Wyrok z dnia 12 stycznia 1996 r.
II URN 57/95


1. Pominięta przy obliczaniu wysokości świadczenia
emerytalnego część wynagrodzenia w naturze wobec zachowania
przez emeryta nadal prawa do jego pobierania przy przyznaniu
emerytury, nie wygasa wskutek jego wypłaty przez pracodawcę,
lecz ulega zawieszeniu na czas zachowania przez emeryta prawa
do deputatu (ekwiwalentu) na dotychczasowych zasadach. Utrata
tego prawa powoduje ponowne ustalenie wysokości świadczenia na
podstawie art. 80 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r., o
zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr
40, poz. 267 ze zm.).

2. Ponowne ustalenie wysokości świadczenia następuje
przez wliczenie do zarobków przyjętych do podstawy jego
wymiaru z chwili przyznania świadczenia części wynagrodzenia
wypłacanego przy przyznaniu emerytury przez pracodawcę.



Przewodniczący SSN: Teresa Romer, Sędziowie SN: Jerzy
Kuźniar, Stefania Szymańska (sprawozdawca),


Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Witolda Bryndy,
po rozpoznaniu w dniu 12 stycznia 1996 r. sprawy z wniosku
Władysława J. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
Oddział w O. o podwyższenie emerytury, na skutek rewizji nadz-
wyczajnej Ministra Sprawiedliwości [...] od wyroku Sądu
Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 maja 1995 r. [...]


u c h y l i ł zaskarżony wyrok i poprzedzający go wyrok
Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Olsztynie z dnia 26 stycznia 1995 r., [...] oraz decyzję
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w O. z dnia 24
października 1994 r., [...] i przekazał sprawę temuż
Oddziałowi do ponownego rozpatrzenia.

U z a s a d n i e n i e


Decyzją z dnia 30 czerwca 1988 r. organ rentowy przyznał
wnioskodawcy emeryturę, przyjmując za podstawę jej wymiaru
przeciętny miesięczny zarobek z ostatnich 12 miesięcy
zatrudnienia, tj. od czerwca 1987 r. do maja 1988 r. Decyzją z
dnia 21 grudnia 1990 r. organ rentowy przeliczył emeryturę,
biorąc za podstawę wynagrodzenie z IV kwartału 1989 r. oraz I,
II i III kwartału 1990 r.

W związku z likwidacją Państwowego Przedsiębiorstwa
Gospodarki Rolnej w S. - kierownik Zakładu Produkcji Rolnej w
P. zgłosił organowi rentowemu, że wnioskodawca z dniem 31
grudnia 1992 r. utracił prawo do świadczeń w naturze i wykazał
wartość tych świadczeń na podstawie obowiązujących cen z
okresu 1987-1989.

Decyzją z dnia 19 października 1994 r. organ rentowy
dokonał od dnia 1 listopada 1991 r. (w związku ze złożonym w
dniu 17 kwietnia 1991 r. wnioskiem) ponownego przeliczenia
emerytury, uwzględniając przy ustaleniu jej wysokości zarobki
z lat 1987-1989. Wskaźnik wysokości podstawy wyniósł 170,71%.
Organ rentowy dokonał przeliczenia, poczynając od kwoty
bazowej 1.700.000 zł, następnie 1.788.589 zł, zaś od stycznia
1992 r. dokonał ubruttowienia i przeprowadził kolejne
waloryzacje. Od stycznia 1992 r. wskaźnik wysokości podstawy
wymiaru wyniósł 176,83%, zaś wskaźnik wysokości świadczenia
134,35%.

Kolejną decyzją z dnia 24 października 1994 r. organ
rentowy ponownie przeliczył emeryturę wnioskodawcy po
doliczeniu do podstawy jej wymiaru wartości utraconych
świadczeń w naturze, poczynając od dnia 1 stycznia 1993 r.
Łącznie z wartością tych świadczeń wskaźnik wysokości podstawy
wymiaru wyniósł 176,07%. Jako kwotę bazową organ rentowy
przyjął 3.090.000 zł, tj. obowiązującą w dniu 1 stycznia 1993
r.

Po powyższym przeliczeniu emerytura uległa obniżeniu oraz
obniżył się wskaźnik wysokości świadczenia ze 134,35% do
133,87% W tej sytuacji organ rentowy kontynuował wypłatę
świadczenia według dotychczasowej wysokości.

Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Olsztynie oddalił odwołanie wnioskodawcy.

W rewizji wniesionej od wyroku Sądu Wojewódzkiego
wnioskodawca domagał się przeliczenia podstawy wymiaru
emerytury w oparciu o wynagrodzenie z lat 1987-1989, po
dodaniu wartości utraconych świadczeń w naturze, ubruttowieniu
i przeprowadzeniu kolejnych waloryzacji.

Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Warszawie oddalił rewizję. Zdaniem Sądu Apelacyjnego brak
bowiem podstawy prawnej do uwzględnienia żądania wnioskodawcy,
by równowartość utraconych świadczeń, które otrzymywał do
grudnia 1992 r., doliczyć do wynagrodzenia z lat 1987-1989,
które stanowiło podstawę przeliczenia wypłaconego świadczenia.

W rewizji nadzwyczajnej Minister Sprawiedliwości zarzucił
rażące naruszenie prawa, a w szczególności § 5 ust. 1 w
związku z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia
1985 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wy-
miaru emerytur i rent (jednolity tekst: Dz. U. z 1989 r., Nr
11, poz. 63 ze zm.), art. 55 ust. 6 ustawy z dnia 26 lipca
1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (jednolity
tekst: Dz. U. z 1993 r, Nr 90, poz. 416 ze zm.). Rewidujący
wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Apelacyjnego oraz
poprzedzającego go wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Olsztynie z dnia 26 stycznia 1995
r., [...] i "ustalenia podstawy wymiaru emerytury wnioskodawcy
po doliczeniu deputatu i jego ubruttowieniu od dnia 1 stycznia
1992 r. z zastosowaniem dalszych waloryzacji".


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Zgodnie z treścią § 5 ust. 1 w zw. z § 4 rozporządzenia
Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1985 r. w sprawie
szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i
rent, deputat (ekwiwalent) jest składnikiem wynagrodzenia z
tytułu wykonywania pracy w ramach stosunku pracy, więc wartość
deputatu przyjmuje się do ustalenia podstawy wymiaru tych
świadczeń. Jednakże, według § 5 ust. 4 tego rozporządzenia, w
podstawie wymiaru emerytury nie uwzględnia się tej części
wynagrodzenia w naturze lub jego ekwiwalentu, do których
emeryt zachowuje nadal prawo po uzyskaniu emerytury.

Pominięta część wynagrodzenia w naturze (jej ekwiwalent -
jak to wyjaśnił Sąd Najwyższy w uchwale z 7 grudnia 1994 r.,
II UZP 33/94, OSNAPiUS 1995 nr 8 poz. 100) wskutek jego
wypłaty przez pracodawcę nie wygasa, po przyznaniu emerytury,
lecz ulega zawieszeniu na czas zachowania przez emeryta prawa
do deputatu (ekwiwalentu) na dotychczasowych zasadach. Utrata
prawa do ekwiwalentu czyni zaś aktualnym powrót do zasady
wyrażonej w § 4 i § 5 ust. 1 omawianego rozporządzenia, wobec
odpadnięcia tej negatywnej przesłanki.

Utrata tego prawa jest więc zdarzeniem, które jako
okoliczność mająca wpływ na wysokość świadczenia uzasadnia
ponowne jego ustalenie w trybie art. 80 ustawy z dnia 14
grudnia 1982 r., o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich
rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.). Ponowne ustalenie
wysokości świadczenia następuje - jak to zasadnie wywiódł Sąd
Najwyższy w powołanej uchwale - przez wliczenie do zarobków
ujętych w podstawie jego wymiaru w chwili przyznania
świadczenia części wynagrodzenia wypłacanego świadczeniobiorcy
po przyznaniu emerytury przez pracodawcę. Sąd Najwyższy
podkreślił też w powołanej uchwale, iż w związku z wejściem w
życie ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od
osób fizycznych (jednolity tekst: Dz. U. z 1993 r., Nr 90,
poz. 416 ze zm.) organy rentowe zostały - w myśl art. 55 ust.
6 tej ustawy - zobowiąznane do podwyższenia należnych od dnia
1 stycznia 1992 r. emerytur i rent - poprzez ich przeliczenie
w taki sposób, aby po potrąceniu podatku "nie były niższe niż
przed przeliczeniem", a także, żeby "nie uległy obniżeniu"
wskaźniki wysokości świadczenia i wysokości wynagrodzenia.
Przeliczenie winno być przeprowadzone zgodnie z przepisami
zarządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 17
grudnia 1991 r. w sprawie sposobu przeliczania emerytur i rent
w związku z wprowadzeniem podatku dochodowego od osób
fizycznych (M.P. Nr 46, poz. 326). Tzw. "ubruttowieniu"
podlegało świadczenie, a nie poszczególne składniki
wynagrodzenia składające się na podstawę jego wymiaru. O
ubruttowieniu deputatu (lub jego ekwiwalentu) - jak wyjaśnił
Sąd Najwyższy - można zasadnie mówić tylko w takim sensie, że
poprzez jego uwzględnienie w podstawie wymiaru następuje
zwiększenie samego świadczenia, a świadczenie w nowej
wysokości jest ponownie przeliczane w sposób przewidziany w
zarządzeniu. Emeryt pobierający część wynagrodzenia w naturze
miał o tę właśnie część wynagrodzenia obniżoną podstawę
wymiaru świadczenia, a tym samym otrzymywał emeryturę niższą
niż świadczeniobiorca mający ustaloną emeryturę z
uwzględnieniem deputatu w podstawie jej wymiaru.

Pominięcie przy ponownym ustalaniu wysokości świadczenia,
w podstawie jego wymiaru, utraconego przez wnioskodawcę
deputatu, przy ubruttowieniu, a także w kolejnych
waloryzacjach, doprowadziło do zaniżenia emerytury należnej
wnioskodawcy, co stanowi rażące naruszenie powołanych w
rewizji nadzwyczajnej przepisów.

Z tych względów rewizja nadzwyczajna zasługuje na
uwzględnienie, z tym iż Sąd Najwyższy uznał za celowe
przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia organowi
rentowemu (art. 422 § 2 k.p.c.).
=======================================