli
przyczyny ubezwłasnowolnienia odpadną (art. 559 k.p.c.). Sąd opiekuńczy może
również uwzględnić kolejny wniosek o zmianę postanowienia, jeżeli wymaga tego
dobro osoby, której postępowanie dotyczy (art. 577 k.p.c.) i nie stoi temu na
przeszkodzie wcześniejsze prawomocne oddalenie takiego wniosku.
Rozważania te nie prowadzą jednak do wniosku, że postępowanie, o którym
mowa, może być - skoro wydanego w nim postanowienia nie można zmienić lub
uchylić - wznowione na skutek późniejszego wykrycia takich okoliczności
faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy,
a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu.
Dopuszczenie
możliwości
wznowienia
postępowania
oznaczałoby
wprowadzenie konkurencji środków (skarga o wznowienie postępowania
zakończonego oddaleniem wniosku o zmianę postanowienia o stwierdzeniu spadku
lub wniosek o zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku). Taką sytuację
należy wykluczyć, jak bowiem wskazano, zamiarem wnoszącego skargę o
wznowienie postępowania, powołującego się na późniejsze wykrycie okoliczności
faktycznych lub środków dowodowych, jest doprowadzenie do zmiany
postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. Temu zaś stoi na przeszkodzie
kategoryczna treść art. 679 § 1 k.p.c., zgodnie z którym dowód, że osoba, która
uzyskała stwierdzenie nabycia spadku nie jest spadkobiercą lub że jej udział w
spadku jest inny niż stwierdzono, może być przeprowadzony tylko w postępowaniu
o uchylenie lub zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. Użycie przez
ustawodawcę słowa ,,tylko" wyklucza przeprowadzenie takiego dowodu w innym
postępowaniu, a więc także w postępowaniu ze skargi o wznowienie postępowania.
Należy zatem dojść do wniosku, że nie jest dopuszczalna oparta na podstawie
wznowienia określonej w art. 403 § 2 k.p.c. skarga o wznowienie postępowania
zakończonego prawomocnym postanowieniem oddalającym wniosek o zmianę
postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. Jedyna możliwość wznowienia
takiego postępowania istnieje, gdy skarżący nie powołuje się na zmianę
okoliczności, lecz na podstawy określone w art. 401 k.p.c. Skarżąca podnosiła w
skardze, że podstawą wznowienia jest udział w składzie Sądu Najwyższego
wydającego postanowienie z dnia 1 czerwca 2000 r. sędziego, co do którego
złożono wniosek o wyłączenie, a wniosek ten nie został przed wydaniem
postanowienia rozpoznany (podstawa wznowienia określona w art. 401 pkt 1 k.p.c.).
Ponadto powoływała się na pozbawienie jej możności działania przez to, że o
terminie rozprawy nie zawiadomiono jej pełnomocnika procesowego Karoliny R.
(podstawa wznowienia określona w art. 401 pkt 2 k.p.c.).
Termin do wniesienia skargi o wznowienie postępowania wynosi, jak wynika z
art. 407 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c., trzy miesiące od dnia, w którym strona
dowiedziała się o podstawie wznowienia, a gdy podstawą jest pozbawienie
możności działania lub brak należytej reprezentacji - od dnia, w którym o
orzeczeniu dowiedziała się strona, jej organ lub jej przedstawiciel ustawowy. Nie
budzi wątpliwości, że o ewentualnych podstawach wznowienia skarżąca
dowiedziała się w dniu 1 czerwca 2000 r, była bowiem obecna na rozprawie a także
przy ogłaszaniu wydanego w sprawie postanowienia. Wiedziała zatem już wtedy, że
w składzie sądu uczestniczył sędzia, co do którego złożyła wniosek o wyłączenie, a
także, że zawiadomienia o terminie rozprawy nie otrzymała Karolina R. (w
rozprawie uczestniczył zresztą także ustanowiony dla niej z urzędu adwokat oraz
drugi pełnomocnik procesowy Józef R.).
Skarga o wznowienie postępowania wniesiona w dniu 24 kwietnia 2002 r. jest
zatem spóźniona i podlega odrzuceniu.
Wobec powyższego orzeczono, jak w sentencji (art. 410 § 2 k.p.c. w związku z
art. 13 § 2 k.p.c.).