22

POSTANOWIENIE Z DNIA 25 STYCZNIA 2005 R.
WZ 70/04

Pokrzywdzonemu prawidłowo pouczonemu, przy skierowaniu aktu
oskarżenia do sądu, o prawie do zgłoszenia oświadczenia o działaniu w
charakterze oskarżyciela posiłkowego (art. 334 § 2 k.p.k. i art. 54 § 1 k.p.k.),
który nie skorzystał z tego prawa do chwili wydania na posiedzeniu
przygotowawczym postanowienia o umorzeniu postępowania karnego (art. 339
§ 3 pkt 1 lub 2 k.p.k.), mimo że został powiadomiony o możliwości wydania
takiego orzeczenia przed rozprawą w określonym terminie i miejscu, nie
przysługuje zażalenie na postanowienie w tym przedmiocie, gdyż nie stał się on
stroną w postępowaniu sądowym.

Przewodniczący: sędzia SN M. Pietruszyński.
Sędziowie SN: W. Maciak, Z. Stefaniak (sprawozdawca).
Prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej: płk S.
Gorzkiewicz.

Sąd Najwyższy w sprawie kmdr. ppor. Bogdana S., oskarżonego o popełnienie
przestępstwa określonego w art. 212 § 1 k.k., w Izbie Wojskowej na posiedzeniu w
dniu 25 stycznia 2005 r.

zażalenie pokrzywdzonej na postanowienie Wojskowego Sądu Okręgowego w P. z
dnia 25 listopada 2004 r. o umorzeniu postępowania karnego p o z o s t a w i ł bez
rozpoznania.

Z u z a s a d n i e n i a :

Wojskowy Prokurator Garnizonowy w G. w dniu 11 października 2004 r.
poinformował pokrzywdzoną Mariolę S. o skierowaniu aktu oskarżenia przeciwko
jej mężowi Bogdanowi S. o przestępstwo z art. 212 § 1 k.k. do właściwego sądu
wojskowego i jednocześnie pouczył ją m.in. o tym, że ,,ma prawo do złożenia, aż do
czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej oświadczenia, że
będzie działała w charakterze oskarżyciela posiłkowego (art. 54 § 1 k.p.k.)".
W dniu 28 października 2004 r. Wojskowy Sąd Okręgowy w P. zawiadomił
pokrzywdzoną o tym, że ,,w dniu 25 listopada 2004 r., o godz. 11.00 w siedzibie
sądu odbędzie się posiedzenie w przedmiocie rozważenia możliwości umorzenia
postępowania na podstawie art. 17 § 1 pkt 3 k.p.k. w sprawie Bogdana S.",
zaznaczając przy tym, iż jej stawiennictwo jest nieobowiązkowe.
Postanowieniem z dnia 25 listopada 2004 r. Wojskowy Sąd Okręgowy w P.
umorzył na podstawie art. 17 § 1 pkt 3 k.p.k. postępowanie przeciwko kmdr. ppor.
Bogdanowi S. o to, że w dniu 14 czerwca 2003 r. w G. pomówił Mariolę S. o takie
postępowanie i właściwości, które mogły poniżyć ją w opinii publicznej i narazić na
utratę zaufania potrzebnego dla zawodu nauczyciela, w ten sposób, iż przekazał
Dyrektorowi Zespołu Szkół Mechanicznych w G. pismo, w którym podniósł fakty
dotyczące prowadzenia przez wymienioną niewłaściwego trybu życia rodzinnego
ora nie łaści ego
kon
ania obo ią kó sł żbo
ch tj o c n art 212 § 1
k.k. - z uwagi na znikomą społeczną szkodliwość czynu.
Odpis tego postanowienia sąd orzekający przesłał pokrzywdzonej i jednocześnie
pouczył ją, że może w terminie 7 dni od doręczenia niniejszego orzeczenia złożyć
na nie zażalenie do Izby Wojskowej Sądu Najwyższego w Warszawie.
W dniu 15 grudnia 2004 r. wpłynęło do sądu pierwszej instancji zażalenie
pokrzywdzonej i w związku z tym Prezes Wojskowego Sądu Okręgowego w P.
zarządził jego przyjęcie i przedstawienie wraz z aktami sądowi odwoławczemu.
W zażaleniu pokrzywdzona Mariola S. zarzuciła naruszenie przepisów prawa
materialnego i procesowego mające wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 1 § 2 k.k. w
zw. z art. 17 § 1 pkt 3 k.p.k., polegające na tym, że sąd bezzasadnie przyjął, iż
stopień społecznej szkodliwości czynu, którego dopuścił się oskarżony Bogdan S.
jest znikomy i dlatego też wniosła o podjęcie umorzonego postępowania.
Biorący udział w posiedzeniu odwoławczym przedstawiciel Naczelnej
Prokuratury Wojskowej wniósł o utrzymanie w mocy zaskarżonego orzeczenia.
W związku z powyższym Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie pokrzywdzonej Marioli S., jako pochodzące od osoby niebędącej
stroną w postępowaniu przed sądem, należy pozostawić bez rozpoznania, uznając,
że ten środek odwoławczy wniesiony został przez osobę nieuprawnioną.
Zgodnie z treścią art. 459 § 1 i 3 k.p.k. na postanowienie sądu zamykające drogę
do wydania wyroku zażalenie przysługuje zarówno stronom, jak i osobom
niebędącym stronami, w odniesieniu do postanowień dotyczących ich bezpośrednio
(...).
Pokrzywdzony zgodnie z treścią art. 54 § 1 k.p.k. może nabyć uprawnienia
strony w postępowaniu przed sądem przez fakt złożenia oświadczenia, że będzie
działał w charakterze oskarżyciela posiłkowego. Oznacza to, że przejściu z
postępowania przygotowawczego w postępowanie jurysdykcyjne nie towarzyszy
automatyczne przejście uprawnień pokrzywdzonego do działania w charakterze
strony. Tak więc, występująca w sprawie Mariola S. chcąc zachować status strony,
który posiadała w postępowaniu przygotowawczym jako pokrzywdzona, winna po
przesłaniu akt sprawy do sądu złożyć oświadczenie, że będzie działać w charakterze
oskarżyciela posiłkowego, a ponieważ tego nie uczyniła, nie nabyła statusu strony w
postępowaniu sądowym. Zaznaczyć należy, że na złożenie tego oświadczenia
pokrzywdzona miała stosunkowo dużo czasu, bowiem w dniu 3 listopada 2004 r.
została powiadomiona o posiedzeniu sądu w przedmiocie ewentualnego umorzenia
postępowania w sprawie jej męża. Zawiadomienie to nastąpiło, choć żaden przepis
procedury nie nakazuje powiadomienia pokrzywdzonych o terminach i charakterze
posiedzeń sądu. Stąd też nieuzyskanie przez Mariolę S. statusu oskarżyciela
posiłkowego, jako strony w postępowaniu przed sądem, było wyłącznie
następstwem jej zachowania.
Nie jest również tak, że w sprawach o przestępstwo ścigane z oskarżenia
publicznego, po wniesieniu aktu oskarżenia, a przed rozpoczęciem przewodu
sądowego w pierwszej instancji, pokrzywdzony, który nie działał w charakterze
oskarżyciela posiłkowego lub powoda cywilnego, zachowuje uprawnienia strony, a
w szczególności może on złożyć zażalenie na postanowienie sądu zamykające drogę
do wydania wyroku. Tak więc, skład orzekający w niniejszej sprawie nie podziela
poglądu wyrażonego w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 29 kwietnia 1993
r., WZ 87/93, OSNKW 1993, z. 11-12, poz. 75, gdyż pogląd ten został zasadnie
krytycznie oceniony przez glosatorów ( vide : R. Kmiecik, WPP 1994, z. 2, s. 98
ora S Zimoch OSP 1995
1 po 14) O t m że pokr
d on nie jest stroną
postępowaniu przed sądem, świadczy również to, że nie ma on prawa aktywnie
uczestniczyć w posiedzeniach, nie doręcza się mu odpisów orzeczeń oraz nie
poucza się go o uprawnieniach do wniesienia zażaleń. W tym kontekście wskazać
należało, że w sposób szczególny została unormowana sytuacja pokrzywdzonego w
art. 444 k.p.k., który to przepis daje temu podmiotowi prawo zaskarżenia apelacją
wyroku warunkowo umarzającego proces przed rozprawą. Pokrzywdzonemu
również na podstawie art. 323 § 2 k.p.k. przez odesłanie z art. 340 k.p.k. służy
zażalenie na postanowienia zapadłe w trybie art. 339 § 1 pkt 1 i 2 k.p.k. Z takimi
jednak przypadkami nie mamy do czynienia w rozpoznawanej sprawie.
Pokrzywdzona Mariola S. nie jest również osobą, której postępowanie
,,bezpośrednio dotyczy". Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 18 lipca 2000 r.,
IV KZ 63/00, OSNKW 2000, z. 7-8, poz. 70, wyraził pogląd, że na gruncie art. 459
§ 3 k.p.k. przyjąć należy, że osobą, której postanowienie ,,bezpośrednio dotyczy",
jest tylko taka osoba niebędąca stroną, do której odnosi się wprost ta decyzja
procesowa. W rozpoznawanej sprawie decyzja sądu o umorzeniu postępowania
odnosi się do męża pokrzywdzonej kmdr. ppor. Bogdana S., a nie do niej. (...)