Uchwała z dnia 8 marca 2001 r., III CZP 2/01

Przewodniczący Sędzia SN Mirosława Wysocka (sprawozdawca)
Sędzia SN Tadeusz Domińczyk, Sędzia SA Hanna Małaniuk

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Marii S.-Ł. przeciwko Barbarze W. o
rozwiązanie najmu i opróżnienie lokalu mieszkalnego po rozstrzygnięciu w Izbie
Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 8 marca 2001 r., przy udziale prokuratora
Prokuratury Krajowej Jana Szewczyka, zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Sąd Okręgowy w Krakowie postanowieniem z dnia 22 grudnia 2000 r.,
,,Czy apelacja w sprawie z powództwa z art. 33 ust. 1 ustawy z dnia 2 lipca
1994 r. o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych (Dz.U. z dnia 16
września 1998 r., Nr 120, poz. 787 - jedn. tekst zm. Dz.U. z 1998 r., Nr 162, poz.
1119) podlega wpisowi stałemu przewidzianemu w § 7 ust. 1 pkt 3 w związku z § 12
ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 grudnia 1996 r.
w sprawie określenia wysokości wpisów w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 154, poz.
753 ze zm.)?"
podjął uchwałę:

Wpis od apelacji w sprawie o rozwiązanie najmu i nakazanie przez sąd
opróżnienia lokalu (art. 33 ust. 1 ustawy z dnia 2 lipca 1994 r. o najmie lokali
mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych, jedn. tekst: Dz.U. z 1998 r. Nr 120,
poz. 787 ze zm.) nie jest wpisem stałym przewidzianym w § 12 ust. 1 pkt 2 w
związku z § 7 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17
grudnia 1996 r. w sprawie określenia wysokości wpisów w sprawach
cywilnych (Dz.U. Nr 154, poz. 753 ze zm.).

Uzasadnienie

Przedstawione przez Sąd Okręgowy w Krakowie zagadnienie prawne wyłoniło
się w sprawie o rozwiązanie najmu i nakazanie przez sąd opróżnienia lokalu, na
podstawie art. 33 ustawy z dnia 2 lipca 1994 r. o najmie lokali mieszkalnych i
dodatkach mieszkaniowych (jedn. tekst: Dz.U. 1998 r. Nr 120, poz. 787 ze zm. -
dalej ""u.naj.lok."). Apelacja wniesiona w tej sprawie przez adwokata nie została
opłacona wpisem stałym, przewidzianym w przepisie § 12 ust. 1 pkt 2 w związku z
§ 7 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 grudnia 1996 r. w
sprawie określenia wysokości wpisów w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 154, poz.
753 ze zm.), co - w wypadku uznania, że przepis ten stanowi podstawę ustalenia
wpisu w sprawie niniejszej - prowadziłoby do jej odrzucenia na podstawie art. 17
ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
(Dz.U. Nr 24, poz. 110, ze zm. - dalej "u.k.s.c."). Wątpliwości Sądu Okręgowego
wiążą się ze szczególnym charakterem wpisu stałego, a także z charakterem
powództwa opartego na art. 33 ust. 1 u.naj.lok., które obejmuje dwa żądania -
rozwiązania najmu i nakazania opróżnienia lokalu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych przewiduje trzy rodzaje
wpisów: stosunkowy - jako zasadę, oraz stały lub o określonej dolnej i górnej
granicy, jeżeli przepis tak przewiduje (art. 29). Wysokość wpisów oraz rodzaj spraw,
w których pobiera się wpis inny niż stosunkowy, określane są w wydawanych na
podstawie ustawy rozporządzeniach (obecnie w rozporządzeniu z dnia 17 grudnia
1996 r.). Ze sformułowania art. 29 u.k.s.c. wynika wyraźnie, że wpis stały oraz wpis
o określonej dolnej i górnej granicy mają charakter wyjątkowy wobec wpisu
stosunkowego, co oznacza, że przepisy, które je przewidują, muszą być wykładane
ściśle. Ma to szczególne znaczenie w odniesieniu do wpisu stałego, ze względu na
poważne skutki, jakie ustawa o kosztach wiąże z jego niewniesieniem (art. 17
u.k.s.c.). Trafnie uznał Sąd Okręgowy, że określenie właściwego wpisu w
rozpoznawanej sprawie powinno być dokonane przy zastosowaniu ścieśniającej
wykładni przepisów przewidujących wpis stały.
W sprawach z zakresu prawa cywilnego rozpoznawanych w procesie wpis
stały od pozwu pobiera się na podstawie § 12 rozporządzenia o wpisach, który
w ust. 1 pkt 2 wymienia sprawy ,,o opróżnienie lokalu mieszkalnego"; taki wpis
pobiera się także m.in. od apelacji (§ 7 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia o wpisach).
Przedmiot sprawy został w wymienionym przepisie wyraźnie określony, co przy
uwzględnieniu przedstawionego na wstępie założenia interpretacyjnego oznacza,
że wpis ten pobiera się jedynie od pozwu (apelacji) w takiej - i tylko w takiej -
sprawie. Ocena, czy pozew (apelacja) podlega opłacie stałej przewidzianej w
omawianym przepisie jest tym samym bezpośrednio uzależniona od ustalenia, czy
są to pisma w sprawie o opróżnienie lokalu mieszkalnego.
Artykuł 33 ust. 1 u.naj.lok. dotyczy powództwa o rozwiązanie najmu i
nakazanie przez sąd opróżnienia lokalu z ważnych przyczyn, innych niż określone
w art. 32. Przepis art. 33, odmiennie niż przepisy poprzedzające, nie upoważnia
wynajmującego do wypowiedzenia najmu, lecz jedynie do wytoczenia powództwa w
nim przewidzianego. Charakter tego powództwa był przedmiotem rozważań Sądu
Najwyższego na tle art. 393 pkt 1 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 lipca
2000 r. (postanowienie z dnia 12 sierpnia 1997 r., III CZ 50/97, OSNC 1998, nr 1,
poz. 14). Sąd Najwyższy wskazał, że ze względu na prawnokształtujący charakter
powództwa o rozwiązanie najmu, spełniającego zasadniczą rolę wobec żądania
nakazania opróżnienia lokalu, sprawę o rozwiązanie najmu i nakazanie przez sąd
opróżnienia lokalu należy traktować jako sprawę w jednym przedmiocie, która
zatraca charakter sprawy o świadczenie, choć obejmuje żądanie opróżnienia lokalu.
Tak samo trzeba ocenić charakter powództwa dochodzonego w niniejszej
sprawie. Niejednorodny charakter uprawnień, na który - jeszcze na tle art. 45 ust. 1
ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. - Prawo lokalowe (jedn. tekst: Dz.U. z 1987 r. Nr
30, poz. 165 ze zm.) - zwrócił uwagę Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z
dnia 28 września 1994 r., III CZP 122/94 (OSNC 1995, nr 2, poz. 31), nie sprzeciwia
się przyjęciu ich integralnego związku, gdy stają się przedmiotem powództwa
opartego na art. 33 u.naj.lok. Powództwo oparte na tej podstawie jest także, ale nie
tylko, powództwem o nakazanie opróżnienia lokalu. To stwierdzenie prowadzi do
konkluzji, że powództwo ,,o rozwiązanie najmu i nakazanie przez sąd opróżnienia
lokalu" nie jest powództwem ,,o opróżnienie lokalu mieszkalnego", a jedynie o takim
jest mowa w § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia o wpisach. Brak jest zatem podstaw,
aby wpis od pozwu (apelacji) w takiej sprawie uznać za wpis stały przewidziany w
wymienionym przepisie. Stwierdzenie to wyczerpuje zagadnienie przedstawione do
rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu.
Odnosząc się do wypowiedzi Sądu Okręgowego zawartej w uzasadnieniu
postanowienia, należy ponadto wskazać, że brak jest podstaw do odpowiedniego
stosowania § 12 ust. 1 pkt 2; w omawianej kategorii spraw zastosowanie będą tu
miały zasady ogólne.
Wobec tego, że omawiane zagadnienie jest istotne z punktu widzenia
stosowania art. 17 u.k.s.c., warto przypomnieć, iż także wówczas, gdy pismo
sporządzone przez adwokata dotyczy żądań podlegających opłatom różnego
rodzaju, w szczególności opłacie wpisu stałego i stosunkowego, przepis art. 17 nie
może mieć zastosowania do całego pisma. Jak wskazał Sąd Najwyższy w
uzasadnieniu postanowienia z dnia 9 października 1997 r., I CZ 122/97 (nie publ.) -
podtrzymując w ten sposób stanowisko wyrażone w uchwale z dnia 13 października
1971 r., III CZP 62/71 (OSNCP 1972, nr 6, poz. 100) - w takiej sytuacji, wzywając
adwokata do uiszczenia wpisu stosunkowego, przewodniczący powinien
jednocześnie wezwać go do uiszczenia opłaty stałej i zażądać łącznej kwoty z tytułu
obu wpisów. (...)
Mając na względzie przedstawione argumenty, Sąd Najwyższy - na podstawie
art. 390 k.p.c. - rozstrzygnął zagadnienie prawne, jak w uchwale.