Wyrok z dnia 12 grudnia 2001 r.
I PKN 711/00

Obliczanie i wypłata zarobków w kwocie wyższej, niż umówiona, przez
osobę nieuprawnioną do dokonywania w imieniu pracodawcy czynności z za-
kresu prawa pracy - jako czynność faktyczna - nie wywołuje zmiany warunków
wynagrodzenia wynikających z umowy o pracę.


Przewodniczący SSN Roman Kuczyński, Sędziowie SN: Jadwiga Skibińska-
Adamowicz, Barbara Wagner (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 12 grudnia 2001 r. sprawy z powódz-
twa Krzysztofa S, przeciwko Przedsiębiorstwu Usług Technicznych i Realizacji Bu-
downictwa ,,D." Spółce z o.o. w K. o wynagrodzenie, na skutek kasacji powoda od
wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach z dnia
22 marca 2000 r. [...]

o d d a l i ł kasację,
zasądził od powoda na rzecz strony pozwanej 563 zł tytułem kosztów postę-
powania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Okręgowy w Kielcach wyrokiem z dnia 22 marca 2000 r. [...] oddalił ape-
lację Krzysztofa S. od wyroku Sądu Rejonowego w Kielcach z dnia 22 września 1999
r. [...], oddalającego powództwo apelującego o zasądzenie wynagrodzenia od Przed-
siębiorstwa Usług Technicznych i Realizacji Budownictwa ,,D." Spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością w K.
Sąd ustalił, że Krzysztof S. był zatrudniony w pozwanej Spółce jako robotnik
budowlany od 7 marca 1994 r. do 10 sierpnia 1994 r. i od 23 sierpnia 1994 r. do 4
kwietnia 1996 r. na podstawie umowy o pracę zawartej w dniu 7 marca 1994 r. na
czas określony ,,do czasu trwania kontraktu w/g potrzeb". Umowa ta szczegółowo
określała zasady wypłaty wynagrodzenia za pracę. Miało ono być wypłacane w mar-
kach niemieckich zaliczkowo. Składało się z części stałej w wysokości 40 DM za
każdy przepracowany roboczodzień oraz z części ruchomej, należnej po pozytywnej
ocenie pracy dokonanej przez dyrektora w odniesieniu do wykonanego akordu, od
kwoty wynoszącej 28% wpływu za wykonane prace, po uwzględnieniu w tej kwocie
części stałej wynagrodzenia. Część ruchoma nie mogła być wypłacana przed formal-
nym terminowym i jakościowym odbiorem prac przez kontrahenta zagranicznego.
Kwoty wypłacone z wyprzedzeniem należało traktować jako nadpłaty do rozliczenia.
Podlegały one zwrotowi lub zaliczeniu na poczet innych świadczeń pracowniczych.
Ostateczne rozliczenie ruchomej części wynagrodzenia za pracę miało nastąpić po
zakończeniu kontraktu. Wstępine wynagrodzenia dla pracowników obliczali kierow-
nicy budów. Na budowach nr 2423 - w okresie od 1 stycznia 1995 r. do 3 kwietnia
1996 r. i nr 2443 - od 1 października 1994 r. do końca grudnia tego roku, kierownicy
budów rozliczali wynagrodzenie powoda odmiennie niż przewidywała to umowa. Wy-
sokość wynagrodzenia uzależniona była od wielkości przerobu na jednego zatrud-
nionego i wynosiła przy przerobie do 5000 DM - 28%, od 5001 DM do 6500 DM -
30%, powyżej 6500 DM - 35%. Wynagrodzenie powoda naliczane było niezgodnie z
umową na jego korzyść, było wyższe od wynikającego z rozliczenia końcowego.
Nadpłata w kwocie 22 DM została potrącona z wynagrodzenia za poszczególne mie-
siące. Kierownicy budów nie byli uprawnieni do dokonywania czynności zmieniają-
cych wynikające z umowy o pracę warunki wynagrodzenia. Uprawnienia takie miał
tylko Dyrektor Spółki i zarazem Prezes jej Zarządu Stanisław B. Nie mogło wobec
tego dojść do zmiany wynikających z umowy o pracę warunków płacy przez czynno-
ści konkludentne.
Krzysztof S. zaskarżył ten wyrok kasacją. Wskazując jako jej podstawę naru-
szenie prawa materialnego ,,poprzez błędną wykładnię art. 42 KP polegającą na
przyjęciu, że wypłacanie przez okres 1,5 roku wynagrodzenia pracownikowi w wyso-
kości innej niż w postanowieniach umowy o pracę, nie stanowi zmiany warunków
płacy per facta conkludeta", jego pełnomocnik wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku
i uwzględnienie powództwa w całości lub o jego uchylenie i uchylenie wyroku Sądu
Rejonowego w Kielcach i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpo-
znania ,,przy uwzględnieniu kosztów postępowania według norm przepisanych".
Twierdził on, że ,,w niniejszej sprawie przez fakty konkludentne nastąpiła zmiana tre-
ści umowy o pracę powoda w części dotyczącej wynagrodzenia". Powód bowiem
,,otrzymując wynagrodzenie w zmienionej wysokości miał podstawy by domniemy-
wać, iż kierownicy kontraktu czynią to zgodnie z dyrektywami Prezesa Zarządu". W
umowie o pracę nie ma zastrzeżenia, by jej zmiany można było dokonać w formie
pisemnej. Art. 42 § 2 KP formę pisemną wypowiedzenia zmieniającego ,,zastrzega
tylko dla celów dowodowych". Zdaniem pełnomocnika skarżącego, ,,za rozstrzygają-
cą dla niniejszej sprawy należy uznać wolę stron zmieniającą warunki płacy przeja-
wiającą się nie w umowie między stronami lecz w ich zachowaniach faktycznych tj.
wypłacaniu wynagrodzenia przez pozwanego w zmienionej wysokości i przyjmowa-
niu tego wynagrodzenia przez powoda".
W odpowiedzi na kasację strona pozwana wniosła o jej oddalenie i zasądze-
nie od powoda na jej rzecz kosztów postępowania kasacyjnego według norm przepi-
sanych.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 39311 KPC, Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w granicach ka-
sacji, biorąc pod rozwagę z urzędu jedynie nieważność postępowania. Pełnomocnik
Krzysztofa S. nie powołał jako podstawy kasacyjnej naruszenia przepisów postępo-
wania. Tym samym ustalenia stanowiące faktyczną podstawę rozstrzygnięcia za-
wartego w zaskarżonym wyroku należy uznać za niewadliwe. Sąd Najwyższy, rozpo-
znając sprawę jest nimi związany.
Pełnomocnik skarżącego nie określił precyzyjnie rodzaju czynności prawnej,
która miała, jego zdaniem, doprowadzić do zmiany warunków umowy o pracę w czę-
ści dotyczącej warunków wynagrodzenia. Z fragmentów wywodów zawartych w uza-
sadnieniu skargi można by wnosić, że miało to być porozumienie stron. Jednak po-
wołanie jako podstawy kasacyjnej naruszenia art. 42 KP wskazuje, iż czynnościami
prowadzącymi do zmiany warunków wynagradzania miały być wypowiedzenie
umowy o pracę w tej części i przyjęcie przez Krzysztofa S. warunków zaproponowa-
nych przez pracodawcę.
Wypowiedzenie warunków pracy i płacy (tzw. wypowiedzenie zmieniające)
jest jednostronnym oświadczeniem woli pracodawcy składanym pracownikowi, skie-
rowanym na trwałą zmianę treści stosunku pracy na niekorzyść pracownika. Zmiana
treści stosunku pracy korzystna dla pracownika nie wymaga wypowiedzenia zmie-
niającego. Już z tego względu zasadność zarzutu naruszenia art. 42 KP jest wątpli-
wa. Oświadczenie woli może być złożone wprawdzie przez każde zachowanie skła-
dającego je, ale tylko ujawniające jego wolę w sposób dostateczny (art. 60 KC w
związku z art. 300 KP). Wynika stąd, że - po pierwsze - kwalifikacji jako oświadcze-
nia woli podlega zachowanie osoby uprawnionej do dokonania określonej czynności
prawnej (złożenia oświadczenia woli); po drugie, z zachowań faktycznych takiej
osoby musi wynikać zamiar (wola) wywołania określonego skutku prawnego.
Sąd ustalił, że jedynym podmiotem uprawnionym do dokonywania za Spółkę
czynności prawnych z zakresu stosunku pracy był jej dyrektor. Tylko on lub upoważ-
niona przez niego osoba mogła skutecznie zmienić warunki umowy o pracę skarżą-
cego. Kierownicy budów nie mieli upoważnienia do zawierania, rozwiązywania i
zmiany umów o pracę z pracownikami zatrudnianymi na tych budowach. Dokonywali
oni obliczenia wynagrodzenia za pracę i jego wypłaty. Były to czynności faktyczne.
Kierownicy budów byli bowiem związani przy ich wykonywaniu treścią umów o pracę.
Warunki wynagradzania pracowników na poszczególnych budowach były zróżnico-
wane. W niektórych umowach o pracę ustalono zasady wypłaty części ruchomej wy-
nagrodzenia za pracę, uzależniając jej wysokość od wartości przerobu. Skarżącemu,
który pracował na kilku budowach, wypłacano wynagrodzenie częściowo zgodnie z
umową. Błędne, sprzeczne z treścią umowy o pracę, obliczanie zarobków skarżą-
cego przez kierownika budowy nie mogło zatem doprowadzić do zmiany warunków
wynagradzania.
Nie doszło też między stronami do zmiany warunków umowy o pracę w dro-
dze porozumienia. Do zawarcia umowy zmieniającej konieczne jest złożenie zgod-
nych oświadczeń woli pracownika i pracodawcy. Nawet gdyby przyjąć, że skarżący,
przyjmując wynagrodzenie w nienależnej mu wysokości, przejawił wolę zmiany treści
stosunku pracy, pracodawca nie składał oferty takiej zmiany. Z podanych już przy-
czyn, zawyżonej wypłaty wynagrodzenia wskutek wadliwego, niezgodnego z posta-
nowieniami umowy o pracę jego wyliczenia przez kierowników niektórych budów, na
których zatrudniany był skarżący, nie można traktować jako domniemanego oświad-
czenia woli (oferta) pracodawcy. Nie prowadziły też strony rokowań w tym zakresie.
Rozważania pełnomocnika Krzysztofa S. na temat formy wypowiedzenia
zmieniającego są częściowo nietrafne. Do wypowiedzenia warunków pracy i płacy
stosuje się odpowiednio przepisy o wypowiedzeniu (art. 42 § 1 KP). Art. 30 § 3 KP
wprowadza powinność złożenia oświadczenia woli o wypowiedzeniu umowy o pracę
na piśmie. Uchybienie temu obowiązkowi jest naruszeniem przepisów o wypowiada-
niu umów o pracę i stanowi podstawę do żądania przez pracownika (i orzeczenia
przez sąd) przywrócenia do pracy lub odszkodowania (art. 45 KP). Gdyby zaś od-
nieść fragment uzasadnienia do umowy zmieniającej, to wymóg formy pisemnej wy-
nika z art. 77 KC w związku z art. 300 KP.
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39312 KPC,
orzekł jak w sentencji.
========================================