POSTANOWIENIE

z dnia 25 października 2011 r.

Sygn. akt P 38/10

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Adam Jamróz - przewodniczący

Maria Gintowt-Jankowicz

Mirosław Granat - sprawozdawca,

po rozpoznaniu, na posiedzeniu niejawnym w dniu 25 października 2011 r., wniosku sędziego Trybunału Konstytucyjnego Andrzeja Wróbla o wyłączenie od udziału w postępowaniu w sprawie pytania prawnego Sądu Apelacyjnego w Warszawie, sygn. akt P 38/10, dotyczącego zbadania zgodności art. 6 ust. 1 pkt 9 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.) z art. 2 oraz art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

na podstawie art. 26 ust. 3 w związku z ust. 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638, z 2001 r. Nr 98, poz. 1070, z 2005 r. Nr 169, poz. 1417, z 2009 r. Nr 56, poz. 459 i Nr 178, poz. 1375, z 2010 r. Nr 182 poz. 1228 i Nr 197, poz. 1307 oraz z 2011 r. Nr 112 poz. 654) wyłączyć sędziego Trybunału Konstytucyjnego Andrzeja Wróbla od udziału w postępowaniu w sprawie o sygn. P 38/10.

UZASADNIENIE

1. W dniu 18 października 2011 r. sędzia Trybunału Konstytucyjnego Andrzej Wróbel złożył wniosek o wyłączenie od udziału w postępowaniu w sprawie o sygn. P 38/10. W uzasadnieniu wniosku sędzia wskazał, że dnia 25 czerwca 2008 r. jako sędzia Sądu Najwyższego przewodniczył rozprawie, na której Sąd Najwyższy wydał wyrok o sygn. akt II UK 324/07, stwierdzający, że „Regulacji zawartej w art. 41 ustawy z 2000 r. o repatriacji nadano znaczenie wyjątkowe, chodzi o upodobnienie sytuacji prawnej osób nie spełniających cech repatrianta do statusu repatrianta, chodzi o osoby, które już wcześniej nabyły obywatelstwo polski, o objęcie nową regulacją - przewidzianą w niej ochroną prawną - sytuacji, które nie tylko zaistniały wcześniej, przed wejściem w życie ustawy, ale ponadto ze specjalnych przyczyn nie mieszczących się w definicji repatrianta. W takim systemowym kontekście należy oceniać określony w art. 41 ust. 1 pkt 1 ustawy pierwszy z warunków rozszerzenia ochrony zasadniczo przewidzianej tylko dla repatriantów, mianowicie, że z uprawnienia do uznania za repatrianta może skorzystać osoba, która <>.” Sędzia wskazał również, że w uzasadnieniu tego wyroku SN odniósł się wprost do treści zakwestionowanego w niniejszej sprawie art. 6 ust. 1 pkt 9.

2. Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Instytucja wyłączenia sędziego w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym uregulowana została w art. 26 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm., dalej: ustawa o TK). Przepis ten normuje kwestię wyłączenia z mocy ustawy (ust. 1), jak też przewiduje wyłączenie sędziego ze względu na inne okoliczności, mogące wywołać wątpliwości co do jego bezstronności (ust. 2).

Artykuł 26 ust. 2 ustawy o TK przewiduje, że „Sędziego Trybunału wyłącza się od udziału w postępowaniu na jego żądanie lub na żądanie uczestnika postępowania albo z urzędu, jeżeli zostanie uprawdopodobnione istnienie okoliczności, nie wymienionych w ust. 1, mogących wywołać wątpliwość co do jego bezstronności”, a więc w sytuacji iudex suspectus. W procedurze cywilnej instytucja iudex suspectus (art. 49 k.p.c.) opiera się na stosunku osobistym sędziego do strony postępowania, takim który mógłby wywoływać wątpliwości co do bezstronności sędziego. Charakter prawny Trybunału Konstytucyjnego jako sądu orzekającego o prawie a nie o stanach faktycznych lub aktach stosowania prawa, odmienny sposób wyjaśniania i dowodzenia w postępowaniu przed Trybunałem, brak związania wnioskami dowodowymi uczestników postępowania, powoduje że przyczyny wyłączenia sędziego będą miały z reguły charakter bardziej rzeczowy.

W doktrynie prezentowany jest również pogląd, że na tle art. 26 ust. 2 ustawy o TK „przesłanką wątpliwości co do bezstronności sędziego będzie stosunek osobisty do uczestników postępowania bądź do przedmiotu rozpoznania”. Jednakże w ocenie Trybunału, istotne jest, że przy wyłączeniu sędziego z powodu wątpliwości, co do jego bezstronności, nie chodzi o to, czy można sędziemu postawić uzasadniony zarzut braku obiektywizmu, lecz o to czy ze stanowiska strony zachodzą wystarczające okoliczności, które mogą budzić wątpliwości co do bezstronności sędziego. Ponadto w przypadku, kiedy z wnioskiem o wyłączenie występuje sam sędzia, istotne dla oceny czy zachodzą okoliczności mogące wywoływać wątpliwość co do jego bezstronności, jest także jego subiektywne odczucie.

Przedmiotem oceny Trybunału Konstytucyjnego w sprawie o sygn. P 38/10 jest art. 6 ust. 1 pkt 9 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.), do którego treści odniósł się wprost w uzasadnieniu wyroku z 25 czerwca 2008 r. Sąd Najwyższy, sygn. akt II UK 324/07, w składzie któremu przewodniczył sędzia Andrzej Wróbel. W powołanym wyroku Sąd Najwyższy zawarł również poglądy prawne, które mogą być istotne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, w tym poglądy dotyczące konstytucyjności kwestionowanego w pytaniu prawnym przepisu.

Trybunał uważa, że poglądy zawarte w orzeczeniu Sądu Najwyższego mogą wpłynąć nie tyle na obiektywne rozpatrzenie sprawy przez sędziego, ile na postrzeganie osoby sędziego - członka składu orzekającego - przez osoby zainteresowane wynikiem postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym.

Z powyższych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.

2