Wyrok z dnia 5 czerwca 2001 r.
II UKN 406/00

Załącznik Nr 2 zarządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 6 grudnia
1994 r. w sprawie ustalania wykazu chorób i schorzeń powstałych w związku ze
służbą wojskową, z tytułu których przysługują świadczenia odszkodowawcze i
rentowe (M.P. Nr 66, poz. 591) nie dotyczy prawa do świadczeń określonych w
ustawie z dnia 16 grudnia 1972 r. o świadczeniach odszkodowawczych przy-
sługujących w razie wypadku lub choroby pozostającej w związku ze służbą
wojskową (Dz.U. Nr 53, poz. 342 ze zm.).


Przewodniczący SSN Beata Gudowska, Sędziowie SN: Maria Tyszel, Barbara
Wagner (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 5 czerwca 2001 r. sprawy z wniosku
Romana T. przeciwko Wojewódzkiemu Sztabowi Wojskowemu w B. o jednorazowe
odszkodowanie, na skutek kasacji organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego
w Białymstoku z dnia 10 maja 2000 r. [...]



u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu w
Białymstoku do ponownego rozpoznania.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Apelacyjny w Białymstoku wyrokiem z dnia 10 maja 2000 r. [...] oddalił
apelację Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w B. od wyroku Sądu Okręgowego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku z dnia 16 listopada 1999 r.
[...] zmieniającego decyzję apelującego organu z dnia 10 lutego 1999 r. i uznającego,
że stwierdzony u Romana T. zespół hipochondryczno - neurasteniczny pochodzenia
somatycznego pozostaje w związku przyczynowym z warunkami służby wojskowej
oraz przekazującego sprawę w zakresie wysokości jednorazowego odszkodowania
organowi rentowemu.
Sąd ustalił, że między schorzeniem wnioskodawcy, które istniało przed rozpo-
częciem służby wojskowej i ujawniło się w czasie jej trwania, a warunkami służby
zachodzi związek przyczynowy. Służba wartownicza przekraczała zwiększone normy
odporności psychofizycznej Romana T. Była czynnikiem wyzwalającym i przyspie-
szającym wystąpienie u niego choroby nerwicowej.
Stosownie do art. 1 ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o świadczeniach przy-
sługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służbą wojsko-
wą, żołnierzowi, który doznał trwałego uszczerbku za zdrowiu wskutek choroby po-
wstałej w związku ze szczególnymi właściwościami lub warunkami służby, przysłu-
guje świadczenie odszkodowawcze. Do wnioskodawcy ma zastosowanie zał. nr 2 do
zarządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 6 grudnia 1994 r. w sprawie ustalenia
wykazu chorób i schorzeń powstałych w związku ze służbą wojskową, z tytułu któ-
rych przysługują świadczenia odszkodowawcze i rentowe. Schorzenie rozpoznane u
Romana T. jest wymienione w nim pod poz. 12.
Wojewódzki Sztab Wojskowy w B. zaskarżył ten wyrok kasacją. Wskazując
jako jej podstawę naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 5
ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. oraz § 1 zarządzenia Ministra Obrony Narodowej z
dnia 6 grudnia 1994 r., wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz poprzedzają-
cego go wyroku Sądu pierwszej instancji i oddalenie odwołania Romana T. w części
dotyczącej przyznania jednorazowego odszkodowania.
Organ rentowy podzielił ustalenie Sądu, że schorzenie wnioskodawcy ujawniło
się i stan jego zdrowia uległ pogorszeniu w czasie trwania służby wojskowej, wskutek
jej szczególnych właściwości i warunków. Jednak choroby wymienione w załączniku
nr 2 do zarządzenia MON z 6 grudnia 1994 r. nie uprawniają do jednorazowego od-
szkodowania, lecz tylko do świadczeń rentowych. Przy innej wykładni powołanych
przepisów podział wykazu chorób na dwa odrębne załączniki byłby zbędny. Pogląd
prezentowany przez organ rentowy wyraził też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3
stycznia 1979 r., III PRN 44/78.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja jest usprawiedliwiona. Podstawę faktyczną rozstrzygnięcia zawartego
w zaskarżonym wyroku stanowi, niekwestionowane przez strony, ustalenie, że cho-
roba Romana T. ujawniła się i stan jego zdrowia uległ pogorszeniu w czasie trwania
służby wojskowej, co pozostawało w związku ze szczególnymi właściwościami i wa-
runkami tej służby. Sporną jest kwalifikacja i ocena prawna tego ustalenia, a zwłasz-
cza sprawa nabycia przez wnioskodawcę prawa do jednorazowego odszkodowania.
Zgodnie z art. 5 ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o świadczeniach odszkodo-
wawczych przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze
służbą wojskową (Dz.U. Nr 53, poz. 342 ze zm.), powoływanej dalej jako ,,ustawa
wypadkowa", żołnierzowi, który doznał trwałego uszczerbku na zdrowiu co najmniej
w 20% wskutek choroby określonej na podstawie art. 3, przysługuje jednorazowe
odszkodowanie pieniężne. Według art. 3 wykaz chorób, z tytułu których przysługują
świadczenia określone w ustawie, ustala Minister Obrony Narodowej w porozumieniu
z Ministrami Zdrowia i Opieki Społecznej oraz Pracy, Płac i Spraw Socjalnych. Aktem
Ministra Obrony Narodowej wydanym na podstawie upoważnienia zawartego w tym
przepisie jest zarządzenie z dnia 6 grudnia 1994 r. w sprawie ustalenia wykazu cho-
rób i schorzeń powstałych w związku ze służbą wojskową, z tytułu których przysłu-
gują świadczenia odszkodowawcze i rentowe (M.P. Nr 66, poz. 591). Z samego już
tytułu zarządzenia wynika, że obejmuje ono wykaz chorób, z tytułu których przysłu-
gują nie tylko świadczenia odszkodowawcze, ale także rentowe, a zatem przedmio-
towy zakres jego regulacji wykracza poza upoważnienie z art. 3 ustawy wypadkowej.
Świadczenia przysługujące z tytułu chorób i schorzeń pozostających w
związku ze służbą wojskową oraz warunki nabywania do nich prawa regulują przepi-
sy trzech ustaw: z dnia 16 grudnia 1972 r. o świadczeniach odszkodowawczych
przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służbą woj-
skową, z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych
oraz ich rodzin (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 13, poz. 68 ze zm.) oraz z dnia 10
grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin
(Dz.U. z 1994 r. Nr 10, poz. 36 ze zm.). Przepisy wszystkich tych aktów zostały po-
wołane jako podstawa ustawowa zarządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 6
grudnia 1994 r. Wymienione ustawy przewidują różne świadczenia z tytułu choroby
powstałej w związku ze służba wojskową i inaczej określają warunki nabywania do
nich prawa. Poszkodowany wskutek choroby pozostającej w związku ze służbą woj-
skową może być uprawniony zarówno do jednorazowego odszkodowania jak i do
świadczeń rentowych albo tylko do świadczeń rentowych. Załącznik nr 1 do zarzą-
dzenia zawiera wykaz chorób, z tytułu których przysługują świadczenia odszkodo-
wawcze oraz chorób powstałych w związku ze szczególnymi właściwościami i wa-
runkami służby wojskowej, powodujących inwalidztwo w związku ze służbą wojsko-
wą, załącznik nr 2 natomiast wykaz chorób i schorzeń, które istniały przed powoła-
niem do służby, lecz uległy pogorszeniu lub ujawniły się w czasie trwania służby woj-
skowej wskutek szczególnych właściwości lub warunków służby na określonych sta-
nowiskach, powodujących inwalidztwo. Trafne zatem jest stanowisko organu rento-
wego, że załącznik nr 2 do zarządzenia nie dotyczy prawa do świadczeń określonych
w ustawie z dnia 16 grudnia 1972 r. Romanowi T. nie przysługuje prawo do jednora-
zowego odszkodowania na podstawie przepisów tejże ustawy.
Powołany w kasacji wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 stycznia 1979 r., III
PRN 44/78, został wydany na gruncie zarządzenia MON z dnia 16 stycznia 1973 r. w
sprawie ustalenia wykazów chorób pozostających w związku ze służbą wojskową, z
tytułu których przysługują świadczenia rentowe i odszkodowawcze (M.P. Nr 4, poz.
29 ze zm.), ale nie utracił aktualności. Pomimo pewnych zmian redakcyjnych regula-
cja zawarta w zarządzeniu z dnia 6 grudnia 1994 r. jest taka sama jak w poprzednio
obowiązującym zarządzeniu z dnia 16 stycznia 1973 r. Jednak utrata mocy obowią-
zującej dwu spośród trzech aktów powołanych jako podstawa zarządzenia ostatnio
wymienionego i wejście w życie ustaw z dnia 24 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwali-
dów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin oraz z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopa-
trzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin, uzasadniała wydanie
nowych, choć merytorycznie nie zmienionych, przepisów wykonawczych.
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39313 KPC,
orzekł jak w sentencji.
========================================