UCHWAŁA Z DNIA 29 PAŹDZIERNIKA 2002 R.
I KZP 29/02


Sąd rejonowy, w którego okręgu dozór był wykonywany i który zgod-
nie z art. 178 § 1 k.k.w. zarządził wykonanie warunkowo zawieszonej kary
pozbawienia wolności, jest także właściwy do wykonania tego orzeczenia,
chociaż nie orzekał w sprawie w pierwszej instancji, a w tym do rozstrzyga-
nia kwestii incydentalnych związanych z jego wykonaniem.

Przewodniczący: sędzia SN S. Zabłocki.
Sędziowie SN: W. Kozielewicz, F. Tarnowski (sprawozdawca).
Zastępca Prokuratora Generalnego: R. Stefański.

Sąd Najwyższy w sprawie Michała P. po rozpoznaniu, przekazanego
na podstawie art. 441 § 1 k.p.k. przez Sąd Okręgowy w Ś., postanowie-
niem z dnia 4 lipca 2002 r., zagadnienia prawnego wymagającego zasad-
niczej wykładni ustawy:

,,Czy Sąd, w którego okręgu był wykonywany dozór i który w myśl art.
75 k.k. zarządził wykonanie warunkowo zawieszonej kary pozbawie-
nia wolności, jest również właściwy do wykonania tego orzeczenia,
chociaż nie orzekał w sprawie w pierwszej instancji?;
czy w przypadku uznania, iż Sąd, który nie wydał orzeczenia w
pierwszej instancji, ale zarządził wykonanie warunkowo zawieszonej
kary pozbawienia wolności i zgodnie z treścią art. 11 k.k.w. oraz pa-
ragrafem 395 regulaminu wewnętrznego urzędowania sądów po-
wszechnych podjął działania zmierzające do osadzenia skazanego w
zakładzie karnym, jest także zobowiązany do prowadzenia dalszych
postępowań incydentalnych w sprawach, takich jak na przykład: roz-
poznawanie wniosków o odroczenie wykonania kary pozbawienia
wolności, czy o stosowanie instytucji prawnej opisanej w art. 152
k.k.w.?"

u c h w a l i ł udzielić odpowiedzi j a k w y ż e j.


U z a s a d n i e n i e

Przedstawione Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne sformuło-
wane zostało w następującej sytuacji procesowej:
Sąd Rejonowy w D., postanowieniem z dnia 26 października 2001 r.,
na podstawie art. 75 § 1 k.k. zarządził wobec skazanego Michała P. wyko-
nanie kary 2 lat pozbawienia wolności, orzeczonej wyrokiem Sądu Okrę-
gowego w Ś. z dnia 18 stycznia 1999 r. Postanowienie uprawomocniło się
w dniu 8 stycznia 2002 r. i zostało skierowane do wykonania. Skazany zło-
żył wniosek o odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności, którego
Sąd Rejonowy w D., postanowieniem z dnia 9 maja 2002 r., nie uwzględnił.
Rozpoznając zażalenie skazanego na to postanowienie, Sąd Okręgowy w
Ś., postanowieniem z dnia 4 lipca 2002 r., odroczył rozpoznanie sprawy i
na podstawie art. 441 § 1 k.p.k. przedstawił Sądowi Najwyższemu do roz-
strzygnięcia przytoczone na wstępie zagadnienie prawne, wymagające za-
sadniczej wykładni ustawy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Właściwość funkcjonalną sądu w toku wykonania kary reguluje prze-
pis art. 3 k.k.w. Zgodnie z brzmieniem art. 3 § 1 k.k.w., sądem właściwym
do wykonania orzeczenia jest sąd, który wydał orzeczenie w pierwszej in-
stancji, chyba że ustawa stanowi inaczej. W ten sposób ustawodawca
wprowadza ogólną zasadę, stanowiąc, iż w postępowaniu wykonawczym,
poza sprawami zastrzeżonymi dla sądu penitencjarnego, właściwy jest sąd,
który wydał w pierwszej instancji orzeczenie co do meritum sprawy. Sfor-
mułowanie art. 3 § 1 in fine k.k.w. wskazuje jednocześnie na wyjątki od tej
zasady przewidziane w ustawie. Właśnie jednym z wypadków odstępstwa
od wspomnianej zasady jest unormowanie zawarte w art. 178 § 1 k.k.w., iż
,,... w stosunku do osoby skazanej przez sąd powszechny pozostającej pod
dozorem właściwy jest sąd rejonowy, w którego okręgu dozór jest lub ma
być wykonywany". W ten sposób w odniesieniu do rozstrzygnięć dotyczą-
cych wykonania warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności usta-
wodawca wprowadza tzw. właściwość przemienną sądu.
Niezależnie od tego czy w pierwszej instancji orzekał sąd rejonowy,
czy też sąd okręgowy, właściwy do orzekania w trybie art. 178 k.k.w. jest
sąd rejonowy, w którego okręgu skazany zamieszkuje lub przebywa i wo-
bec którego orzeczony dozór jest wykonywany. Właściwość sądu do wyko-
nania orzeczenia o warunkowym zawieszeniu wykonania kary jest bezpo-
średnio uzależniona więc od tego, czy osoba skazana pozostaje pod dozo-
rem. W przeciwnym wypadku bowiem, gdy skazany nie został poddany pod
dozór, w sprawach związanych z wykonywaniem orzeczenia o warunko-
wym zawieszeniu wykonania kary oraz w sprawie zarządzenia wykonania
zawieszonej kary, właściwy jest zawsze sąd, który w danej sprawie orzekał
w pierwszej instancji (art.178 § 1 in principio k.k.w.).
Rozważenia wymaga zatem kwestia, czy sąd rejonowy, w którego
okręgu dozór jest wykonywany, ma uprawnienia wyłącznie do wydawania
orzeczeń na podstawie art. 75 k.k., czy uprawnienia te są dalej idące, i w
konsekwencji jest właściwy do prowadzenia dalszych postępowań incyden-
talnych, oraz do rozpoznania wniosków m. in. o odroczenie wykonania kary
pozbawienia wolności na podstawie art. 151 k.k.w. lub o zastosowanie in-
stytucji określonej w art. 152 k.k.w., co stanowi główną przyczynę wątpli-
wości zgłoszonych przez Sąd Okręgowy w Ś.
Wnioski wynikające z treści art. 178 § 1 in fine k.k.w. przemawiają za
tym, iż pomimo zarządzenia wykonania warunkowo zawieszonej kary po-
zbawienia wolności i w konsekwencji zaprzestania wykonywania dozoru
wobec osoby skazanej, nadal wykonanie orzeczenia należy do właściwości
sądu rejonowego, w którego okręgu dozór był wykonywany.
Za słusznością tego poglądu przemawiają przede wszystkim wzglę-
dy racjonalne, oparte na niewątpliwej konstatacji, że właśnie ów sąd, a nie
sąd orzekający w pierwszej instancji, ma wszechstronną wiedzę na temat
zachowania się skazanego w okresie próby, jego właściwości i warunków
osobistych, aktualnej sytuacji rodzinnej i majątkowej oraz przyczyn, które
stanowiły podstawę zarządzenia wykonania zawieszonej kary. Sąd Rejo-
nowy, w którego okręgu dozór jest wykonywany, czerpie wiedzę o osobie
skazanej m. in. z okresowych sprawozdań składanych przez kuratora są-
dowego, sprawującego bezpośredni dozór nad skazanym lub z bezpośred-
nich kontaktów w trybie art. 169 § 3 k.k.w. Stosownie zaś do treści art. 178
§ 2 k.k.w., sąd ten powinien wysłuchać skazanego lub jego obrońcę, zanim
wyda postanowienie w przedmiocie zarządzenia wykonania warunkowo
zawieszonej kary pozbawienia wolności.
Dalsze postępowania incydentalne i decyzje dotyczące osadzenia
skazanego w zakładzie karnym albo odroczenia wykonania kary lub wa-
runkowego zawieszenia jej wykonania w trybie art. 152 k.k.w., wskazane w
zagadnieniu prawnym, ściśle korespondują z orzeczeniem w przedmiocie
zarządzenia wykonania warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolno-
ści, dlatego w pełni uzasadnione jest, aby do podejmowania wszystkich
decyzji w tym zakresie uprawniony był ten sam sąd, właściwy do wykona-
nia danego orzeczenia, w którego okręgu dozór był wykonywany.
Podobna praktyka orzecznicza była stosowana powszechnie w cza-
sie obowiązywania kodeksu karnego wykonawczego z 1969 r. i brak jest
racjonalnych podstaw do jej zmiany w obecnym stanie prawnym. Aktualny
pozostaje zatem pogląd Sądu Najwyższego, wyrażony na tle art. 74 § 1
d.k.k.w. (mającego analogiczne brzmienie jak art. 178 § 1 k.k.w.), w uchwa-
le składu siedmiu sędziów z dnia 28 września 1972 r., VI KZP 46/72,
OSNKW 1972, z. 12, poz. 185.
Takie też stanowisko prezentują zgodnie przedstawiciele doktryny
[zob. K. Postulski w: Z. Hołda, K. Postulski: Kodeks karny wykonawczy.
Komentarz, Gdańsk 1998, s. 402-403; tenże: Zakres orzekania sądu w po-
stępowaniu wykonawczym (przegląd postępowań incydentalnych) w: Nowa
kodyfikacja karna. Kodeks karny wykonawczy. Krótkie komentarze, z. 10,
Warszawa 1998, s. 21; T. Szymanowski w: T. Szymanowski, Z. Świda: Ko-
deks karny wykonawczy. Komentarz, Warszawa 1998, s. 413; S. Pawela:
Kodeks karny wykonawczy. Praktyczny komentarz, Warszawa 1999, s.
381; S. Lelental: Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, Warszawa 1999,
s. 297].
Reasumując dotychczasowe rozważania, a także podzielając stano-
wisko doktryny i wnioski wynikające z dotychczasowej praktyki orzeczni-
czej, Sąd Najwyższy stwierdza, że uzasadniony jest pogląd, iż sąd rejono-
wy, w którego okręgu dozór był wykonywany i który zgodnie z dyspozycją
art. 178 § 1 k.k.w. zarządził wykonanie warunkowo zawieszonej kary po-
zbawienia wolności, jest również właściwy do wykonania tego orzeczenia,
chociażby nie orzekał w sprawie w pierwszej instancji, a w tym do rozpo-
znania i rozstrzygania kwestii incydentalnych związanych z jego wykona-
niem. Jest więc właściwy do podejmowania czynności związanych z osa-
dzeniem skazanego w zakładzie karnym, do podejmowania stosownych
decyzji w razie konieczności poszukiwania skazanego listem gończym, do
rozpoznania wniosków o odroczenie wykonania kary pozbawienia wolno-
ści, jego odwołania albo ponownego warunkowego zawieszenia wykonania
kary w trybie art. 152 k.k.w.