Wyrok z dnia 5 listopada 1998 r.
I PKN 417/98

Polecenie wydane zastępcy kierownika apteki, aby udał się do komendy
Policji w celu rozpoznania należących do pracodawcy przedmiotów pochodzą-
cych z kradzieży w tej aptece jest poleceniem dotyczącym pracy.


Przewodniczący: SSN Józef Iwulski, Sędziowie SN: Andrzej Kijowski, Barbara
Wagner (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 5 listopada 1998 r. sprawy z po-
wództwa Krzysztofa I. przeciwko Zespołowi Opieki Zdrowotnej w D.T. o uchylenie
kary upomnienia, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie z dnia 30 kwietnia 1998 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Tarnowie wyrokiem z dnia 30 grudnia 1997 r. [...]
oddalił powództwo Krzysztofa I. o uchylenie kary upomnienia. Sąd ustalił, że
Krzysztof I. od 1 marca 1991 r. jest zatrudniony w Zespole Opieki Zdrowotnej w D.T.
w Aptece Szpitalnej, ostatnio na stanowisku zastępcy kierownika. W dniu 7 maja
1997 r. zastępca dyrektora ZOZ do spraw Ekonomiczno-Eksploatacyjnych - Piotr S.
wydał kierownikom działów polecenie udania się w następnym dniu o godz. 800 sa-
mochodem służbowym do Komendy Rejonowej Policji w celu identyfikacji dowodów
rzeczowych znalezionych w toku czynności procesowych w sprawie o kradzież w
szpitalu. Dowiedziawszy się, że nikt z Apteki na Policję nie pojechał, Piotr S. telefo-
nicznie ponownie polecił powodowi, by ten udał się do Komendy o godzinie 1100.
Polecenie to potwierdził Dyrektor Szpitala Krzysztof L. Powód nie potrafił wytłuma-
czyć dlaczego nie wykonał polecenia, twierdząc, iż uzyskał informację, że jego
obecność w Komendzie jest zbędna. W dniu 9 maja 1997 r. pracodawca nałożył na
powoda karę upomnienia za niewykonanie polecenia. Krzysztof I. złożył sprzeciw od
zastosowanej kary, który nie został uwzględniony.

W ocenie Sądu zastosowanie kary było uzasadnione. Zgodnie z § 5 ust. 1 pkt
8 regulaminu pracy obowiązującego u strony pozwanej do podstawowych obowiąz-
ków pracowników należy dbałość o dobro zakładu, chronienie jego mienia, używanie
wszelkich urządzeń, narzędzi i materiałów zgodnie z ich przeznaczeniem. Za naru-
szenie porządku i dyscypliny pracy uważa się między innymi niewykonanie poleceń
służbowych (§ 19 pkt 5 regulaminu). Powód miał rozpoznać rzeczy skradzione z
apteki, której był pracownikiem i którą w czasie kradzieży zarządzał w zastępstwie
nieobecnego kierownika. Wydane Krzysztofowi I. polecenie dotyczyło pracy.

Powód zaskarżył powyższy wyrok apelacją i podnosząc zarzut naruszenia
prawa materialnego, a to art. 108 § 1 KP wniósł o jego zmianę. Pracodawca, zda-
niem skarżącego, nie miał prawa kierować go na Policję bez stosownego wezwania
tego organu. Powód kontaktował się telefonicznie z Policją skąd otrzymał informację,
że jego obecność w Komendzie nie jest konieczna.

Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie wyrokiem
z dnia 30 kwietnia 1998 r. [...] oddalił apelację. Sąd bez zastrzeżeń podzielił niewad-
liwie ustalony, po wyjaśnieniu wszystkich okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia
sprawy, stan faktyczny i jego prawną ocenę. Pracodawca był uprawniony do wysłania
powoda wraz z kierownikami innych działów do Komendy Policji w celu rozpoznania
skradzionego mienia. Do podstawowych obowiązków powoda określonych umową o
pracę należało wykonywanie wszelkich czynności fachowych i administracyjnych
wynikających z działalności apteki, a zleconych przez jej kierownika. W spornym
okresie zastępował on kierownika apteki. Krzysztof I. otrzymał od przełożonego
polecenie udania się do Komendy Rejonowej Policji nie w celu złożenia zeznań, ale
rozpoznania przedmiotów pochodzących z kradzieży w aptece, za którą był odpo-
wiedzialny. Polecenie dotyczyło więc pracy. Dwukrotne zlekceważenie poleceń
przełożonych stanowi poważne przekroczenie przeciwko porządkowi i dyscyplinie
pracy. O naganności zachowania powoda świadczy fakt, że nie tylko sam nie wyko-
nał polecenia, ale nadto zabronił podległej pracownicy udania się do Komendy za-
miast niego.

Krzysztof I. zaskarżył ten wyrok kasacją. Wskazując jako jej podstawy naru-
szenie prawa materialnego, a mianowicie art. 108 § 1 pkt 1 KP, a także naruszenie
przepisów postępowania, a to art. 224 § 1 KPC i art. 232 KPC, wniósł o jego uchyle-
nie oraz uchylenie poprzedzającego go wyroku Sądu pierwszej instancji i przekaza-
nie sprawy temu ostatniemu Sądowi do ponownego rozpoznania lub o zmianę wyro-
ku przez uwzględnienie powództwa, w obu przypadkach nadto o zasądzenie od
strony pozwanej kosztów postępowania. Zdaniem skarżącego, dokonana przez Sądy
interpretacja art. 108 § 1 pkt 1 KP jest błędna. Prowadzi do przyjęcia skuteczności
nałożenia kary w każdym przypadku ,,nieposłuszeństwa" pracownika. Sprawia, że
,,Refleksja pracownika co do sensu polecenia wydanego przez przełożonego" jest z
góry wyłączona. Kara porządkowa może być zastosowana tylko w przypadku zawi-
nionego i bezprawnego zachowania się pracownika. Polecenie wydane powodowi
przez przełożonego nie było związane z pracą. ,,Pracodawca nie może bowiem nak-
ładać na obywatela obowiązku zgłaszania się do organów prowadzących postępo-
wanie karne i uczestniczenia w tym postępowaniu. Nie może wyręczać Policji czy
Prokuratury w prowadzeniu takich postępowań". Sądy pominęły całkowicie okolicz-
ność podnoszoną przez powoda, że dzwonił na Policję i konsultował z funkcjona-
riuszem potrzebę przybycia do Komendy. Dowodzi to braku jego winy.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Okoliczności faktyczne rozpoznawanej sprawy nie są przez strony kwestiono-
wane. Spór tyczy ich oceny i kwalifikacji prawnej.

Powód został ukarany karą upomnienia za odmowę wykonania polecenia
udania się do Komendy Rejonowej Policji w celu rozpoznania przedmiotów skradzio-
nych pracodawcy, w tym także należących do apteki, którą w tym czasie kierował.
Jego zdaniem polecenie tej treści nie dotyczyło pracy, wobec czego nie miał on
obowiązku jego wykonania. Stanowisko to nie jest trafne.

Praca świadczona w ramach stosunku pracy jest pracą podporządkowaną.
Odpowiednikiem podporządkowania pracownika są tzw. uprawnienia kierownicze
pracodawcy. Polecenie stanowi instrument umożliwiający pracodawcy ich wykony-
wanie i zarazem realizację podporządkowania. Zakres przedmiotowy poleceń wyz-
naczony jest zatem zakresem podporządkowania pracownika. Polecenie dotyczące
pracy, to polecenie związane z pracą. Wobec tego nie tylko odnoszące się do spo-
sobu wykonywania poszczególnych czynności składających się na proces pracy, ale
także do realizacji obowiązków pracowniczych w ogólności.

Do podstawowych obowiązków powoda należały między innymi dbałość o do-
bro zakładu pracy i ochrona jego mienia (art. 100 § 1 pkt 4 KP, § 5 ust. 1 pkt 8 re-
gulaminu pracy) oraz wykonywanie wszystkich czynności fachowych i administracyj-
nych wynikających z działalności apteki (umowa o pracę). Polecenie wskazywało
jako cel udania się do Komendy Policji rozpoznanie skradzionych przedmiotów na-
leżących do pracodawcy, a zatem dotyczyło niewątpliwie mienia zakładu pracy.
Przedmioty, które miały być zidentyfikowane zostały skradzione także z apteki. Pole-
cenie dotyczyło więc wykonania czynności administracyjnej dotyczącej działalności
apteki. Pracodawca miał usprawiedliwiony interes w odzyskaniu mienia. Należyte
wykonanie obowiązku troski o dobro zakładu pracy i ochrony jego mienia nakazywało
polecenie to wykonać. Tym bardziej, że zostało ono wydane dwukrotnie w czasie
kiedy powód pozostawał w dyspozycji pracodawcy.

Pracownik, co do zasady, jest związany poleceniem pracodawcy. Taka jest
konsekwencja rozkładu odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wyko-
nanie obowiązków w stosunku pracy (zasada ryzyka podmiotu zatrudniającego).
Pracownik nie jest jednak odpodmiotowionym, biernym wykonawcą poleceń. Może
bowiem odmówić wykonania polecenia, gdy jest ono sprzeczne z przepisami prawa
lub umową o pracę. Polecenie wydane Krzysztofowi I. nie było bezprawne.

Podnoszona przez skarżącego okoliczność, że uzyskał on od funkcjonariusza
Policji telefoniczną informację, iż jego obecność przy identyfikacji przedmiotów po-
chodzących z kradzieży nie jest konieczna, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia
rozpoznawanej sprawy. Byłaby ona istotna, gdyby powód o tej rozmowie powiadomił
przełożonego i został przez niego zwolniony z obowiązku udania się do Komendy.
Polecenie adresowane było przez pracodawcę do pracownika i w tej płaszczyźnie -
wzajemności zobowiązań podmiotów stosunku pracy - należy je jedynie oceniać. Z
punktu widzenia funkcjonariusza prowadzącego postępowanie karne obecność po-
woda przy rozpoznaniu okazanych przedmiotów mogła nie być konieczna. Kryteria
oceny celowości udziału w tych czynnościach jakimi kierowali się funkcjonariusz Po-
licji i pracodawca nie musiały być, i jak się okazało nie były, tożsame.

Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39312 KPC,
orzekł jak w sentencji.
========================================