1) Czy drugi mąż matki dziedziczy po zmarłej żonie mieszkanie spółdzielcze własnościowe, pomimo związku małżeńskiego trwającego kilka miesięcy? Mieszkanie zostało wykupione z mieszkania lokatorskiego przed zawarciem drugiego małżeństwa. 2) Czy występuje obowiązek spłat drugiego męża przez pozostałych spadkobierców w przypadku gdyby był uprawniony do dziedziczenia? Czy można tego w jakiś sposób uniknąć? 3) Czy siostra może zrzec się spadku na rzecz siostry?
Informacje ogólne dotyczące dziedziczenia ustawowego
Spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego nie podlega dziedziczeniu, zaś w przypadku śmierci jednego z małżonków, wkład mieszkaniowy przechodzi na rzecz drugiego małżonka. Stąd też aktualnie jedyną właścicielką mieszkania ujawnioną w księgach wieczystych jest zmarła.
Natomiast spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu podlega dziedziczeniu.
Z uwagi na fakt, że mieszkanie to zostało wykupione przez żonę po śmierci męża, a przed jej ponownym zamążpójściem, *stanowi ono odrębny majątek zmarłej, *nabyty jeszcze przed zawiązaniem nowego małżeństwa. Zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, do majątku osobistego każdego z małżonków należą przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej.
Z faktu, iż prawo do mieszkania własnościowego stanowi majątek odrębny zmarłej nie wynika jednak, że drugi mąż nie ma wcale prawa do tego majątku.
Małżonek spadkodawcy dochodzi do dziedziczenia z ustawy wtedy, gdy w chwili śmierci spadkodawcy pozostaje z nim w formalnym związku małżeńskim, niezależnie od czasu jego trwania. Ta formuła wyznacza warunki konieczne i wystarczające do takiego dziedziczenia. Małżonek dochodzi zatem do dziedziczenia niezależnie od tego, czy małżonkowie pozostają we wspólnym pożyciu, czy też nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia. Istotne jest, że nie została stwierdzona orzeczeniem sądu separacja małżonków.
Drugi mąż jest więc uprawniony do dziedziczenia po zmarłej małżonce, nawet co do jej odrębnego majątku, ale jego udział w masie spadkowej jest mniejszy niż w przypadku, gdyby wykupienie mieszkania nastąpiło w trakcie trwania małżeństwa, z majątku wspólnego.
Zgodnie z art. 931 § 1 kodeksu cywilnego, w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. Dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.
Korzystnym rozwiązaniem w tej sytuacji jest przyjęcie spadku przez pani siostrę w trybie postępowania sądowego w sprawie stwierdzenia nabycia spadku. Zgodnie z przepisami prawa, nie można zrzec się spadku na rzecz konkretnej osoby, tak więc zrzeczenie się Pani siostry spadku na Pani rzecz nie będzie skuteczne. Na skutek złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku spadkobierca zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku. Wtedy dochodzą do dziedziczenia zstępni odrzucających (np. dzieci siostry), a w przypadku braku zstępnych, ulegają odpowiedniemu zwiększeniu udziały spadkowe pozostałych spadkobierców właśnie o odrzucaną część.
Z odrzucenia spadku wynika dla sądu obowiązek ustalenia, czy spadkobierca odrzucając spadek ma zstępnych, i wezwania ich do udziału w sprawie jako spadkobierców ustawowych.
Tak więc w przypadku braku zstępnych siostry, jej udział przypadnie siostrze i ojczymowi w częściach równych, tj. spowoduje odpowiednie zwiększenie udziałów spadkowych pozostałych spadkobierców.
Dalej idącą konsekwencją odrzucenia i zwiększenia udziałów pozostałych jest uprawnienie ojczyma do żądania spłaty jego udziału w większej wysokości, ponieważ dodatkowo, z tytułu odrzucenia spadku przez Pani siostrę, jego udział w spadku jest większy. Stąd warto takiego ryzyka w przyszłości uniknąć. Korzystniejszym rozwiązaniem jest bowiem przyjęcie spadku przez siostrę, która może jako spadkobierczyni przekazać swój udział w nieruchomości na Pani rzecz w drodze umowy darowizny zawartej w formie aktu notarialnego. Czynność taka dokonana pomiędzy najbliższą rodziną nie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadku od darowizn.
Podstawa prawna ( http://www.money.pl/u/money_chart/graphchart_ns.php?ds=03.08.2011 09:00&de=03.08.2011 17:35&sdx=0&i=&ty=1&ug=1&s%5B0%5D=WIG20&w=460&h=250&cm=0&rl=1 ) Sam porównuj dane na wykresach - wypróbuj MoneyAnalytics
Warto też pamiętać, że zawarcie takiej samej umowy darowizny pomiędzy ojczymem i pasierbicą również zwolnione jest od opodatkowania.
W zasadzie nabycie przez spadkobierców spadku po Pani matce - zmarłej w tym roku - będzie zwolnione od opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn z racji pozostawania spadkobierców w pierwszym kręgu ustawowych spadkobierców (nabycie spadku wymaga złożenia odpowiednich deklaracji w urzędzie skarbowym)
Z uwagi na fakt, że małżonek dziedziczy po zmarłej żonie, uprawniony jest do tego aby złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku (skutki wskazane powyżej - w przypadku braku posiadania dzieci, jego udział przechodzi na obie Panie), albo oświadczeniu o przyjęciu tegoż spadku. W sytuacji przyjęcia spadku, w wyniku dokonania działu spadku, spadkobiercy mogą umówić się co do tego, czy prawo do mieszkania przysługuje jednej osobie (np. Pani), a pozostali spadkobiercy zostają spłaceni, czy też pozostaje współwłasność, którą w przyszłości można znieść. W przypadku współwłasności należy zapoznać się ze wskazówkami zawartymi w pkt. V poniżej, związanymi z wykonywaniem prawa do lokalu.
Informacje dodatkowe dotyczące spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu
Należy również pamiętać, że jeżeli spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu przeszło na kilku spadkobierców, powinni oni, w terminie jednego roku od dnia otwarcia spadku, wyznaczyć spośród siebie pełnomocnika w celu dokonywania czynności prawnych związanych z wykonywaniem tego prawa, włącznie z zawarciem w ich imieniu umowy o przeniesienie własności lokalu. W razie bezskutecznego upływu tego terminu, na wniosek spadkobierców lub spółdzielni, sąd w postępowaniu nieprocesowym wyznaczy przedstawiciela.
Jest to pełnomocnictwo rodzajowe i powinno być sporządzone w formie pisemnej.
Niemniej jednak wszyscy spadkobiercy mogą złożyć wniosek o przeniesienie na ich rzecz własności lokalu, do którego przysługuje im spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu i spółdzielnia powinna, po spełnieniu warunków koniecznych do przewłaszczenia, przenieść na nich własność lokalu stosownie do posiadanych udziałów.
Przepisy nie nakładają na spadkobierców obowiązku przeprowadzenia działu spadku. Niemniej jednak każdy z nich może żądać zniesienia wspólności ułamkowej tego prawa, stosownie do przepisów o zniesieniu współwłasności.
Autorka jest aplikantką radcowską w Kancelarii Siwek, Gaczyński, Kałusiński