Wyrok z dnia 3 października 2000 r.
II UKN 739/99

Student w czasie urlopu dziekańskiego kontynuuje naukę w szkole w ro-
zumieniu art. 39 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu
emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.), co ozna-
cza, że nie traci prawa do renty rodzinnej, niezależnie od tego z jakich przyczyn
udzielono tego urlopu.


Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN: Andrzej
Kijowski, Barbara Wagner.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 3 października 2000 r. sprawy z wnio-
sku Radosława B. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w O.
o zwrot nienależnego świadczenia, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu
Apelacyjnego w Warszawie z dnia 13 października 1999 r. [...]

z m i e n i ł zaskarżony wyrok i oddalił apelację organu rentowego.

U z a s a d n i e n i e

Wyrokiem z dnia 15 marca 1999 r. [...] Sąd Okręgowy -Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Olsztynie zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-
Oddziału w O. z dnia 3 lutego 1999 r. i ustalił, że nie nastąpiła nadpłata renty rodzin-
nej wypłaconej wnioskodawcy za okres od 1 marca do 30 września 1997 r. i od 1
marca do 30 września 1998 r. Sąd uznał, że w okresie urlopu dziekańskiego wnios-
kodawca nie utracił prawa do renty rodzinnej po ojcu, nie został bowiem ani skreślo-
ny z listy studentów, ani zawieszony w prawach studenta, uczęszczając na zajęcia
(art. 39 ust. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracow-
ników i ich rodzin - Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm. )
W wyniku apelacji organu rentowego, Sąd Apelacyjny w Warszawie zmienił
zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie wnioskodawcy, stwierdzając, że w okresie
urlopu dziekańskiego przerwał on naukę, a jako student urlopowany mógł podjąć za-
trudnienie. Okresy te nie mogą być w związku z tym uznane za okresy nauki, pobra-
na więc w ich czasie renta miała charakter świadczenia nienależnego (wyrok z dnia
13 października 1999 r. [...]).
Powyższy wyrok zaskarżył kasacją wnioskodawca i zarzucając naruszenie
prawa materialnego - art. 39 ust. 1 pkt 2 oraz 106 ust. 2 pkt 1 ustawy o z.e.p., wniósł
o jego zmianę i uwzględnienie odwołania.
W ocenie skarżącego, w czasie urlopu dziekańskiego nie utracił on statusu studenta,
zachował więc prawo do renty rodzinnej.

Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:

Kasacja jest uzasadniona. Stan faktyczny sprawy nie jest między stronami
sporny, a kasacja nie zawiera zarzutów co do niekompletności zebranego materiału
dowodowego. W tej sytuacji Sąd Najwyższy związany jest dokonanymi ustaleniami
faktycznymi, z których wynika, że wnioskodawca (Radosław B. urodzony w dniu 6
grudnia 1974 r.) pobierał rentę rodzinną po zmarłym ojcu Waldemarze B. Od dnia 1
października 1995 r. rozpoczął studia na Politechnice G., a w dniu 28 lutego 1996 r.
został skierowany na urlop dziekański w związku z brakiem wymaganych zaliczeń. W
dniu 1 października 1997 r. został wpisany na drugi rok studiów, zaś w dniu 27 lutego
1998 r., za zgodą dziekana, zmienił kierunek studiów i został skierowany na urlop
dziekański do dnia 30 września 1998 r.
Wyjaśnienia wymaga czy przebywanie na urlopie dziekańskim w czasie stu-
diów, stanowi okoliczność wyłączającą prawo dziecka do renty rodzinnej. W wyroku z
dnia 11 kwietnia 1996 r., II UR 4/96 (OSNAPiUS 1996 nr 20, 311), Sąd Najwyższy
wskazał, że z przepisów prawnych regulujących prawo do renty rodzinnej dla dzieci
wynika, iż zasadniczym celem tego świadczenia jest dostarczanie środków utrzyma-
nia tym dzieciom pracownika (rencisty), które w związku z kształceniem się w szkole
nie wykonują pracy stanowiącej źródło utrzymania. Stosownie do przepisu art. 39
ust. 1 pkt 2 ustawy o z.e.p. dzieci własne mają prawo do renty rodzinnej do ukończe-
nia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnię-
cia 25 lat życia. Zasadą więc, w przypadku nauki w szkole, jest wypłacanie tego
świadczenia do ukończenia 25 lat życia, z możliwością jego przedłużenia na warun-
kach przewidzianych w art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy, które w okolicznościach niniejszej
sprawy nie mają znaczenia.
Stosownie do art. 145 ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyż-
szym (Dz. U. Nr 65, poz. 385 ze zm.), student może uzyskać urlop od zajęć w
uczelni, a w okresie korzystania z niego zachowuje prawa studenckie. Udzielenie
tego urlopu następuje w trybie i na zasadach określonych w regulaminie studiów, to
zaś daje podstawę do stwierdzenia, że przyczyny, dla których odpowiednie władze
uczelni udzieliły tego urlopu, nie mają znaczenia dla statusu urlopowanego jako stu-
denta. Student przebywający na urlopie dziekańskim kontynuuje naukę w szkole w
rozumieniu art. 39 ust. 1 pkt 2 ustawy o z.e.p., co oznacza, że nie traci on prawa do
renty rodzinnej niezależnie od tego z jakich przyczyn ten urlop został mu udzielony,
prawo to przysługuje mu nie dłużej niż do osiągnięcia 25 lat życia. Fakt, że okres
urlopu dziekańskiego ,,jest wolny od nauki na wyższej uczelni", jak to stwierdził Sąd
Apelacyjny, i nie było przeszkód, aby wnioskodawca podjął w tym czasie zatrudnie-
nie, nie ma - na tle przedstawionej wykładni omawianego przepisu.- znaczenia praw-
nego. Sama w sobie możliwość podjęcia pracy przez studenta w czasie urlopu dzie-
kańskiego nie ma wpływu na prawo do renty rodzinnej, która wypłacana jest w
związku z nauką w szkole, także w szkole dla pracujących, pod warunkiem nie prze-
kroczenia przez dziecko 25 lat życia i nie podjęcia pracy zawodowej (por. wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 1982 r., II URN 74/82 - OSNCP 1982 z. 12,
poz. 204 ).
W tych warunkach, w ocenie Sądu Najwyższego, wnioskodawca nie utracił
prawa do renty rodzinnej w okresie urlopu dziekańskiego, stąd wypłacone mu w tym
czasie przez organ rentowy świadczenie, nie miało charakteru nienależnego w rozu-
mieniu art. 106 ust. 2 pkt 1 ustawy o z.e.p. Gdy więc w sprawie zachodziło jedynie
naruszenie prawa materialnego, Sąd Najwyższy orzekł co do istoty sprawy na pod-
stawie art. 39315 KPC.
========================================