Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego
z dnia 24 września 1998 r.
III ZP 6/98


Przewodniczący Prezes SN: Jan Wasilewski, Sędziowie SN: Adam
Józefowicz, Roman Kuczyński, Zbigniew Myszka (współsprawozdawca), Teresa
Romer, Walerian Sanetra (sprawozdawca), Jadwiga Skibińska-Adamowicz.

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Witolda Bryndy,
w sprawie z powództwa Barbary J.-S. przeciwko Poradni Psychologiczno-Pedago-
gicznej w T. o zapłatę, po rozpoznaniu w dniu 24 września 1998 r. zagadnienia
prawnego przekazanego przez skład trzech sędziów Sądu Najwyższego postano-
wieniem z dnia 6 marca 1998 r. [...]


Czy nauczycielowi zatrudnionemu w poradni psychologiczno-pedagogicznej w
okresie od 1 kwietnia 1993 r. do 31 marca 1997 r. przysługiwał dodatek do wynagro-
dzenia za pracę w trudnych warunkach określony w art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 26
stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. Nr 3, poz. 19 ze zm.) ?

p o d j ą ł następującą uchwałę:


Nauczycielowi zatrudnionemu w poradni psychologiczno-pedagogicznej
przysługiwał w okresie od 1 kwietnia 1993 r. do 31 marca 1997 r. dodatek do
wynagrodzenia za pracę w trudnych warunkach określony w art. 34 ust. 1
ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. Nr 3, poz. 19 ze
zm.).

U z a s a d n i e n i e


Przedstawiając powiększonemu składowi Sądu Najwyższego zagadnienie
prawne, zwykły skład Sądu Najwyższego szczegółowo wskazał powody powstałych
wątpliwości interpretacyjnych i przyczynę skierowania zagadnienia prawnego do
rozpoznania przez skład powiększony, jak również dość jednoznacznie określił swoje
stanowisko w sprawie.

Z uzasadnienia postanowienia przedstawiającego zagadnienie prawne w
szczególności wynika, że zgodnie z art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r.
Karta Nauczyciela (Dz. U. Nr 3, poz. 19 ze zm.) nauczycielom pracującym w trud-
nych i uciążliwych warunkach pracy oraz w warunkach szkodliwych dla zdrowia
przysługiwały z tego tytułu dodatki. Wykaz trudnych i uciążliwych warunków pracy
stanowiących podstawę do przyznania dodatku oraz szczegółowe zasady wypłaty
tego dodatku określał Minister Oświaty i Wychowania w porozumieniu z Ministrem
Pracy, Płac i Spraw Socjalnych (art. 34 ust. 2 Karty Nauczyciela). Na podstawie tej
delegacji zostało wydane zarządzenie Ministra Oświaty i Wychowania z dnia 31 lipca
1982 r. w sprawie wykazu trudnych i uciążliwych warunków pracy oraz zasad
wypłacania dodatków z tytułu pracy w tych warunkach (Dz. Urz. MOiW Nr 11, poz. 98
ze zm.), które w § 2 pkt 12 uznawało za pracę w trudnych warunkach prowadzenie
przez nauczycieli poradni wychowawczo-zawodowych i ośrodków adopcyjno-
opiekuńczych zajęć grupowych i indywidualnych, wynikających z realizacji zadań
diagnostycznych, terapeutycznych, doradczych i korekcyjnych. Nie budzi przy tym
wątpliwości, że w pojęciu poradni wychowawczo-zawodowych mieściły się także po-
radnie psychologiczno-pedagogiczne. Regulacja ta zastąpiona została przez przepi-
sy zarządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lipca 1997 r. w sprawie wyka-
zu trudnych i uciążliwych warunków pracy oraz szczegółowych zasad wypłacania
nauczycielom dodatku z tytułu pracy w tych warunkach (M.P. Nr 47, poz. 456), które
również (§ 1 pkt 16) uznaje za pracę w trudnych warunkach prowadzenie przez nau-
czycieli poradni psychologiczno-pedagogicznych oraz poradni specjalistycznych
zajęć grupowych i indywidualnych wynikających z realizacji zadań diagnostycznych,
terapeutycznych, doradczych i profilaktycznych.

Obok tego Karta Nauczyciela w art. 36 (według obecnej numeracji jest to art.
31 Karty Nauczyciela, jednolity tekst: Dz. U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357) przewidywała i
przewiduje wydawanie przez Ministra Edukacji Narodowej aktu wykonawczego
(zarządzenia, rozporządzenia) określającego wysokość stawek wynagrodzenia za-
sadniczego, dodatków, wynagrodzenia za zajęcia dodatkowe oraz zasad zaszere-
gowania i przyznawania dodatków do wynagrodzenia nauczycieli. Na podstawie tej
delegacji wydane zostało (między innymi) zarządzenie Ministra Edukacji Narodowej z
dnia 21 lipca 1989 r. w sprawie wynagradzania nauczycieli (M.P. Nr 29, poz. 222 ze
zm.). W § 1 ust. 1 pkt 9 postanawiało ono, że nauczycielom i wychowawcom
przysługuje dodatek za trudne warunki pracy w wysokości 10% wynagrodzenia za-
sadniczego dla nauczycieli wojewódzkich i terenowych poradni wychowawczo-za-
wodowych oraz ośrodków adopcyjno-opiekuńczych. W tym zakresie istniała więc
zgodność między aktami wykonawczymi wydanymi na podstawie delegacji z art. 34
ust. 2 i 31 Karty Nauczyciela. Ten stan prawny uległ zmianie z dniem 1 kwietnia 1993
r. W dniu tym weszło w życie zarządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 29
kwietnia 1993 r. zmieniające zarządzenie w sprawie wynagrodzenia nauczycieli (M.P.
Nr 23, poz. 239). Zarządzeniem tym wprowadzono nowe brzmienie przepisu § 16
zarządzenia z dnia 21 lipca 1989 r., pomijając w nim nauczycieli i wychowawców
poradni wychowawczo-zawodowych jako uprawnionych do dodatku za pracę w trud-
nych warunkach. Wówczas też zaprzestano wypłacania tego dodatku nauczycielom
poradni psychologiczno-pedagogicznych. Stan taki utrzymywał się w okresie obo-
wiązywania zarządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 4 lutego 1994 r. w
sprawie wynagrodzenia nauczycieli (M.P. Nr 10, poz. 80) oraz zarządzenia Ministra
Edukacji Narodowej z dnia 22 czerwca 1995 r. w sprawie wynagrodzenia nauczycieli
(M.P. Nr 31, poz. 366). Przepisy tych zarządzeń nie przewidywały dodatku za pracę
w warunkach trudnych dla nauczycieli poradni psychologiczno-pedagogicznych i
dodatek taki nie był im wypłacany.

Kolejnej zmianie stan prawny uległ z dniem 1 kwietnia 1997 r. w następstwie
wejścia w życie rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19 marca 1997 r.
w sprawie wynagrodzenia nauczycieli (Dz. U. Nr 29, poz. 160). W § 14 ust. 1 pkt 7 i
ust. 2 pkt 1 rozporządzenie to wyraźnie przyznało nauczycielom poradni psycholo-
giczno-pedagogicznych dodatek za pracę w trudnych warunkach w kategorii pierw-
szej. W związku z tym dodatek taki zaczęto wypłacać nauczycielom zatrudnionym w
takich poradniach.

Powstałym na tym tle problemem, a mianowicie zaniechania wypłacania w
okresie od 1 kwietnia 1993 r. do 31 maja 1997 r. dodatków za pracę w trudnych wa-
runkach nauczycielom poradni psychologiczno-pedagogicznym, zajmowało się Kole-
gium Arbitrażu Społecznego przy Sądzie Najwyższym, wydając w tej kwestii posta-
nowienie z dnia 6 września 1996 r., KAS 1/96 (OSNAPiUS 1997 nr 7 poz. 121).
Stwierdzono w nim, że nauczycielom pracującym w poradniach psychologiczno-pe-
dagogicznych przysługuje na podstawie art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982
r. Karta Nauczyciela (Dz. U. Nr 3, poz. 19 ze zm.) w związku z § 10 zarządzenia Mi-
nistra Edukacji Narodowej z dnia 25 maja 1992 r. w sprawie zasad udzielania
uczniom pomocy psychologiczno-pedagogicznej (Dz. Urz. MEN Nr 6, poz. 10) z ty-
tułu pracy w trudnych i uciążliwych warunkach (§ 2 pkt 12 zarządzenia Ministra
Oświaty i Wychowania z dnia 31 lipca 1982 r. w sprawie wykazu trudnych i uciążli-
wych warunków pracy oraz zasad wypłacania dodatku z tytułu pracy w tych warun-
kach, Dz. Urz. MOiW Nr 11, poz. 98 w brzmieniu ustalonym zarządzeniem nr 44 Mi-
nistra Edukacji Narodowej z dnia 30 czerwca 1989 r., Dz. Urz. MEN Nr 5, poz. 44)
dodatek do wynagrodzenia zasadniczego według zasad określonych w zarządzeniu z
dnia 31 lipca 1982 r. Orzeczenie to nie wiązało stron. W jego uzasadnieniu pod-
niesiono, że zgodnie z art. 34 ust. 1 Karty Nauczyciela nauczycielom pracującym w
trudnych warunkach pracy oraz w warunkach szkodliwych dla zdrowia przysługują z
tego tytułu dodatki. Zgodnie z § 2 pkt 12 zarządzenia Ministra Edukacji Narodowej z
dnia 30 czerwca 1989 r. (Dz. Urz. MEN Nr 5, poz. 44) praca prowadzona przez nau-
czycieli poradni wychowawczo-zawodowych została umieszczona w wykazie prac w
trudnych warunkach. Konsekwencją tego było zagwarantowanie przepisem Karty
Nauczyciela prawa do pobierania dodatków. Prawo to było realizowane do 1 kwietnia
1993 r. Z tą datą wypłatę dodatków wstrzymano, mimo że wspomniane zarządzenie
jest (było) aktem prawnym nadal obowiązującym. Kolegium uznało, że skoro
ustawodawca upoważnił Ministra Edukacji Narodowej do ustalenia wykazu prac w
trudnych warunkach uzasadniających z mocy ustawy prawo do dodatku, to pozba-
wienie pracowników tych dodatków zarządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z
dnia 4 lutego 1994 r. w sprawie wynagradzania nauczycieli (M.P. Nr 10, poz. 80),
stanowiło przekroczenie delegacji ustawowej. Z interpretacji art. 34 ust. 2 i 3 Karty
Nauczyciela nie da się bowiem wyprowadzić upoważnienia dla Ministra Edukacji Na-
rodowej do pozbawiania dodatków w sytuacji, gdy praca została zawarta w wykazie
prac w trudnych warunkach.

Inne stanowisko w tej kwestii zajął Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 7 stycznia
1998 r., III ZP 47/97 (Prawo Pracy 1998 nr 2 s. 39). Uznał w niej bowiem, że nauczy-
cielom zatrudnionym w poradniach psychologiczno-pedagogicznych nie przysługiwał
po dniu 1 kwietnia 1993 r. dodatek do wynagrodzenia za pracę w trudnych warun-
kach określony w art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela
(Dz. U. Nr 3, poz. 19 ze zm.). W uzasadnieniu tej uchwały wskazano, że nauczyciele
zatrudnieni w poradniach psychologiczno-pedagogicznych zajmują stanowiska wy-
mienione w § 2 pkt 12 zarządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 31 lipca 1982
r. w brzmieniu nadanym przez zarządzenie z dnia 30 czerwca 1983 r. zmieniające
zarządzenie w sprawie wykazu trudnych i uciążliwych warunków pracy oraz zasad
wypłacania dodatków z tytułu pracy w tych warunkach (Dz. Urz. MEN Nr 5, poz. 44).
Jednakże obok tej regulacji ma zastosowanie zarządzenie Ministra Edukacji Naro-
dowej z dnia 21 lipca 1989 r. w sprawie wynagradzania nauczycieli (M.P. Nr 29, poz.
222 ze zm.), wydane także na podstawie upoważnienia z Karty Nauczyciela (art. 36).
Przepis ten upoważnia Ministra Edukacji Narodowej nie tylko do określenia wysoko-
ści stawek wynagrodzenia zasadniczego, ale także do ustalenia zasad przyznawania
dodatków do wynagrodzenia. Minister Edukacji Narodowej jest zatem uprawniony do
ustalania wykazu prac w trudnych warunkach oraz przysługującego z tego tytułu
dodatku. Zarządzenie tego Ministra z dnia 29 kwietnia 1993 r. zmieniające zarzą-
dzenie w sprawie wynagradzania nauczycieli (M.P. Nr 23, poz. 239), nie wymieniając
wśród osób uprawnionych do tego dodatku nauczycieli zatrudnionych w poradniach
psychologiczno-pedagogicznych, mogło zatem pozbawić ich prawa do tego świad-
czenia. Na tym tle Sąd Najwyższy podkreślił, że przepisy płacowe muszą być inter-
pretowane w sposób ścisły. W szczególności dotyczy to przepisów przyznających
świadczenia z funduszu Państwa. Organ zarządzający państwową szkołą do doko-
nania wypłaty świadczenia na rzecz pracownika musi mieć wyraźną podstawę
prawną wynikającą z ustawy lub aktu wydanego z jej upoważnienia (do czasu zawar-
cia układu zbiorowego dla nauczycieli). Podstawą wypłaty w tym przypadku mogłoby
być także postanowienie Kolegium Arbitrażu Społecznego przy Sądzie Najwyższym z
dnia 6 września 1996 r., uznające wstrzymanie wypłaty przedmiotowego dodatku za
sprzeczne z prawem. Jednakże nie ma ono charakteru wiążącego. Sąd Najwyższy
uznał też, że prawo do dodatku z tytułu pracy w trudnych warunkach nie może
wynikać z uznania nauczycieli zatrudnianych w poradniach psychologiczno-pedago-
gicznych, jako ,,innych pracowników pedagogicznych". Przepisy płacowe dotyczące
osób zatrudnianych w jednostkach organizacyjnych podległych Ministrowi Edukacji
Narodowej jednoznacznie wyróżniają nauczycieli jako odrębną grupę zawodową i
dlatego nie można wobec nich stosować przepisów odnoszących się do innych pra-
cowników, w tym również wykonujących prace w charakterze pedagogicznym.

Na tle przedstawionej kontrowersji interpretacyjnej skład orzekający, który
sformułował zagadnienie prawne, doszedł do wniosku, że wykładnia przedstawiona
w uzasadnieniu uchwały z dnia 7 stycznia 1998 r. (III ZP 47/97), budzi wątpliwości.
Opowiedział się on za wykładnią zbliżoną do tej, która znalazła się w orzeczeniu
Kolegium Arbitrażu Społecznego. Poza wskazanymi tam argumentami - jego zda-
niem - przemawia za tym analiza treści odpowiednich przepisów Karty Nauczyciela.
Prawo do dodatku za pracę w trudnych warunkach wynika wprost z art. 34 ust. 1 tej
ustawy. Przepis ten wyraźnie stanowi, że nauczycielom zatrudnionym w warunkach
trudnych przysługują dodatki. Upoważnienie ustawowe zawarte w art. 34 ust. 2 Karty
Nauczyciela dotyczy określenia wykazu trudnych warunków pracy oraz szczegóło-
wych zasad jego wypłaty. Powiązanie tych przepisów oznacza, że jeżeli określona
praca została wymieniona w akcie prawnym wydanym na podstawie upoważnienia z
art. 34 ust. 2 Karty Nauczyciela, to z mocy art. 34 ust. 1 tej ustawy dodatek taki
przysługuje. Nie jest więc konieczna żadna dalsza regulacja podustawowa dla pows-
tania prawa do dodatku. Wysokość tego dodatku mogła być również ustalona w akcie
wydanym na podstawie art. 34 ust. 2 Karty Nauczyciela. Jeżeli jednak tak nie było, to
co do wysokości dodatku możliwa była wykładnia przez analogię lub co najmniej
przysługiwanie dodatku w najniższej wysokości. Inny jest zakres upoważnienia z art.
36 Karty Nauczyciela. Pozwala on na uregulowanie w drodze aktu wykonawczego
wysokości dodatków oraz zasad ich przyznawania. Akty wydawane na tej podstawie
nie mogły więc stanowić przesłanki oceny przysługiwania tych dodatków. W tym
zakresie bowiem art. 34 ust. 1 Karty Nauczyciela i wydane na podstawie art. 34 ust.
2 tej ustawy zarządzenie wykonawcze stanowiły całość. Tym samym należy uznać
za słuszny pogląd Kolegium Arbitrażu Społecznego, że w zakresie delegacji
ustawowej z art. 36 Karty Nauczyciela nie mieściła się możliwość pozbawienia prawa
do dodatku za pracę w trudnych warunkach, ujętych w wykazie wydanym na podsta-
wie art. 34 ust. 2 Karty Nauczyciela. Inna interpretacja oznaczałaby wykładnię nie-
zgodną z treścią art. 34 ust. 1 i 2 Karty Nauczyciela i zakładałaby nieracjonalność
działania ustawodawcy, który ustanawiałby dwa upoważnienia do wydania aktów
wykonawczych, wzajemnie sprzecznych. Inaczej mówiąc, należy raczej przychylić się
do poglądu, że akty wydane na podstawie delegacji z art. 36 (art. 31 według obecnej
numeracji) Karty Nauczyciela mogły uregulować wszystkie inne kwestie, poza
ustaleniem wykazu prac w warunkach trudnych. Te mogły być ustalone tylko w
aktach wydanych na podstawie art. 34 ust. 2 Karty Nauczyciela i łącznie z regulacją z
art. 34 ust. 1 tej ustawy, tworzyły one prawo do dodatku.

Stanowisko to i argumentacja przytoczona na jego rzecz przez skład, który
przedstawił zagadnienie prawne, są zasadniczo trafne. Wątpliwości wywołuje jedynie
teza - wyrażana pośrednio, między innymi, w zdaniu, iż ,,wysokość dodatku mogła
być ustalona w akcie wydanym na podstawie art. 34 ust. 2 Karty Nauczyciela" - że
określone kwestie mogły (mogą) być regulowane zarówno na podstawie upoważnie-
nia z art. 34 ust. 2 Karty Nauczyciela, jak i art. 36 (obecnie art. 31 Karty). Przepisy
art. 31 i 34 ust. 2 (odpowiednio odnosi się do ich poprzedniego brzmienia - art. 36 i
art. 34 ust. 2) muszą być interpretowane przy przyjęciu założenia, iż przedmiot za-
wartego w nich upoważnienia jest odmienny (zakresy upoważnienia nie krzyżują się,
są rozłączne). Wynika to zwłaszcza stąd, iż inna jest forma jak i tryb stanowienia
aktów wykonawczych na podstawie art. 31 i na podstawie art. 34 ust. 2 Karty Nau-
czyciela. Na mocy pierwszego z nich (obecnie) wydawane jest rozporządzenie, na-
tomiast art. 34 ust. 2 nie wskazuje w jakiej formie Minister Edukacji Narodowej okreś-
la wykaz trudnych i uciążliwych warunków pracy oraz szczegółowe zasady wypłaty
dodatku za pracę w tych warunkach. W pierwszym przypadku rozporządzenie wy-
dawane jest przez Ministra Edukacji Narodowej jedynie w porozumieniu z Ministrem
Pracy i Polityki Socjalnej, w drugim wymagane jest natomiast dodatkowo porozumie-
nie z zainteresowanymi ministrami. Nie można więc przyjąć, że ta sama materia, w
zależności od przypadkowych względów, może stanowić przedmiot regulacji wyko-
nawczych wydawanych w odmiennych formach i w odmiennym trybie, a do takich
rezultatów prowadzi teza, iż określona sprawa (np. wysokość dodatku, określenie
kręgu prac trudnych i uciążliwych) może być normowana zarówno na podstawie art.
34 ust. 2 jak i art. 31 (36) Karty Nauczyciela. W zakresie przedmiotu (zakresu) upo-
ważnienia regulacja z art. 34 ust. 2 Karty Nauczyciela jest unormowaniem szczegól-
nym w stosunku do regulacji z jej art. 31 (36). Dotyczy bowiem tylko dodatku z tytułu
pracy w trudnych i uciążliwych warunkach (unormowanie z art. 31 odnosi się do
wszystkich dodatków). Wykaz prac trudnych i uciążliwych może zostać określony
tylko na podstawie upoważnienia przewidzianego w art. 34 ust. 2 Karty Nauczyciela,
bo to wynika wprost z tego przepisu. Z art. 31 (36) Karty Nauczyciela wynika nato-
miast, że tylko w trybie i formie w nim przewidzianych może zostać określona wyso-
kość dodatków z tytułu pracy w tych warunkach. Trudności - nie mające jednakże
istotnego znaczenia na tle rozważanego zagadnienia prawnego - pojawiają się przy
rozdzielaniu zakresu upoważnienia wynikającego z zawartego w art. 31 (36) Karty
Nauczyciela zwrotu ,,zasady przyznawania dodatków do wynagrodzenia nauczycieli" i
zawartego w jej art. 34 ust. 2 wyrażenia ,,szczegółowe zasady wypłacania dodatku z
tytułu pracy w warunkach trudnych i uciążliwych". Należy przyjąć, iż w pierwszym
przypadku zasadniczo idzie o wspólne zasady dotyczące przyznawania dodatków do
wynagrodzenia nauczycieli, w drugim zaś o swoiste zasady (szczegółowe), które
odnosić się mają tylko do ,,wypłaty" dodatku z tytułu pracy w warunkach trudnych i
uciążliwych. Istnienie wspomnianych trudności nie powinno jednakże prowadzić do
wniosku, iż określona kwestia raz może być normowana na podstawie delegacji z art.
31 (36) Karty Nauczyciela, innym zaś razem na mocy upoważnienia z jej art. 34 ust.
2. Gdyby przy tym miało być tak, iż w ramach delegacji z art. 31 (36) Karty Nau-
czyciela Minister Edukacji Narodowej mógłby mieć upoważnienie do rozstrzygania,
co jest pracą w warunkach trudnych i uciążliwych, to wobec tego upoważnienie z jej
art. 34 ust. 2 byłoby zbędne, przynajmniej w tej części, w której idzie o określenie
wykazu prac trudnych i uciążliwych.

Ponadto nie bez znaczenia jest to, że zarządzenie Ministra Edukacji Narodo-
wej z 29 kwietnia 1993 r. zmieniające zarządzenie w sprawie wynagrodzenia nau-
czycieli wydane zostało na podstawie art. 36 Karty Nauczyciela, a nie jej art. 34 ust.
2, a więc bez powołania się na przepis, który upoważnia do określenia (zmiany) wy-
kazu trudnych i uciążliwych warunków pracy.

W zarządzeniu tym, podobnie jak i w zarządzeniu Ministra Edukacji Narodowej
z 21 lipca 1989 r. (a także zarządzeniu z 4 lutego 1994 r. i z 22 czerwca 1995 r., z
tym, że dodatkowo powołano w nich jeszcze art. 33 ust. 3 Karty Nauczyciela), jako
podstawę jego wydania wskazano art. 36 Karty Nauczyciela w związku z jej art. 31
ust. 2. Początkowo delegacja z art. 36 Karty Nauczyciela jako upoważniana do
określania stawek wynagrodzenia zasadniczego, dodatków, wynagrodzenia za za-
jęcia dodatkowe oraz zasad zaszeregowania i przyznawania dodatków do wynagro-
dzenia wskazywała Radę Ministrów, która czyniła to w drodze uchwał. Dopiero na
podstawie art. 49 ustawy z dnia 30 maja 1989 r. o zmianie upoważnień do wydawa-
nia aktów wykonawczych (Dz. U. Nr 35, poz. 192) upoważnienie to przeszło na Mi-
nistra Pracy i Polityki Socjalnej. Zarówno przed, jak i po tej zmianie, przepis art. 36
nie określa formy aktu prawnego wydawanego na jego podstawie. Dopiero w dele-
gacji obecnie obowiązującej (art. 31 Karty Nauczyciela) wyraźnie przewidziano formę
rozporządzenia. W początkowej redakcji art. 36 i art. 34 ust. 2 Karty Nauczyciela
szczególnie wyraźnie było widoczne, że zawarte w nich upoważnienia do wydawania
aktów wykonawczych mają charakter rozłączny; były one wydawane przez inne
organy (Rada Ministrów, Minister Oświaty i Wychowania), w innym trybie (na pods-
tawie art. 34 ust. 2 Minister Oświaty i Wychowania działał w porozumieniu z Minis-
trem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych i zainteresowanymi ministrami), w innej formie
(uchwały Rady Ministrów, zarządzenia Ministra Oświaty i Wychowania), oraz ogła-
szane były w innych publikatorach (Monitor Polski, Dziennik Urzędowy MOiW).
Trudno przyjąć, że zmiana wprowadzona przez ustawę z 1989 r. o zmianie upoważ-
nienia do wydawania aktów wykonawczych, polegająca na zastąpieniu w art. 36
Karty Nauczyciela ,,Rady Ministrów" ,,Ministrem Edukacji Narodowej", oznaczała ods-
tąpienie od tego ogólniejszego założenia, gdyż nie taki był cel modyfikacji wprowa-
dzonych tą ustawą. W chwili obecnej, co stanowi potwierdzenie ogólniejszego zało-
żenia, aktualnego przez cały czas obowiązywania Karty Nauczyciela, że delegacja z
jej art. 34 ust. 2 i 36 (31) mają charakter rozłączny, na powrót różnice w ich ukształ-
towaniu są szczególnie wyraźne; inny jest tryb wydawania aktów na podstawie art.
31 i 34 ust. 2 (w drugim wypadku następuje to dodatkowo ,,w porozumieniu z zainte-
resowanymi ministrami"), inna jest ich forma (na postawie art. 31 wydawane jest roz-
porządzenie) oraz miejsce urzędowej publikacji (rozporządzenia publikowane są w
Dzienniku Ustaw, zaś zarządzenia w Monitorze Polskim).

Należy też zwrócić uwagę na przepis art. 34 ust. 3 Karty Nauczyciela, który
upoważnia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej (w porozumieniu z Ministrem Pracy i
Polityki Socjalnej oraz Ministrem Edukacji Narodowej) do określenia wykazu prac w
warunkach szkodliwych dla zdrowia. Przyjmując bowiem tok rozumowania zaakcen-
towany w uchwale Sądu Najwyższego z 7 stycznia 1998 r. należałoby dopuścić, iż w
ramach określania zasad przyznawania dodatków do wynagrodzeń nauczycieli,
analogicznie, jak w przypadku dodatków z tytułu trudnych i uciążliwych warunków
pracy, Minister Edukacji Narodowej, może ,,odmówić" dodatku z tytułu szkodliwych
dla zdrowia warunków pracy, mimo iż co innego wynika z wykazu opracowanego
przez Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej. Byłoby to jednakże ewidentne przekro-
czenie upoważnienia wynikającego z art. 31 (36) Karty Nauczyciela. Podobnie - choć
z przekroczeniem mniej oczywistym - jest z rozstrzyganiem w sprawie wykazu prac
trudnych i uciążliwych przez Ministra Edukacji Narodowej na podstawie, w trybie i w
formie przewidzianej w art. 31 (36) Karty Nauczyciela, a nie na podstawie, w trybie i
w formie wynikających z jej art. 34 ust. 2.

Należy zgodzić się ze składem orzekającym, który przedstawił zagadnienie
prawne, że prawo do dodatku z tytułu pracy w trudnych lub uciążliwych warunkach
wynika z ustawy, przy czym zostaje skonkretyzowane przez sporządzenie wykazu
tych prac na podstawie art. 34 ust. 2 Karty Nauczyciela. Jedynie określenie wysoko-
ści tego dodatku należy do kompetencji wykonywanej na mocy art. 31 (36) Karty
Nauczyciela. Innymi słowy, jeżeli określona praca znajdzie się we wspomnianym
wykazie, to Minister Edukacji Narodowej ma obowiązek określenia jego wysokości na
podstawie, w trybie i w formie ujętej w art. 31 (36) Karty Nauczyciela. Gdy tego nie
czyni - jak stało się to w następstwie wydania zarządzenia z 29 kwietnia 1993 r. - to
w regulacji prawnej dodatku z tytułu pracy w warunkach trudnych i uciążliwych
powstaje luka konstrukcyjna, którą należy wypełnić zgodnie ze wskazaniami za-
mieszczonymi w uzasadnieniu postanowienia przedstawiającego analizowane tu
zagadnienie prawne. Podobna luka powstałaby np. także w sytuacji, w której Minister
Zdrowia i Opieki Społecznej sporządził wykaz prac w warunkach szkodliwych dla
zdrowia (art. 34 ust. 3 Karty Nauczyciela), a Minister Edukacji Narodowej nie wykonał
delegacji z jej art. 31 (36), nie określając w ogóle wysokości należnego z ustawy (art.
34 ust. 1 Karty Nauczyciela) dodatku lub dodatku z tytułu określonej (określonych)
pracy wykonywanej przez nauczyciela w warunkach szkodliwych dla zdrowia.

Kierując się powyżej przedstawionym rozumowaniem Sąd Najwyższy na
przedstawione mu pytanie prawne udzielił odpowiedzi, która ujęta została w sentencji
uchwały.
N o t k a

Uchwała z dnia 7 stycznia 1998 r., III ZP 47/97, została opublikowana w OSNAPiUS 1998
nr 14 poz. 415.
========================================